Του Κωνσταντίνου Κατσούλα,
Στις ημέρες μας, όταν γίνεται λόγος για τα κράτη της Μεσαιωνικής Ιταλίας, οι περισσότεροι φέρνουν αμέσως στο μυαλό τους το Παπικό κράτος, ή την Δημοκρατία της Βενετίας. Μια άλλη Δημοκρατία, η οποία επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την ιστορία της Μεσογείου, αλλά δεν γνωρίζουμε τόσα για την ύπαρξή της, είναι η Δημοκρατία της Γένουας, ή όπως ονομαζόταν τότε, Compagna Communis Ianuensis. Στις ακόλουθες παραγράφους θα αναλυθεί η ιστορία της πόλης αυτής, καθώς και το πως επηρέασε τα μεσαιωνικά τεκταινόμενα στην Μεσόγειο, του ελλαδικού χώρου συμπεριλαμβανομένου.
Η Γένουα, όπως και άλλες ιταλικές πόλεις, ήταν τμήμα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κατά τον δέκατο μ.Χ. αιώνα, όταν και δόθηκαν μεγάλες ελευθερίες στην πόλη αυτή από τον Βασιλιά Βέρενγκαρ Β΄. Καθώς η πόλη αποκτούσε σημαντική δύναμη, οι Γενουάτες συνέταξαν Σύνταγμα ώστε να προσαρμόσουν τους νόμους του κράτους στις ανάγκες τους. Το Σύνταγμα αυτό έδωσε τον τίτλο Compagna Communis (Κοινότητα Συντεχνιών) στην πόλη, καθώς οι Γενουάτες ήταν συντεταγμένοι από εκείνα τα χρόνια σε εμπορικές –κατά κύριο λόγο– συντεχνίες. Η Γένουα, μαζί με την Βενετία, την Πίζα και αρκετές ακόμα ιταλικές πόλεις έγιναν γνωστές ως «Ναυτικές Δημοκρατίες», λόγω της σπουδαίας ναυτικής τους δύναμης. Η δύναμή τους αυτή έγινε αισθητή από τους Άραβες το 1087, όταν η Γένουα και η Πίζα διέλυσαν έναν αραβικό στόλο στην Μαχντία, την πρωτεύουσα του χαλιφάτου των Φατιμίδων Αράβων. Λίγα χρόνια αργότερα, η Γένουα συμμετείχε στην Α΄ Σταυροφορία, με δώδεκα γαλέρες, ένα πλοίο και πάνω από χίλιους στρατιώτες. Μετά την επιτυχία της Σταυροφορίας, οι Γενουάτες στρατιώτες συμμάχησαν με τον Βοημούνδο του Τάραντα, ο οποίος δημιούργησε το Πριγκιπάτο της Αντιόχειας, και οι έμποροι της πόλης διείσδυσαν μέσω της συμμαχίας αυτής στην περιοχή της Συρίας. Αργότερα, ο Βαλδουίνος της Ιερουσαλήμ επίσης συμμάχησε με τη Γένουα, δίνοντας τους σημαντικές γαίες αλλά και το λιμάνι της Άκρας. Στο δυτικό ήμισυ της Μεσογείου, οι Γενουάτες συμμετείχαν στην πολιορκία της Αλμερίας το 1148, η οποία και πέτυχε, με αποτέλεσμα να τους δοθεί το ένα τρίτο της πόλης, κανόνα τον οποίο θέσπισε η Γένουα για να παρέχει στρατιωτική βοήθεια στις επιχειρήσεις των συμμάχων του.
Ενώ, λοιπόν, η Γένουα ήταν αδιαμφισβήτητη κυρίαρχος της Δυτικής Μεσογείου, στην Ανατολική Μεσόγειο είχε να αντιμετωπίσει τις υπέρτερες δυνάμεις της Βενετίας, η οποία μετά την Δ΄ Σταυροφορία κυριαρχούσε εμπορικά στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι Γενουάτες για να αντιστρέψουν την κατάσταση συμμάχησαν με τον Αυτοκράτορα της Νίκαιας Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο, ώστε να τον βοηθήσουν να ανακαταλάβει την Κωνσταντινούπολη, όπως και έγινε το 1261. Χάρη στην συμμαχία τους αυτή, οι Γενουάτες έλαβαν τα νησιά της Χίου και της Λέσβου, αλλά και το λιμάνι της Σμύρνης. Χρησιμοποίησαν την επέκτασή τους αυτή στα ανατολικά, οι Γενουάτες επεκτάθηκαν και στην Κριμαία, στην οποία και δημιούργησαν την αποικία της Κάφφας.
