Του Άρη Γλυκού,
Στο προηγούμενο άρθρο έγινε μια σύντομή ιστορική αναδρομή των ομολόγων κοινωνικού αντίκτυπου, συνδυαστικά με μια ανάλυση του τρόπου λειτουργίας τους. Στο άρθρο αυτό θα αναλυθούν τα σημαντικά προβλήματα που ενέχει το χρηματοοικονομικό εργαλείο αυτό, καθώς και τα θετικά τα οποία επί του παρόντος έχουν πείσει τους επενδυτές, τους οργανισμούς και τις Κυβερνήσεις για την χρησιμότητά τους.
Το χρηματοοικονομικό εργαλείο αυτό φαίνεται να είναι μοναδικό, καθώς επιτυγχάνει να συνδυάζει τα χαρακτηριστικά μιας επένδυσης, αλλά και της προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο. Παρά το γεγονός αυτό όμως, ο τρόπος λειτουργίας του δημιουργεί σημαντικά προβλήματα που καθυστερούν την υιοθέτησή τους σε μεγαλύτερο βαθμό από το σύνολο των χωρών και των οργανισμών.
Το βασικότερο πρόβλημα που προκύπτει είναι οι σημαντικοί οικονομικοί πόροι όσο και οι ώρες εργασίας που απαιτούνται για τον έλεγχο των έργων που πραγματοποιούνται, αλλά και για την ορθή ενημέρωση των επενδυτών. Αυτό οδηγεί στο να μην κατευθύνονται όλοι οι πόροι στο κοινωνικό σύνολο, αλλά ένα σημαντικό τους μέρος να κατευθύνεται στους «μεσάζοντες» / αξιολογητές. Παράλληλα με τα υψηλά διαχειριστικά κόστη, υπάρχει ο κίνδυνος οι ενδιάμεσοι οργανισμοί να αρχίσουν να λειτουργούν με τη στυγνή λογική που χαρακτηρίζει τις εταιρείες και όχι τους κοινωνικούς οργανισμούς.
Το πρόβλημα αυτό αναδεικνύει αρκετές φορές τη μεγαλύτερη αξία της Κυβέρνησης, η οποία έχει ήδη σε εφαρμογή μια δομή με πιο άμεση εφαρμογή και λιγότερες ενδιάμεσες ενέργειες. Όμως, είναι σημαντικό να υπενθυμίζεται ότι η ανάγκη για αυτό το εργαλείο προήλθε από την αδυναμία των διαδικασιών αυτών να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά μια κατάσταση.
Μια ακόμα δυσκολία αποτελεί ο προσδιορισμός της αποδοτικότητας των κεφαλαίων από τα ομόλογα κοινωνικού αντικτύπου και των επενδύσεων που πραγματοποιούνται με αυτά. Η δυσκολία αυτή πολλαπλασιάζεται, όταν μια Κυβέρνηση ήδη εφαρμόζει μέτρα για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος και δεν είναι ξεκάθαρο ποια πολιτική ήταν υπεύθυνη για ποιο μέρος της μεταβολής των συνθηκών. Για την εξάλειψη του προβλήματος αυτού, συχνά χρησιμοποιείται μια στατιστική ανάλυση δεδομένων με το όνομα “propensity score matching” (P.S.M.), που στοχεύει στην εκτίμηση της επίδρασης που είχε μια επένδυση στο τελικό αποτέλεσμα, λαμβάνοντας υπόψη και τους υπόλοιπους παράγοντες.
Για τον περιορισμό των παραπάνω προβλημάτων πολλοί ανησυχούν ότι τα ομόλογα κοινωνικού αντικτύπου θα αρχίσουν να έχουν τυποποιημένη μορφή και θα στοχεύουν σε συγκεκριμένες κοινωνικές παθογένειες που θα μπορούν να αντιμετωπιστούν με ευκολία και θα έχουν την αναμενόμενη απόδοση για τους επενδυτές. Τα κοινωνικά προβλήματα, όμως, δεν τυποποιούνται και απαιτούν ξεχωριστό και ιδιαίτερο τρόπο αντιμετώπισης. Επομένως, οφείλουν τα ομόλογα αυτά να συνεχίζουν να στοχεύουν στην αρωγή της κοινωνίας και όχι στις οικονομικές αποδόσεις που μπορούν να εξασφαλιστούν. Τα κοινωνικά προβλήματα είναι συνεχώς μεταβαλλόμενα και απαιτούν καινοτομία στην αντιμετώπιση.
