Της Σάρα Μουράτι,
Μετά το τέλος του Ολοκαυτώματος, οι ελάχιστοι επιζήσαντες Εβραίοι προσπάθησαν παρά τις αντίξοες δυσκολίες που βίωσαν να διεκδικήσουν ξανά πίσω ότι βίαια τους στερήθηκε. Ωστόσο, στην προσπάθειά τους αυτή ήρθαν αντιμέτωποι με πολλές δυσκολίες, συχνά ανυπέρβλητες. Μπορεί να είχαν κερδίσει την πολυπόθητη ελευθερία τους και να μην κινδύνευε άμεσα πλέον η σωματική τους ακεραιότητα, αλλά ο «Γολγοθάς» τους συνεχίστηκε για πολλά χρόνια.
Η επιστροφή στη ζωή που γνώρισαν πριν το Ολοκαύτωμα ήταν αδύνατη. Οι περισσότεροι είχαν χάσει τις οικογένειες και τις περιουσίες τους που είτε είχαν χαθεί είτε είχαν περιέλθει στην κυριότητα άλλων ιδιοκτητών που φρόντισαν να τις οικειοποιηθούν μετά τον διωγμό τους, ενώ οι εβραϊκές κοινότητές τους είχαν καταστραφεί. Όσοι επεδίωξαν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους ήρθαν αντιμέτωποι με μια αδικαιολόγητη σκληρότητα και απάθεια, καθώς ο αντισημιτισμός και το μίσος που έτρεφαν οι συνάνθρωποί τους για εκείνους δεν είχε εκλείψει. Πολλοί δεν πίστεψαν ποτέ τις μαρτυρίες τους για τα όσα βίωσαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης. Τις θεωρούσαν υπερβολικές, αποκύημα της φαντασίας τους και εκείνους «τρελούς». Σε ελάχιστες περιπτώσεις αντιμετωπίστηκαν με την αρμόζουσα θαλπωρή και ανθρωπιά που άξιζε σε ταλαιπωρημένους ανθρώπους που είχαν βιώσει φριχτές κακουχίες. Η προσπάθεια επανένταξής τους στην εκάστοτε κοινωνία ήταν δύσκολη και οι περισσότεροι αντιμετώπισαν πολλές προκλήσεις μέχρι να καταφέρουν να ορθοποδήσουν. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες τα πογκρόμ (ως πογκρόμ ορίζεται η μαζική και οργανωμένη επίθεση εναντίον κάποιας συγκεκριμένης ομάδας) παρέμειναν σύνηθες φαινόμενο, ακόμα και μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Σεπτέμβριο του 1945. Στο παρόν άρθρο, λοιπόν, θα μιλήσουμε για το αιματηρό πογκρόμ του Κιέλτσε.
Πριν το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, περίπου 24.000 Εβραίοι διέμεναν στο Κιέλτσε. Σχεδόν όλος ο εβραϊκός πληθυσμός, όμως, εξοντώθηκε κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Οι ελάχιστοι επιζήσαντες —περίπου 200— εγκαταστάθηκαν ξανά το καλοκαίρι του 1946 στην πόλη, ενώ μερικοί από αυτούς στεγάστηκαν σε ένα ενιαίο κτίριο —που διοικούνταν από την Εβραϊκή Επιτροπή του Κιέλτσε— στο Πλάντι, έναν μικρό δρόμο στο κέντρο της πόλης.
Αφορμή για να ξεσπάσει το πογκρόμ ήταν η καταγγελία του Walenty Blaszczyk, o οποίος ισχυρίστηκε ότι οι Εβραίοι είχαν απαγάγει και κρύψει το παιδί του στο υπόγειο του προαναφερθέντος κτιρίου. Η κατηγορία του Blaszczyks, αργότερα, βέβαια, αποδείχθηκε ψευδής. Το πογκρόμ ξεκίνησε στις 4 Ιουλίου 1946, όταν οι κάτοικοι και οι αστυνομικοί της πόλης, τους επιτέθηκαν με μεταλλικούς λοστούς, ξύλινα μπαστούνια, ακόμα και πέτρες. Η έκρυθμη κατάσταση που επικρατούσε τέθηκε υπό έλεγχο, όταν Πολωνοί στρατιώτες και αστυνομικοί αφόπλισαν τους εξαγριωμένους κατοίκους.
