Του Γιάννη Μπότσα,
Η τουρκική αμυντική βιομηχανία τα τελευταία χρόνια έχει σημειώσει εντυπωσιακή ανάπτυξη, καθιστώντας την Τουρκία έναν σημαντικό παίκτη στην παγκόσμια αμυντική αγορά. Αυτή η πρόοδος είναι το αποτέλεσμα μιας στρατηγικής που συνδυάζει ένα εξωστρεφές μίγμα πολιτικής, επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη και στοχευμένες προσπάθειες για μείωση της εξάρτησης από ξένες τεχνολογίες.
Τουρκική Αμυντική Βιομηχανία
Η τουρκική Κυβέρνηση, μέσω του οργανισμού για την αμυντική βιομηχανία (Savunma Sanayii Başkanlığı – S.S.B.), έχει υιοθετήσει μια σειρά από στρατηγικές που προάγουν την εγχώρια ανάπτυξη και παραγωγή αμυντικών συστημάτων. Η S.S.B. λειτουργεί ως ο κεντρικός συντονιστής και επιβλέπει μια πληθώρα προγραμμάτων και έργων, τα οποία στοχεύουν στην ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της χώρας. Η δράση της μπορεί να συνοψιστεί σε τρεις βασικούς άξονες: (1) την ανάπτυξη εγχώριων τεχνολογιών, κάτι που περιλαμβάνει την ενίσχυση των πανεπιστημίων, αλλά και των ερευνητικών κέντρων που συνεργάζονται με την αμυντική βιομηχανία (οι επενδύσεις στην έρευνα έφτασαν το $ 1,5 δις το 2021), (2) τη μείωση της εξάρτησης από ξένες πηγές, μέσω της ανάπτυξης εγχώριων συστημάτων και κρίσιμων εξαρτημάτων, (3) τη στήριξη των ιδιωτικών πρωτοβουλιών με πολιτικές που την ενθαρρύνουν, όπως φορολογικές απαλλαγές και ενισχύσεις.
Η τουρκική αμυντική βιομηχανία έχει καταγράψει σημαντικές επιτυχίες σε διάφορες κατηγορίες αμυντικών συστημάτων, συμπεριλαμβανομένων των μη επανδρωμένων αεροχημάτων (UAVs), αρμάτων μάχης, πλοίων και πυραυλικών συστημάτων. Τα προϊόντα αυτά στην πλειονότητά τους εξάγονται σε άλλες χώρες, για την αποκόμιση, προφανώς, οικονομικών και γεωπολιτικών οφελών.
Πιο συγκεκριμένα, στην κατηγορία των μη επανδρωμένων οχημάτων έχουμε τα Bayraktar TB2 και το ANKA-S δύο συστήματα που έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικά σε πολεμικές ζώνες, όπως στη Συρία, την Ουκρανία, το Ιράκ και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Πολλές χώρες έχουν επιλέξει τα εν λόγω οχήματα, όπως η Ρουμανία, η Πολωνία, η Αλβανία, η Ιαπωνία, η Λιβύη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (συνοδευόμενα με μια μεγάλης αξίας συμφωνίες που περιλαμβάνουν αγορά πυρομαχικών, προγράμματα εκπαίδευσης και κέντρα κατασκευής) και άλλες.
Στην κατηγορία των τεθωρακισμένων οχημάτων κυριότερα είναι το άρμα μάχης Altay, ένα από τα πιο φιλόδοξα έργα της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας (που το Κατάρ έχει πραγματοποιήσει ήδη παραγγελίες), αλλά και τα θωρακισμένα οχήματα, όπως τα BMC Kirpi που εξάγονται σε Κατάρ, Τυνησία, Τουρκμενιστάν και άλλους. Τα τελευταία έχουν χρησιμοποιηθεί στις επιθετικές επιχειρήσεις της Τουρκίας στη Συρία και υπάρχουν αναφορές για χρήση τους στο Ρωσο-Ουκρανικό μέτωπο.
Όσον αφορά τη ναυπηγική βιομηχανία, υπάρχει και εκεί ανάπτυξη με την κατασκευή πολεμικών πλοίων, όπως οι φρεγάτες της κλάσης Istanbul και το ελικοπτεροφόρο TCG Anadolu. Τέλος, η Τουρκία έχει επενδύσει στην ανάπτυξη διαφόρων τύπων πυραυλικών συστημάτων, όπως τα συστήματα βαλλιστικών πυραύλων και πυραύλων cruise.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ύπαρξη του Teknopark Istanbul, ένα τεχνολογικό πάρκο κοντά στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, που με τη συνεργασία της (S.S.B.) και του Εμπορικού Επιμελητηρίου Κωνσταντινούπολης φιλοξενεί τοπικές και διεθνείς εταιρείες υψηλής τεχνολογίας. Εκεί αναπτύσσονται πολλά από τα έργα έρευνας και ανάπτυξης της αμυντικής βιομηχανίας που αναφέραμε παραπάνω, αλλά και το ελικόπτερο ATAK, καθώς και η κορβέτα MILGEM. Το Teknopark Istanbul θα συμμετάσχει στην 14η Διεθνή Έκθεση Αμυντικής Βιομηχανίας με κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας και μηχανικής. Αυτές περιλαμβάνουν τις Asartech, Avikon, Inores, Milpower και άλλες, οι οποίες συμβάλλουν σημαντικά σε διάφορα αμυντικά έργα με εξειδικευμένες υπηρεσίες.
