Της Εμμανουέλας Σουφαλιδάκη,
Κατηγορείται συχνά η Ελλάδα ότι διώχνει τα παιδιά της. Και πράγματι, πολλές φορές η Ελλάδα δεν είναι το ιδανικό μέρος για την επαγγελματική και ακαδημαϊκή εξέλιξη των νέων της. Πεπαλαιωμένες υποδομές, αργή ανάπτυξη επιστημονικών τομέων, περιορισμένες θέσεις εργασίας, αλλά και το απαιτητικό εργασιακό περιβάλλον συνοδευόμενο από μια –δυσανάλογη των προσπαθειών που καταβάλλονται– χαμηλή αμοιβή, ωθεί κύμα καταρτισμένων και πτυχιούχων νέων στη μετανάστευση. Ποιες οι συνθήκες γύρω από αυτό το ρεύμα μετανάστευσης και πώς τοποθετείται στον δημόσιο διάλογο;
Με την έξαρση της μετανάστευσης, κυρίως λόγω αναζήτησης ικανοποιητικού επιστημονικού υποβάθρου και συνθήκες επαγγελματικής εξέλιξης, υιοθετήθηκε ο όρος “brain drain” ή αλλιώς «διαρροή εγκεφάλων». Πρόκειται για τη μετανάστευση ατόμων, τα οποία έχουν μεγαλώσει και σπουδάσει σε Ελληνικά Πανεπιστήμια, όμως ποικίλοι παράγοντες ειδικά στα χρόνια της οικονομικής κρίσης (από το 2010 και μετά) τους ανάγκασαν να ψάξουν για καλύτερες επαγγελματικές συνθήκες σε άλλες χώρες.
Ενδιαφέρον έχει αυτός ο τύπος μετανάστευσης, καθώς δεν αφορά τόσο σε νέους με οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες διαβίωσης, αλλά συχνότερα, σε νέους από ανεπτυγμένα οικονομικά οικογενειακά περιβάλλοντα και με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, που αποφάσισαν να στραφούν σε άλλες χώρες για την επίτευξη των στόχων και των ονείρων τους.
Το “brain drain” περιλαμβάνει κυρίως νέο πληθυσμό που έχει ζήσει στην Ελλάδα, έχει μαθητεύσει σε ελληνικά σχολεία και έχει φοιτήσει σε ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα, ωστόσο μεταναστεύει και εγκαθίσταται –στην πλειονότητα των περιπτώσεων– μόνιμα στις νέες χώρες υποδοχής. Σε αυτές τις χώρες, οι νέοι βρίσκουν όλα όσα απουσιάζουν από την Ελλάδα, τα οποία και καθίστανται τελικά οι αιτίες της μετανάστευσης. Υψηλότεροι μισθοί, πιο ποιοτικές συνθήκες εργασίας και υψηλότερο επίπεδο διαβίωσης. Όμως, επειδή όπου υπάρχει λόγος υπάρχει και αντίλογος, δεν είναι λίγες οι φορές που άτομα –εντασσόμενοι στο ρεύμα του “brain drain”– όχι μόνο δεν έχουν δικαιολογηθεί, αλλά έχουν κατηγορηθεί για τη στάση τους και τη συμπεριφορά τους προς τη χώρα προέλευσης που αφήνουν πίσω τους.
Πράγματι, η Ελλάδα απέχει πολύ από τις μεγάλες και καλά οργανωμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπου η βιομηχανία και η τεχνολογία ακμάζουν και εξελίσσονται με ραγδαίους ρυθμούς, ωστόσο έχει πολλά να προσφέρει. Θα ήταν λύση ο επαναπατρισμός όλων των νέων που ανήκουν στη γενιά του “brain drain” και διαπρέπουν συνεχώς, ανυψώνοντας τη φήμη της Ελλάδας στη διεθνή σκάλα; Φυσικά και όχι, και ούτε είναι ο επιθυμητός στόχος. Θα ήταν, όμως, μια πιο ευχάριστη συνθήκη, αν οι νέοι Έλληνες εκτιμούσαν παραπάνω και εκδήλωναν έμπρακτα την ευγνωμοσύνη τους προς τη χώρα που τους πρόσφερε όλα τα εφόδια, προκειμένου να ανταγωνιστούν με άτομα από όλο τον κόσμο και να ξεχωρίσουν; Αδιαμφησβήτητα ναι.
Τα αρνητικά του “brain drain” είναι προφανή: Η Ελλάδα επενδύει σε πληθυσμό χωρίς η επένδυση αυτή να της αποφέρει ουσιαστικά κέρδη, με αποτέλεσμα η επαγγελματική βάση της να στηρίζεται πολλές φορές σε ένα γηραιό εργατικό δυναμικό. Αυτό, όμως, που συχνά δεν αξιολογείται είναι όλα αυτά τα θετικά αποτελέσματα που θα επέφερε το “brain gain” ή αλλιώς το “rebrain”, δηλαδή η επιστροφή μυαλών που διέρρευσαν και η επαγγελματική εξέλιξη τους πίσω στην Ελλάδα. Με αυτόν τον τρόπο, μεταφέρεται η τεχνογνωσία, μεταλαμπαδεύονται οι πιο εξειδικευμένες γνώσεις και διοχετεύονται στην ελληνική αγορά εργασίας. Η Ελλάδα και ο τρόπος σκέψης των ανθρώπων πλησιάζει ακόμα πιο πολύ τα πρότυπα της Δύσης, με αποτέλεσμα το συνολικό επίπεδο και η ποιότητα εργασίας να επαναπροσδιορίζονται και να βελτιώνονται.
Έλληνες σπουδαίοι επιστήμονες, και καλλιτέχνες διαπρέπουν σε όλο τον κόσμο, κάνοντας την Ελλάδα υπερήφανη για τα παιδιά της. Όμως, θα έπρεπε και τα παιδιά της να είναι υπερήφανα για την Ελλάδα ή τουλάχιστον για κάποιες πτυχές αυτής. Οι μετανάστες νέοι θα ήταν σκόπιμο να συμμετέχουν σε προγράμματα ή σε δράσεις, τα οποία αφορούν την χώρα τους, μαθαίνοντας τα πολιτικά τεκταινόμενα, διατηρώντας την επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό και προσφέροντας κατά το δοκούν σε επαγγελματικές και ακαδημαϊκές δραστηριότητες –αν όχι η επιστροφή και η εργασία στην Ελλάδα– να διατηρήσουν τους δεσμούς τους με την μητέρα – πατρίδα. Αυτός ο τρόπος διασφαλίζει την ισορροπία σε μια αμφίδρομη σχέση προσφοράς ανάμεσα στην χώρα και στους νέους εργαζομένους της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΣΤΕΦΑΝΟΥ Γ. ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ. “ΝΕΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΑΠΟ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ”. Πανεπιστήμιο Κρήτης. Κρήτη. 2014.
- Brain drain: Δύο στους τρεις Έλληνες μετανάστες δεν θα γυρίσουν, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Brain Drain: Πώς θα φέρουμε πίσω τους Έλληνες εργαζόμενους υψηλών δεξιοτήτων, Οικονομικός Ταχυδρόμος, διαθέσιμο εδώ