Πίσω στην Ιταλία, η απόπειρα της Πίζας να καταλάβει την Κορσική, η οποία άνηκε στην Γένουα, οδήγησε τις δύο πόλεις στον πόλεμο. Στην ναυμαχία της Μελόρια το 1283 ο στόλος των Γενουατών, με αρχηγούς τον Oberto Doria και τον Benedetto Zaccaria, πέτυχαν μια αποφασιστική νίκη ενάντια στους Πιζανούς, οι οποίοι και έχασαν πάνω από τριάντα πλοία αλλά και τους μισούς τους στρατιώτες. Με την νίκη τους αυτή οι Γενουάτες απέκτησαν και προγεφύρωμα στην Σαρδηνία, την πόλη του Σάσσαρι. Το ίδιο έτος, η Γένουα βοήθησε τους Αραγόνες στην κατάληψη της Σικελίας, στην οποία και έλαβαν σημαντικές εμπορικές διευκολύνσεις.
Καθώς η Βενετία έβλεπε την Γένουα να επεκτείνει την επιρροή της, η σύγκρουση μεταξύ των δύο πόλεων ήταν πλέον αναπόφευκτη. Το 1294 οι Γενουάτες κατέστρεψαν έναν βενετικό στόλο στην θάλασσα της Κιλικίας, ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα εισέβαλαν στην Αδριατική θάλασσα. Ο στόλος των Γενουατών, υπό τον Lamba Doria, διέλυσε έναν τεράστιο βενετικό στόλο υπό την ηγεσία του Andrea Dandolo. Ωστόσο, ο στόλος του Doria δεν μπόρεσε να προελάσει ενάντια στους Βενετούς, καθώς πίσω στην Γένουα υπήρχαν εκτεταμένες αναταραχές, και γρήγορα η ειρήνη επανήλθε.
Τον επόμενο αιώνα η σύγκρουση των δύο ναυτικών δημοκρατιών έλαβε χώρα ξανά, αρχής γενόμενης το 1350 με αφορμή την συμμαχία των Βενετών με τον αντίπαλο της Γένουας, Πέτρο Δ΄ της Αραγονίας. Το 1353 οι Βενετοί και οι Καταλανοί συνέτριψαν τον Γενουατικό στόλο στα ανοιχτά της Σαρδηνίας, ενώ ο Paganino Doria (οι Doria ήταν η σημαντικότερη οικογένεια ευγενών της Γένουας) απάντησε πιάνοντας απροετοίμαστους τους Βενετούς στην Σαπιέντζα της Πελοποννήσου, και αιχμαλωτίζοντας εκεί έναν μεγάλο βενετικό στόλο. Το 1355 συμφωνήθηκε ειρήνη μεταξύ των δύο κρατών, η οποία διήρκησε 22 χρόνια.
Ο επόμενος, και τελευταίος, πόλεμος μεταξύ των δύο κρατών ξέσπασε λόγω αγοράς της Τενέδου, την οποία εξαγόρασαν οι Βενετοί από τους Βυζαντινούς. Η νήσος αυτή λόγω της στρατηγικής της θέσης, έδινε στους Βενετούς την δυνατότητα να ελέγχουν την είσοδο στην Μαύρη Θάλασσα. Τα συμφέροντα της Γένουας τέθηκαν υπό άμεσο κίνδυνο, και δεν άργησε να ξεσπάσει πόλεμος, καθώς οι Γενουάτες επιτέθηκαν στο νησί το 1377 χωρίς να καταφέρνουν να το καταλάβουν. Το επόμενο έτος οι Γενουάτες εισέβαλαν μέσω θαλάσσης στην Ίστρια, καταλαμβάνοντας το λιμάνι της Τσιότζια. Το Δεκέμβριο του 1379 οι Βενετοί εγκλώβισαν τα πλοία των Γενουατών στην Τσιότζια, με αποτέλεσμα τον Ιούνιο του 1380 οι τελευταίοι να παραδοθούν, αφού ήταν αποκομμένοι και δεν κατάφερναν να σπάσουν τον βενετικό κλοιό.