Οικονομικές και Γεωπολιτικές Επιπτώσεις
Η ανάπτυξη της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας έχει σημαντικές οικονομικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις. Στον οικονομικό τομέα, οι εξαγωγές αμυντικού εξοπλισμού αυξήθηκαν δραματικά, φθάνοντας τα $ 4,4 δις το 2022, με το όφελος από τη σταδιακή απεξάρτηση από ξένα συστήματα να είναι δύσκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια σε αυτήν τη φάση.
Στον γεωπολιτικό αντίκτυπο, η αυτάρκεια στην αμυντική βιομηχανία δίνει στην Τουρκία μεγαλύτερη αυτονομία και ανεξαρτησία στις εξωτερικές της πολιτικές και στις στρατιωτικές της επιχειρήσεις. Αυτό έχει οδηγήσει σε μια πιο δυναμική και ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, επιτρέποντας στην Τουρκία να παίξει πιο ενεργό ρόλο σε περιφερειακές συγκρούσεις και διεθνείς διαπραγματεύσεις. Επιπλέον, η ικανότητα της Τουρκίας να εξάγει αμυντικά συστήματα ενισχύει τις διπλωματικές της σχέσεις με άλλες χώρες, παρέχοντάς της ένα ισχυρό εργαλείο για την επίτευξη των γεωπολιτικών της στόχων.
Η Ελλάς
Μπορεί η Ελλάδα να μείνει αδρανής σε όλα τα παραπάνω; Με μια Τουρκία που διακηρύσσει τη «γαλάζια πατρίδα». αμφισβητεί διεθνείς κανόνες και επιχειρεί να διαδραματίσει ηγεμονικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο, η απάντηση είναι πως όχι. Παρόλα αυτά, οφείλει η χώρα μας να θέτει ρεαλιστικούς στόχους, καθώς, δυστυχώς, οι οικονομικές δυνατότητες είναι περιορισμένες και η οικονομική ανάπτυξη δεν επιτρέπει μεγαλεπήβολα σχέδια. Υπάρχουν όμως επιλογές. Η ενίσχυση της εγχώριας εγκαταλειμμένης αμυντικής βιομηχανίας πρέπει να βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας, με την ιδιωτική πρωτοβουλία να μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτήν την προσπάθεια με τα κατάλληλα κίνητρα. Η συνεργασία με άλλες χώρες, όπως η Γαλλία, που έχει κοινά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο, με προγράμματα συμπαραγωγής, είναι υψίστης σημασίας. Ένας άλλος άξονας, ουκ ευκαταφρόνητος, είναι το προσωπικό. Μπορούν να λειτουργήσουν προγράμματα νέων, αντίστοιχα αυτών στις Η.Π.Α., σε συνεργασία με τις στρατιωτικές σχολές. Ακόμα, είναι σημαντικό σε αυτήν την προσπάθεια να συμβάλει και η ακαδημαϊκή έρευνα. Με τη χρηματοδότηση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, μπορεί να επιτευχθεί η ανάπτυξη τεχνολογιών χρήσιμων για την άμυνα. Εξάλλου, ο καθηγητής του Selçuk Bayraktar στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια ήταν… Έλληνας. Υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι επιστήμονες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό που μπορούν να συμβάλλουν σε αυτήν την προσπάθεια, καθώς και σε άλλους τομείς.
Κλείνοντας, μπορούμε να θυμηθούμε πως αμέσως μετά την πτώση της Δικτατορίας, ο τότε Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής προέτρεψε τις πρεσβείες να προσελκύσουν Έλληνες επιστήμονες που εργάζονταν στο εξωτερικό. Σε πολλές χώρες, οι ελληνικές πρεσβείες καλούσαν μέχρι και από τους τηλεφωνικούς καταλόγους. Πολλοί ανταποκρίθηκαν και επέστρεψαν στην Ελλάδα. Δυστυχώς, όμως, για να απογοητευτούν αρκετά σύντομα. Αυτό ωστόσο… είναι μια άλλη ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Turkish Statistical Institute (TUIK), ssb.gov.tr, διαθέσιμο εδώ
- From Client to Competitor: The Rise of Turkiye’s Defence Industry, iiss.org, διαθέσιμο εδώ
- Turkey: An Emerging Global Arms Exporter, swp-berlin.org, διαθέσιμο εδώ
- Prof. Dr. Muhsin KAR, Assoc. Prof. Dr. Özlem ÖZTÜRK ÇETENAK, TRANSFORMATION AND ECONOMIC EFFECTS OF THE TURKISH AEROSPACE AND DEFENSE INDUSTRY, tuba.gov.tr, διαθέσιμο εδώ
- Turkey’s Center of Innovation – Teknopark Istanbul, defenceturkey.com, διαθέσιμο εδώ
- Türkiye’s Defence Industry: Rise of the Phoenix, researchcentre.trtworld.com, διαθέσιμο εδώ