Εκείνη την ημέρα, Εβραίοι —άνδρες και γυναίκες— λιθοβολήθηκαν, ληστεύτηκαν, ξυλοκοπήθηκαν και μαχαιρώθηκαν. Συνολικά, πάνω από 40 αθώοι άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του πογκρόμ μεταξύ αυτών και ο Πρόεδρος της Εβραϊκής Κοινότητας του Κιέλτσε, Severyn Kahane, νεαροί σιωνιστές που ήθελαν να φύγουν από την Πολωνία για την Παλαιστίνη, Εβραίοι στρατιώτες και πρώην κρατούμενοι στρατοπέδων συγκέντρωσης, καθώς και η Estera Proszowska που σκοτώθηκε επειδή βοήθησε τραυματίες Εβραίους. Στις 8 Ιουλίου 1946, πραγματοποιήθηκε η ταφή των θυμάτων του πογκρόμ σε έναν ομαδικό τάφο στο εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης. Μετά τη διακοπή των εχθροπραξιών ξεκίνησαν οι απαιτούμενες αστυνομικές έρευνες για να αποδοθούν ευθύνες στους υπαίτιους.
Μεταξύ 9 και 11 Ιουλίου 1946, δώδεκα πολίτες δικάστηκαν από το Ανώτατο Στρατιωτικό Δικαστήριο για τη συμμετοχή τους στο πογκρόμ. Από αυτούς, οι εννέα καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν την επόμενη ημέρα, ενώ στους υπόλοιπους τρεις επιβλήθηκαν ποινές φυλάκισης και ισόβιας κάθειρξης. Στις 18 Νοεμβρίου, δικάστηκαν δεκαπέντε πολίτες, εκ των οποίων εννέα κρίθηκαν ένοχοι, ενώ στις 3 Δεκεμβρίου, εφτά ακόμη στρατιώτες δικάστηκαν και έλαβαν ποινές φυλάκισης. Ωστόσο, η πλειοψηφία των υψηλόβαθμων αξιωματούχων που συμμετείχε ενεργά στην αιματηρή επίθεση που δέχθηκε ο εβραϊκός πληθυσμός του Κιέλτσε έμεινε ατιμώρητη. Συνολικά, διεξήχθησαν 10 δίκες και καταδικάστηκαν 39 κατηγορούμενοι.
Πολλοί επιζώντες του Ολοκαυτώματος αποφάσισαν μετά την αδικαιολόγητη έκρηξη βίας και επιθετικότητας που σημειώθηκε εναντίον τους να φύγουν από την Πολωνία και να αναζητήσουν άλλα μέρη για να εγκατασταθούν και να ξαναχτίσουν από την αρχή τις ζωές τους, καθώς συνειδητοποίησαν πως ο βαθιά ριζωμένος αντισημιτισμός που επικρατούσε σε ολόκληρη τη χώρα ίσως να μην τους επέτρεπε πότε να νιώσουν ασφαλείς, καλοδεχούμενοι και ελεύθεροι να ονειρευτούν ξανά ένα ευοίωνο μέλλον. Υπολογίζεται ότι τον Ιούλιο του 1946, 20.000 Εβραίοι είχαν τραπεί σε φυγή, έναν μήνα αργότερα αναχώρησαν άλλα 30.000 άτομα, ενώ συνολικά μέχρι τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους είχαν μεταναστεύσει περίπου 62.000. Βέβαια, αξίζει να αναφερθεί ότι το πογκρόμ του Κιέλτσε δεν ήταν το πρώτο μεταπολεμικό πογκρόμ κατά των Εβραίων που διεξήχθη στην Πολωνία. Μικρότερα ξεσπάσματα βίας είχαν πραγματοποιηθεί και το προηγούμενο έτος στην Κρακοβία και στο Ρζεσζόφ.
Το πογκρόμ του Κιέλτσε είναι ένα τραγικό γεγονός στην ιστορία της μεταπολεμικής Ευρώπης, το οποίο αναδεικνύει περίτρανα αφενός τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος στην προσπάθειά τους να επανενταχθούν στην κοινωνία και να ξαναχτίσουν τις ζωές τους μετά τα βαθύτατα τραύματα που αποκόμισαν και αφετέρου τα βαθιά ριζωμένα αντισημιτικά συναισθήματα που παρέμειναν στην Πολωνία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παράλληλα, χρησιμεύει ως σημαντική υπενθύμιση των κινδύνων που εγκυμονούνται από την ισχυρή εδραίωση της μισαλλοδοξίας, της προκατάληψης και του μίσους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Kielce: The Post-Holocaust Pogrom That Poland Is Still Fighting Over, smithsonianmag.com, Διαθέσιμο εδώ
- The Pogrom of Jews in Kielce, polin.pl, Διαθέσιμο εδώ
- Ο καλός άνθρωπος του Κιέλτσε, dw.com, Διαθέσιμο εδώ