Το επόμενο έτος υπογράφηκε συνθήκη, στην οποία ουσιαστικά αναγκάστηκε η Γένουα να αποδεχθεί την ήττα της. Τα επόμενα χρόνια η πόλη, λόγω εσωτερικών εντάσεων αλλά και χρεών τα οποία δημιουργήθηκαν στον πόλεμο, αναγκάστηκε να αποδεχθεί την επικυριαρχία των Γάλλων (1394 – 1409). Η επικυριαρχία των Γάλλων τερματίστηκε όταν επέβαλλε την κυριαρχία του στην πόλη ο Visconti του Μιλάνου, ενώ το χρονικό διάστημα εκείνο η Γένουα έχασε τις εκτός Ιταλίας κτήσεις της. Παρ΄ όλα αυτά, οι Γενουάτες λόγω της οικονομικής τους ισχύος ανέκαμψαν γρήγορα τουλάχιστον σε οικονομικό – εμπορικό επίπεδο. Μάλιστα, τον δέκατο πέμπτο αιώνα, ιδρύθηκαν δύο από τις πρώτες τράπεζες του πλανήτη στην Γένουα.
Τον ίδιο αιώνα οι Γάλλοι κυριάρχησαν ξανά στην πόλη, καθώς ο Δόγης της Γένουας έδωσε το 1458 τον έλεγχο της πόλης στους Γάλλους, φοβόμενος τους Αραγόνες. Για τα επόμενα εβδομήντα χρόνια η Γένουα θα άλλαζε αρκετές φορές χέρια, μεταξύ Γάλλων, Μιλανέζων και Αραγόνων. Το 1528 ο ναύαρχος Andrea Doria αποκατέστησε την ανεξαρτησία της πόλης. Στην νέα αυτή περίοδο άνθησης της πόλης οι οικογένειες ευγενών της Γένουας δημιούργησαν τεράστιες περιουσίες, ενώ μεταξύ άλλων κατά την έναρξη του αιώνα εκείνου οι Γενουάτες επεκτάθηκαν και στον Νέο Κόσμο, αποκτώντας τον έλεγχο του λιμανιού του Παναμά. Οι έμποροι και τραπεζίτες της Γένουας επεκτάθηκαν στην Αμερική χάρη στην μακραίωνη συμμαχία της πόλης με την Ισπανία, με αποτέλεσμα τον δέκατο έκτο και στις αρχές του δέκατου έβδομου αιώνα η Γένουα να γνωρίσει μια νέα ακμή.
Η ακμή αυτή δεν κράτησε πολύ, καθώς στα μέσα του αιώνα εκείνου, πανδημία έπληξε την Γένοβα την διετία 1656-7 και σκότωσε τον μισό της πληθυσμό. Εν έτει 1684 οι Γάλλοι βομβάρδισαν την Γένουα στα πλαίσια του Πολέμου με την σύμμαχο της Γένουας, Ισπανία. Η πόλη εισήλθε σε μια συνεχή κάμψη, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια της Κορσικής το 1729 εξαιτίας μιας εξέγερσης των ιθαγενών. Οι Γενουάτες προσπάθησαν με την βοήθεια του Αυστριακού Αυτοκράτορα να αποκαταστήσουν τον έλεγχό τους, χωρίς ουσιαστικά να το καταφέρουν καθώς οι Κορσικανοί ξεκίνησαν τον ανταρτοπόλεμο, ο οποίος συνεχίστηκε ουσιαστικά μέχρι το 1768, όταν οι Γενουάτες πούλησαν το νησί στους Γάλλους. Η πορεία της συνεχούς πτώσης της Γένουας οδήγησε τελικά στην κατάλυση της Δημοκρατίας της Γένουας, τις 14 Ιουνίου 1797, από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
