Του Ιωάννη Αμπατζίδη,
Δεκαπέντε χρόνια μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου στη Σρι Λάνκα, τα σημάδια που έχει αφήσει στην τοπική κοινωνία παραμένουν εμφανή. Ο εμφύλιος ξεκίνησε το 1983 και τελείωσε το 2009 με την ήττα των ανταρτών Tamil. Ποιο είναι, όμως, το ιστορικό πλαίσιο της σύγκρουσης, και γιατί μετά από μιάμιση δεκαετία ο εμφύλιος και τα αποτελέσματά του αποτελούν ένα φλέγον ζήτημα στην κοινωνία της Σρι Λάνκα, αλλά και στο διεθνές γίγνεσθαι;
Η αποαποικιοποίηση της χώρας από τους Βρετανούς ξεκίνησε το 1948 και πραγματοποιήθηκε με σχετικά ειρηνικό τρόπο. Τα πρώτα χρόνια κύλησαν με σχετική ηρεμία, παρόλο που οι δύο μεγαλύτερες πληθυσμιακές ομάδες του κράτους, οι Sinhala και οι Tamil, βρίσκονταν διαχρονικά σε κόντρα μεταξύ τους. Οι Sinhala αποτελούν περίπου το 75% των κατοίκων της Σρι Λάνκα και κατοικούν, κυρίως, στα νοτιοδυτικά της χώρας, ενώ οι Tamil αποτελούν περίπου το 18% του πληθυσμού, με την πλειοψηφία τους να κατοικεί στις βόρειες περιοχές της χώρας. Γενικά, η Σρι Λάνκα αποτελεί μια ιδιαίτερα πολυπολιτισμική χώρα, κάτι που τροφοδότησε τον εμφύλιο και τον έκανε, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, ακόμα πιο βίαιο.
Οι δύο κύριες πληθυσμιακές ομάδες είχαν την αίσθηση πως αποτελούσαν τη μειονότητα στη χώρα. Οι Sinhala, παρότι αποτελούν περίπου τα δύο τρίτα του πληθυσμού, ένιωθαν ως μειονότητα, καθώς στα νότια της Ινδίας και μόλις 35 χιλιόμετρα από τις ακτές της Σρι Λάνκα, κατοικούν γύρω στους πενήντα εκατομμύρια Tamil. Επιπλέον, τις δύο ομάδες χωρίζουν και θρησκευτικές διαφορές, με τους Sinhala να ακολουθούν τον Βουδισμό, ενώ οι Tamil είναι Ινδουιστές. Οι εθνικιστές Sinhala χρησιμοποίησαν την πίστη ως δικαιολογία, με στόχο τη βίαιη απομάκρυνση των μη ομοϊδεατών τους από την κοινωνία της χώρας. Κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας από τους Βρετανούς, οι Tamil είχαν σημαντική εκπροσώπηση στα όργανα του κράτους και επηρέαζαν την καθημερινότητα πολύ περισσότερο από τους Sinhala. Αυτό οδήγησε τους τελευταίους, μετά τη φυγή των Βρετανών, να προσπαθούν να εξισορροπήσουν την κατάσταση στην κοινωνία. Η γλώσσα των Sinhala έγινε η επίσημη γλώσσα του κράτους, ενώ η εκπροσώπησή τους σε κρατικούς οργανισμούς αυξήθηκε ραγδαία. Επίσης, τέθηκε περιορισμός στο πόσοι Tamil θα μπορούσαν να εισαχθούν στα πανεπιστήμια της χώρας, την ίδια στιγμή όπου οι τελευταίοι αποτελούσαν την πλειοψηφία των ανθρώπων που είχαν λάβει τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Οι παραπάνω πολιτικές αποκλεισμού των Tamil, οδήγησαν στην δημιουργία ενός αποσχιστικού κινήματος, του Liberation Tigers of Tamil Eelam (L.T.T.E.). Το L.T.T.E. δημιουργήθηκε το 1976 και αποτέλεσε το ένα από τα δύο μέρη του εμφυλίου που ξεκίνησε το 1983, με αντίπαλο τις Ένοπλες Δυνάμεις της Σρι Λάνκα. Ο στόχος του κινήματος ήταν η ίδρυση ενός κράτους στα βορειοανατολικά της χώρας για την μειονότητα των Tamil. Ο πόλεμος ξεκίνησε επίσημα τον Ιούλιο του 1983, μετά από επίθεση του L.T.T.E. κατά στρατιωτών της Σρι Λάνκα, με αποτέλεσμα 13 νεκρούς. Ακολούθησαν αναταραχές στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, με αρκετές δολοφονίες ανθρώπων Tamil, και την εκδίωξη των τελευταίων από περιοχές όπου οι Sinhala αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν σκληρές μάχες, με το L.T.T.E. να πραγματοποιεί αρκετές επιθέσεις αυτοκτονίας. Ως