Του Δημήτρη Μπουτσικάρη,
Για το παλιό ελληνικό σινεμά, η περίοδος από την αρχή της δικτατορίας, το 1967, μέχρι και το τέλος της, το 1974, ήταν η τελευταία χρυσή, παραγωγική περίοδος ως προς την ποσότητα δημιουργίας ταινιών. Ήδη από τη δεκαετία του ’60, έγινε για πρώτη φορά η μετατροπή της απλής παραγωγής ταινιών σε αυτό που ονομάζουμε Ελληνική Κινηματογραφική Βιομηχανία. Όμως, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, η βιομηχανία αυτή άρχισε να καταρρέει και ύστερα έδωσε τη θέση της σε μια νέα γενιά κινηματογραφιστών με σκοπό την αναζήτηση της τέχνης και της δημιουργίας και όχι απλά της παραγωγής.
Οι αρχές της περιόδου της Χούντας χαρακτηρίζονται από μια ξέφρενη, αναπτυξιακή ανοδική πορεία στην κινηματογραφική βιομηχανία. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’70 παράγονται κατά μέσο όρο 100 ταινίες τον χρόνο και κόβονται 17.000.000 εισιτήρια ετησίως. Αξίζει να σημειώσουμε για αυτή την περίοδο, ότι υπήρξε η τάση, σε μεγάλο βαθμό μάλιστα, το χουντικό καθεστώς να επιδιώκει να έχει λαϊκά ερείσματα και να αποκτήσει επιρροή μέσα από ιστορικές ταινίες, με μονόπλευρη εξιστόρηση των γεγονότων και κωμικά έργα που σημαντικό μέρος τους, με εξαιρέσεις πάντα, άγγιζε την κακογουστιά και την υπερβολή μαζί, με ένα πατριωτικό και πολλές φορές αντικομμουνιστικό περιεχόμενο, όπου στηριζόταν και το αφήγημα του καθεστώτος.
Όμως σύντομα, η εξαιρετικά επιτυχημένη πορεία του κλάδου άρχισε να βλέπει τα πρώτα σύννεφα στον ορίζοντα. Η εμφάνιση της τηλεόρασης ήρθε για να χτυπήσει την ήδη υποανάπτυκτη σε σχέση με την Ευρώπη και Αμερική βιομηχανία, λόγω και της εικοσαετούς διαφοράς από την εμφάνισή τους. Οι πρώτοι δέκτες της τηλεόρασης ξεκίνησαν να εκπέμπουν στα ελληνικά σπίτια το 1966 και μέχρι το 1970 είχαν ήδη αρχίσει να πλήττονται οι κινηματογραφικές αίθουσες, κάτι που επηρέασε αλυσιδωτά και την παραγωγή ταινιών. Επίσης, εκείνη την περίοδο είχαμε και την εμφάνιση των ερωτικών ταινιών ως παραγωγή στην Ελλάδα. Η παρακμή της βιομηχανίας ξεκινάει τη σεζόν 1970-1971 με 87 ταινίες, ανάμεσά τους 16 ερωτικές, και 13.802.175 εισιτήρια μέχρι και τη σεζόν 1973-1974 με 44 ταινίες, οι 22 ερωτικές, και 2.885.779 εισιτήρια από τα οποία 1.095.068 ήταν από τις λεγόμενες ερωτικές.
Από το 1971 άρχισαν να προβάλλονται ελληνικές ταινίες στην τηλεόραση, όπου αυτό είχε άμεσες επιπτώσεις στο σινεμά. Ο κατήφορος της παραγωγής οδήγησε τους Έλληνες κινηματογραφιστές να προχωρήσουν στο κλείσιμο όλων των κινηματογράφων της χώρας στις 5 Δεκεμβρίου του 1972. Αιτήματά τους ήταν η μείωση της φορολογίας των εισιτηρίων, η παροχή δανείων, η πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις για τις παραγωγές αλλά και η αναθεώρηση του μέχρι τότε ακόμη σε ισχύ Μεταξικού νόμου για τη λογοκρισία. Η ικανοποίηση των αιτημάτων θα έδινε ανάσα και ίσως νέα πνοή ζωής για τον κλάδο, όμως η πτώση της δικτατορίας θα άλλαζε ριζικά τα πράγματα.
Γνωστές ταινίες της εποχής ήταν οι κωμωδίες-μιούζικαλ όπως: Η νεράιδα και το παλικάρι (1969) και Η θεία μου η χίπισσα (1970), μελοδράματα όπως: Ξεριζωμένη γενιά (1968) και Η Οδύσσεια ενός ξεριζωμένου (1969) και ταινίες ιστορικού ενδιαφέροντος προωθημένες από το δικτατορικό καθεστώς όπως: Οι γενναίοι του Βορρά (1969), Στη Μάχη της Κρήτης (1970), Υπολοχαγός Νατάσα (1970), 28η Οκτωβρίου, ώρα 5:30 (1971). Ακόμα, υπήρξαν παραγωγές για την Επανάσταση του 1821, όπως: Μαντώ Μαυρογένους (1971), Παπαφλέσσας (1971) και Σουλιώτες (1972). Ο παραγωγός των περισσότερων ταινιών ήταν ο Ελληνοαμερικανός Τζέιμς Πάρις. Επίσης, σημαντικοί σκηνοθέτες της περιόδου προς το τέλος της δικτατορίας ήταν ο Αλέκος Σακελλάριος και ο Γιάννης Δαλιανίδης με ταινίες όπως: Η κόμισσα της Κέρκυρας (1972) και Η Μαρία της σιωπής (1973). Άξιες αναφοράς είναι και οι ταινίες με πρωταγωνιστή τον Θανάση Βέγγο και σκηνοθέτη τον Ντίνο Κατσουρίδη: Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση (1971) και Θανάση, πάρε τ’ όπλο σου (1972), οι οποίες ξέφυγαν από τη λογοκρισία της Χούντας και επιχείρησαν μια αντιπολεμική και αντιφασιστική σάτιρα.
Ο ελληνικός κινηματογράφος εκείνη την εποχή, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά του, σημάδεψε την ιστορία της χώρας σε μια πολύ δύσκολη στιγμή της και κατάφερε να εισέλθει στη συλλογική μνήμη του λαού. Ήταν αυτός που διασκέδαζε και ψυχαγωγούσε μια ολόκληρη γενιά και την απομάκρυνε από τις σκοτούρες της καθημερινότητας και τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς. Και μέσα από αυτή την περίοδο έχουν τεθεί τα θεμέλια για την γέννηση μιας νέας γενιάς κινηματογραφιστών, μετά την πτώση της δικτατορίας, που θα δημιουργήσουν και θα εκφραστούν σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, ως καλλιτέχνες και όχι ως παραγωγοί, μέσα σε ένα ελεύθερο περιβάλλον και όχι σε ένα απολυταρχικό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ξένος Χρήστος, 2023, Η ελληνική κινηματογραφική παραγωγή (1942-1990). Αθήνα: Αιγόκερως
- Σολδάτος Γιάννης, 2002, Η ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, Τόμοι Α’,Β’,Γ’, Αθήνα: Αιγόκερως
- Γιώργος Ανδρίτσος, 2020, Κινηματογράφος και ιστορία: Η Κατοχή και η Αντίσταση στις ελληνικές ταινίες μεγάλου μήκους από το 1945 μέχρι το 1981, Αθήνα: Εκδόσεις ΚΨΜ
