Της Αντωνίας Πετρολέκα,
Το 2024 αποτελεί μια χρόνια γεμάτη με ιδιαιτέρως σημαντικές εκλογικές αναμετρήσεις, οι οποίες θα καθορίσουν τις ισορροπίες και τη συνολική πορεία του διεθνούς συστήματος. Μεταξύ αυτών που ξεχωρίζουν είναι η μεξικανικές εκλογές, που θα διεξαχθούν στις 2 Ιουνίου. Περίπου 100 εκατομμύρια ψηφοφόροι θα κατευθυνθούν στις κάλπες, ώστε να εκλέξουν νέο Πρόεδρο, για εξαετή θητεία, κυβερνήτες πολιτειών και μέλη ομοσπονδιακών και τοπικών συνεδρίων, διοικήσεων των δήμων και δημοτικών συμβουλίων. Συνολικά, οι εκλογές θα καλύψουν σχεδόν 21.000 θέσεις, προμηνύοντας μια ριζική αλλαγή στην μεξικανική πολιτική σκηνή.
Ωστόσο, η εκλογική περίοδος του Μεξικού είναι, επίσης, συνυφασμένη με περιόδους πολιτικής βίας. Μεταξύ του 2018 και του Μαρτίου 2024, πραγματοποιήθηκαν 1.709 στοχευμένες επιθέσεις, δολοφονίες και απειλές εναντίον ατόμων που εμπλέκονται στην πολιτική σκηνή της χώρας. Οι περισσότερες από αυτές τις επιθέσεις έγιναν ενόψει εκλογών και η φωτεινή χρονιά δεν θα είναι διαφορετική. Στην πραγματικότητα, με βάση τα τρέχοντα στατιστικά στοιχεία, πιθανολογείται ότι η εκλογική περίοδος του 2024 είναι η πιο θανατηφόρα που έχει καταγραφεί στη χώρα. Χαρακτηριστικά, το πρώτο δίμηνο του έτους δολοφονήθηκαν 33 άτομα που ασχολούνταν με την πολιτική, με τον αριθμό να αυξάνεται σταθερά όσο πλησιάζουν οι εκλογές.
Η επικράτηση των καρτέλ και η βία κατά των Μεξικανών πολιτικών δεν αποτελεί κάτι ασυνήθιστο. Ωστόσο, οι ισχυρές οργανωμένες συμμορίες της χώρας εντείνουν τη βία κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, καθώς προσπαθούν να εξασφαλίσουν τη συμμόρφωση των υποψηφίων, αλλά και να εξασφαλίσουν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Συγκεκριμένα, οι εκλογές προσφέρουν καλές επιχειρηματικές ευκαιρίες για τις εγκληματικές οργανώσεις του Μεξικού. Στο παρελθόν, τα οικονομικά τους συμφέροντα περιορίζονταν αυστηρά στην παραγωγή και το λιανικό εμπόριο ναρκωτικών, ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, έχουν διαφοροποιήσει τα οικονομικά τους συμφέροντα και τώρα προσπαθούν να εκμεταλλευτούν νέες ευκαιρίες. Πλέον, οι συμμορίες απαιτούν την εμπλοκή τους σε έργα υποδομής, προερχόμενα από κρατική χρηματοδότηση, γεγονός που οδηγεί σε κακοδιαχείριση των κεφαλαίων και σε αύξηση της επιρροής των καρτέλ.
Βέβαια, τα καρτέλ ναρκωτικών ασκούν την επιρροή τους όχι μόνο μέσω πολιτικών δολοφονιών, αλλά και θέτοντας δικούς τους υποψηφίους ή χρηματοδοτώντας τις εκστρατείες υποψηφίων που θα τους επιτρέψουν να συνεχίσουν απρόσκοπτα τις δραστηριότητές τους. Εάν υπάρχει αντίθεση από αντίπαλους υποψηφίους, πιθανώς να οδηγήσει σε ανοιχτή σύγκρουση και σε λουτρό αίματος. Αυτό το γεγονός αναγνωρίστηκε και από τον απερχόμενο Πρόεδρο του Μεξικού, Andrés Manuel López Obrador, ο οποίος είπε: «τα καρτέλ και οι εγκληματικές συμμορίες κάνουν μια συμφωνία και δηλώνουν ότι αυτό το άτομο θα γίνει Δήμαρχος και όποιος άλλος υποψήφιος «κατέβει» στις εκλογές ξέρει τι να περιμένει».
Ένας άλλος παράγοντας πίσω από την επιταχυνόμενη πολιτική βία στο Μεξικό είναι ο κατακερματισμός των εγκληματικών οργανώσεων της χώρας. Προηγουμένως, υπήρχε μια σαφής κάθετη οργάνωση της ιεραρχίας των καρτέλ. Αυτό εξασφάλιζε ότι ένα συγκεκριμένο καρτέλ θα μπορούσε να θέσει τον υποψήφιό του για μια συγκεκριμένη πολιτική θέση με ελάχιστη ουσιαστική αντιπολίτευση. Ωστόσο, τα κύρια καρτέλ του Μεξικού έχουν χωριστεί, γεγονός που αύξησε τον ανταγωνισμό, οδηγώντας σε πιο άμεση βία κατά πολιτικών υποψηφίων που διεκδικούν την ίδια θέση.
Ο φόβος να πέσουν θύμα της οργής των εγκληματικών συμμοριών συχνά εμποδίζουν τους Μεξικανούς πολίτες από το να διεκδικήσουν δημόσια αξιώματα. Σε ορισμένες από τις πιο αγροτικές περιοχές της χώρας, όπου οι οργανωμένες εγκληματικές συμμορίες έχουν εδραιώσει τη θέση τους, οι προτιμώμενες επιλογές τους έχουν κερδίσει εκλογικές αναμετρήσεις στο παρελθόν χωρίς ουσιαστικό αντίπαλο. Συνεπώς, το κύμα βίας ενόψει των εκλογών του 2024 έχει ήδη αναγκάσει δεκάδες υποψηφίους σε πολλές πολιτείες να εγκαταλείψουν την εκλογική κούρσα τους, φοβούμενοι για τη ζωή τους.
Εν κατακλείδι, με τη Λατινική Αμερική –στο σύνολό της– να αμαυρώνεται από πραξικοπήματα και δικτατορίες, το Μεξικό, παρά την κυριαρχία των καρτέλ, αποτελούσε πάντα ένα παράδειγμα ενός έθνους που τηρούσε αυστηρά δημοκρατικά διαπιστευτήρια. Η κατάσταση αυτή θα μπορούσε να αλλάξει από τη ραγδαία αύξηση των βίαιων επεμβάσεων, προερχόμενων από τις συμμορίες, στις πολιτικές διαδικασίες της χώρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Mexico’s cartel violence haunts civilians in the lead-up to June elections, AP News, διαθέσιμο εδώ
- Mexico’s criminal gangs stir up political violence ahead of election season, The Conversation, διαθέσιμο εδώ