αποτέλεσμα, το L.T.T.E. χαρακτηρίστηκε ως τρομοκρατική οργάνωση από το F.B.I.. Η δράση της οργάνωσης κορυφώθηκε με τις δολοφονίες του πρώην Πρωθυπουργού της Ινδίας Rajiv Gandhi το 1991, αλλά και με τη δολοφονία του Προέδρου της Σρι Λάνκα Ranasinghe Premadasa δύο χρόνια αργότερα. Την επόμενη δεκαετία η βιαιότητα των μαχών εντάθηκε, αφήνοντας χιλιάδες νεκρούς και εκτοπισμένους και από τις δύο μεριές. Η πρώτη προσπάθεια για εκεχειρία έλαβε μέρος το 2000 με τη διαμεσολάβηση της Νορβηγίας, στο έδαφος της οποίας υπεγράφη δύο χρόνια αργότερα η συμφωνία για κατάπαυση του πυρός. Η συμφωνία κράτησε μόλις επτά μήνες. Το 2009, μετά από 26 χρόνια ακατάπαυστης βίας και από τις δύο μεριές, οι ένοπλες δυνάμεις της Σρι Λάνκα κατάφεραν να περιορίσουν το L.T.T.E. στις βόρειες περιοχές της χώρας, όπου μετά από μια σφοδρή επίθεση κατάφεραν να κερδίσουν τον πόλεμο.
Τα δύο μέρη του πολέμου κατηγορήθηκαν από πολλούς διεθνείς οργανισμούς πως διέπραξαν εγκλήματα πολέμου. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των εξαφανίσεων πολιτών, οι οποίες έχουν αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στη χώρα δεκαπέντε χρόνια μετά την λήξη του εμφυλίου. Σύμφωνα με το Amnesty International, από τη δεκαετία του ’80 έως και σήμερα έχουν εξαφανιστεί εξήντα με εκατό χιλιάδες πολίτες, ενώ ταυτόχρονα κανένας δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για αυτές. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε. σε δελτίο τύπου του κάλεσε την Κυβέρνηση της Σρι Λάνκα να αναγνωρίσει τη συμμετοχή των κρατικών δυνάμεων ασφαλείας στις εξαφανίσεις και να απολογηθεί δημόσια. Ο Ύπατος Αρμοστής του Ο.Η.Ε. για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα δήλωσε πως «η έκθεση του Παρατηρητηρίου είναι μια ακόμη υπενθύμιση πως όλοι όσοι έχουν εξαφανιστεί στη Σρι Λάνκα δεν πρέπει να ξεχαστούν» και πως «οι οικογένειές τους δικαιούνται να μάθουν την αλήθεια». Στις 18 Μαΐου πραγματοποιήθηκε η ημέρα μνήμης για τους Tamil που έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο, στο χωριό Mullivaikkal της βόρειας Σρι Λάνκα, όπου πραγματοποιήθηκε η Σφαγή του Mullivaikkal τις τελευταίες ημέρες του εμφυλίου. Οι εκδηλώσεις έλαβαν μέρος υπό τον φόβο ότι οι δυνάμεις της Σρι Λάνκα θα παρέμβαιναν σε αυτές, όπως είχαν κάνει αρκετές φορές τα προηγούμενα χρόνια.
Απομένει να φανεί εάν οι πιέσεις από τον Ο.Η.Ε. αλλά και από άλλους διεθνείς δρώντες θα κάνουν την Κυβέρνηση της Σρι Λάνκα να υποκύψει και να αναλάβει τις ευθύνες για τα εγκλήματα πολέμου που διέπραξε τις προηγούμενες δεκαετίες, και κυρίως προς τα τέλη του πολέμου κατά του πληθυσμού των Tamil.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Frerks, G., & van Leeuwen, M. (2004). An Outline of the Conflict in Sri Lanka. In The Netherlands and Sri Lanka: Dutch Policies and Interventions with regard to the Conflict in Sri Lanka (pp. 17–44), Clingendael Institute, διαθέσιμο εδώ
- The Sri Lankan Civil War and Its History, Harvard International Review, διαθέσιμο εδώ
- Timeline of Sri Lanka’s civil war, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- SRI LANKA: REFUSING TO DISAPPEAR, Amnesty International, διαθέσιμο εδώ
- Sri Lanka: Accountability needed for enforced disappearances, ohchr.org, διαθέσιμο εδώ
- ‘Grim reminder’: Sri Lanka’s Tamils mark 15 years since end of civil war, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
