Της Ευθυμίας Καραδήμου,
Η πολιτική αδιαφορία και η παραίτηση αποτελούν δύο κρίσιμα φαινόμενα που επηρεάζουν την σύγχρονη πολιτική σκηνή. Η ανάπτυξη αυτών των δύο στάσεων έχει της ρίζες της στο παρελθόν. Ήδη από τη δεκαετία των 80s υπήρξαν σημαντικές γεωπολιτικές και πολιτικές μεταστάσεις με παγκόσμια εμβέλεια που επηρέασαν τόσο την πολιτική νόηση όσο και την πολιτική δράση. Μέσα από το έργο του Πιερ Ροζανβαλόν, μιας φωνής που αναλύει τις πολιτικές διαστάσεις της κοινωνίας, εξετάζουμε τον ρόλο και τις συνέπειες αυτών των φαινομένων.
Ο Πιερ Ροζανβαλόν ήταν σημαντικός Γάλλος φιλόσοφος και κοινωνιολόγος που έχει επιδράσει σημαντικά στη σύγχρονη σκέψη. Γεννημένος στις 15 Ιουνίου 1945, ήταν καθηγητής φιλοσοφίας και συγγραφέας που έχει γράψει πολλά βιβλία για την κοινωνία, την πολιτική και τη φιλοσοφία. Εκείνος παρατήρησε πως κατά τη δεκαετία των 80s παρουσιάστηκε μια έντονη τάση για επιστροφή στον πολιτικό ρεαλισμό. Δηλαδή, μια προσέγγιση των διεθνών σχέσεων που έχει ως βασικό χαρακτηριστικό την έμφαση στη δύναμη, τα συμφέροντα και την πραγματικότητα, ενώ, ταυτόχρονα, θεωρεί πως τα κράτη διαδραματίζουν τον κύριο ρόλο και έτσι στοχεύει στην ενίσχυση της εξουσίας τους με σκοπό την επίτευξη των εθνικών συμφερόντων και την προστασία των εθνικών συνόρων.
Όμως, το ρεύμα αυτό του πολιτικού ρεαλισμού συνοδεύτηκε και συνυφάνθηκε με μια αίσθηση εξάντλησης και πνευματικής κρίσης. Γιατί συνέβη αυτό; Η απάντηση είναι απλή. Η περιορισμένη προοπτική στα εθνικά συμφέροντα, η παράβλεψη πολιτικών με ανθρωπιστική διάσταση ή προοπτικές παγκόσμιας συνεργασίας σε συνδυασμό με την έλλειψη φιλοδοξίας και την απουσία ιδανικών που υπερβαίνουν τα εθνικά συμφέροντα συνέβαλαν και προώθησαν τη δημιουργία απογοήτευσης και πολιτικής σύγχυσης.
Ο Ροζανβαλόν μαζί με άλλους ομοϊδεάτες υπογράμμισε ότι η νίκη της διαύγειας, του ρεαλισμού και της υπευθυνότητας στη σκέψη και στις νοοτροπίες της σοσιαλιστικής αριστεράς στα 80s, συχνά, συνδεόταν με ένα είδος «ψυχρής λογικής». Γεγονός που, συμπληρωματικά με την πολιτική δράση του Φρανσουά Μιτεράν, κατά την οποία η Γαλλία υπέστη σοβαρές αλλαγές στην οικονομική και κοινωνική της δομή, υιοθετώντας μια οικονομία με βάση την ελεύθερη αγορά και την προσωπική επιτυχία, είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των ανισοτήτων και των ταξικών διαφορών. Η επικρατούσα νεοφιλελεύθερη πολιτική δεν ανταποκρινόταν στις νέες κοινωνικές συνθήκες και τις ανάγκες της, οδηγώντας έτσι πολλούς στην παραίτηση από την πολιτική σκέψη και δράση.
Μεταφέροντας αυτόν τον προβληματισμό στη συνθήκη του σήμερα, μπορεί εύλογα να αναρωτηθεί κανείς «Είμαστε μια κοινωνία σε εγρήγορση ή μια κοινωνία βαθιά βολεμένη στα καλούπια της σύγχρονης τυποποιημένης πραγματικότητας;». Η απάντηση σίγουρα δεν είναι εύκολη, καθώς προϋποθέτει να αφήσουμε για λίγο την ζώνη ασφαλείας μας και να αντιμετωπίσουμε την πραγματική συνθήκη του σήμερα, η οποία συχνά είναι απογοητευτική, βλέποντας μια κοινωνία που δεν κινητοποιείται από κάποιο ρεύμα, παραμένοντας κατά βάση αδιάφορη στις εκκλήσεις και στα συνθήματα των πολιτικών ηγεσιών. Μια κοινωνία, που η δημοκρατία της δεν αποτελεί δημοκρατία των μαζών και των λαοσυνάξεων, αλλά δημοκρατία της προσαρμογής και της επιβίωσης.
Πιο απλά είμαστε παρατηρητές και όχι ενεργοί συμμετέχοντες στην κοινωνία μας, απογοητευμένοι και με ελάχιστα αποθέματα ελπίδας για αλλαγή και πιθανή πολιτική απάντηση στα μεγάλα προβλήματα. Έτσι, παρακολουθούμε την κοινωνία να αποσυνδέεται σταδιακά από τους συλλογικούς της στόχους και να βουλιάζει στην παγίδα του ατομισμού και της απάθειας. Να εθελοτυφλεί μπροστά σε αλλεπάλληλες κρίσεις σαν κάποιος να την έπεισε πως δεν μπορεί να κάνει τίποτα για αυτές, αναλαμβάνοντας έτσι το ελάχιστο των υποχρεώσεών της και υιοθετώντας μια ηθελημένη άγνοια για οτιδήποτε μπορεί να διαταράξει την «ισορροπία» της. Πώς μπορεί, όμως, μια τέτοια κοινωνία να επιβιώσει σε μια συγκυρία συνεχών κρίσεων και πολέμων; Τα campus της Αμερικής, η Ράφα και τα ερείπια της μαρτυρούν πως οι υπεκφυγές των συγχρόνων κοινωνιών δεν κρατούν για πάντα…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- «Χωρίς συλλογικούς στόχους, η ελληνική δημοκρατία του 2024 δεν είναι μια δημοκρατία των μαζών, των λαοσυνάξεων ή των σκιρτημάτων», lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