Όλα τα παραπάνω ζητήματα είναι ουσιαστικά και έχουν καθυστερήσει σε σημαντικό βαθμό την εξέλιξη και την υιοθέτηση των ομολόγων κοινωνικού αντικτύπου. Παρόλα αυτά, συνεχίζουν να αξιοποιούνται όλο και πιο συχνά, γιατί έχουν απαραίτητα χαρακτηριστικά για τη σημερινή κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα.
Το σημαντικότερο θετικό που αναγνωρίζεται για τα ομόλογα αυτά είναι η δυνατότητα πρόωρης αντιμετώπισης πολλών κοινωνικών προβλημάτων, προσφέροντας με αυτόν τον τρόπο περισσότερα χρήματα στην κοινωνία. Παράλληλα, η πρόληψη αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των δαπανών των Κυβερνήσεων σε βάθος χρόνου, με αποτέλεσμα να είναι πολλαπλασιαστικό το αποτέλεσμα όχι μόνο στον τομέα που στοχεύουν να βοηθήσουν, αλλά σε όλη την οικονομία, καθώς τελικά η Κυβέρνηση έχει περισσότερους πόρους και λιγότερα προβλήματα. Δηλαδή, η δύσκολη εξίσωση που πρέπει να λύσουν οι Κυβερνήσεις, επιλέγοντας ποιόν τομέα της κοινωνίας να βοηθήσουν και σε ποιο βαθμό, να γίνεται πιο απλή.
Επιπλέον, η Κυβέρνηση αποδεσμεύεται από τον κίνδυνο που έχουν οι κοινωνικές επενδύσεις (όπως έχει και κάθε μορφή επένδυσης) και αυτός μεταφέρεται σε ιδιώτες επενδυτές. Μια εξέλιξη ιδιαίτερα σημαντική στην περίοδο που διανύουμε, που επικρατεί μεγάλη αβεβαιότητα και μεταβλητότητα στα κόστη όλων των αγαθών και υπηρεσιών που μπορεί να απαιτούνται. Ενδεικτικά, η κατασκευή ενός χώρου εκπαίδευσης φυλακισμένων μπορεί να κοστίζει € 100.000 και να εγκριθεί ανάλογο κυβερνητικό κονδύλι, αλλά όταν πάει να κατασκευαστεί, εξαιτίας παραδείγματος χάρη ενός πολέμου, να υπάρχει σημαντική αύξηση στην τιμή των υλικών, ξεπερνώντας κατά πολύ τα όρια του προϋπολογισμού.
Οι επενδυτές, επιδιώκοντας είτε το κέρδος είτε τη μείωση κοινωνικών προβλημάτων ή και τα δύο, σίγουρα θα προσπαθούν να ανακαλύψουν τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για να επιτύχουν το αποτέλεσμά τους, φέρνοντας μια νέα πνοή στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων, που μέχρι τώρα περνάνε μέσα από τα χέρια της κυβερνητικής γραφειοκρατίας.
Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των ομολόγων κοινωνικού αντικτύπου είναι το γεγονός ότι αποτελούν μια μοναδική ευκαιρία για τη συμβολή, αλλά και την ουσιαστική συμμετοχή στην κοινωνία, συνάδοντας με το Social του τρίπτυχου E.S.G. (Environmental, Social and Governance) Επομένως, μέσω του χρηματοοικονομικού εργαλείου αυτού, οι εταιρείες μπορούν να αποδείξουν ότι επιθυμούν να βοηθήσουν την κοινωνία με έναν τρόπο που θα είναι, εν τέλει, από κοινού ωφέλιμος και παράλληλα «βάζοντας τικ» σε ένα κουτάκι.
Τα ομόλογα κοινωνικού αντικτύπου έχουν πολλά σημαντικά προβλήματα, τα οποία ήδη φαίνονται ασήμαντα συγκριτικά με την πλειάδα θετικών μεταβολών που μπορούν να επιφέρουν. Επιπλέον, είναι ακόμα ένα νέο χρηματοοικονομικό εργαλείο και σίγουρα στο μέλλον θα βελτιωθεί περαιτέρω. Το σημαντικό, όμως, χαρακτηριστικό που οφείλει να μένει σταθερό για όσο αυτό θα αξιοποιείται είναι να συνεχίζουν οι επενδυτές να έχουν ως κίνητρο την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο και οι οικονομικές αποδόσεις να είναι δευτερεύον ζήτημα.
Τα χαρακτηριστικά που αναλύθηκαν θα τα δούμε να αποτυπώνονται στην πραγματικότητα μέσα από πρακτικές εφαρμογές στο επόμενο άρθρο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Are social impact bonds effective, Social Finance, διαθέσιμο εδώ
- Will social impact bonds solve society’s most intractable problems?, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Impact bonds, Government Outcomes Lab, διαθέσιμο εδώ
