Του Αντώνη Δεληολάνη,
Στην αριστουργηματική ταινία με τον τίτλο Forrest Gump, η οποία πήρε το όνομά της από τον ομώνυμο πρωταγωνιστή της, παρουσιάζεται περίτεχνα ο τρόπος που έζησε ένα άτομο με δείκτη 75 IQ το πολυτάραχο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα στις Η.Π.Α. Ένα μέρος αυτής της ταινίας αφορά την στρατολόγηση του πρωταγωνιστή με σκοπό τον πόλεμο του Βιετνάμ παρά τον πολύ χαμηλό δείκτη νοημοσύνης του. Το μέρος αυτό, όμως, δεν αποτελεί ένα δημιούργημα της φαντασίας του σεναριογράφου όπως πολλοί θα πίστευαν. Δεκάδες χιλιάδες ”Forrest” στρατολογήθηκαν από το 1966 έως το 1971 και τα αποτελέσματα στις περισσότερες περιπτώσεις δεν θα είχαν την κατάληξη του τυχερού πρωταγωνιστή.
Ο πόλεμος του Βιετνάμ δεν εξελίχθηκε όπως προσδοκούσαν οι Αμερικανοί. Κάθε άλλο παρά μια εύκολη επικράτηση της ισχυρότερης πολεμικής δύναμης περίμενε τις Η.Π.Α. από το 1955 έως το 1975. Το 1966 ο Υπουργός Άμυνας Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα υποστηρίζει πως η αύξηση των στρατευμάτων θα είναι η λύση που θα σώσει την παρτίδα για την Αμερική. Παρ’ όλα αυτά, τα περισσότερα παιδιά της μεσαίας τάξης είχαν βρει τεχνάσματα ώστε να μπορούν να αναβάλουν στρατολόγηση τους είτε παίρνοντας ιατρικές αναβολές είτε παίρνοντας εκπαιδευτικές αναβολές.
Ο Πρόεδρος Τζόνσον δεν θα μπορούσε να τερματίσει αυτές τις αναβολές σε μια ήδη δυσαρεστημένη αμερικανική κοινωνία και η απόφαση που πάρθηκε ήταν να στρατολογούνται άτομα με νοητική υστέρηση και να αλλάξουν τα όρια δείκτη IQ σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Την 1η Οκτωβρίου του 1966 ξεκινάει το ”Project 100.000”. Από εκείνο το σημείο μπορούν να στρατολογηθούν άτομα με IQ κάτω από 91, γεγονός που απαγορευόταν ως επικίνδυνο πριν από το 1966. Πολλές είναι οι περιπτώσεις στις οποίες πλαστογραφούσαν ή συμπλήρωναν τεστ νεοσυλλέκτων καθώς αυτοί δεν μπορούσαν καν να γράψουν το όνομά τους. Η στόχευση των ειδικών του Project ήταν κυρίως σε φτωχές περιοχές με χαμηλή μόρφωση και σε κάποιες περιπτώσεις με έντονο το αφροαμερικανικό στοιχείο. Ο Υπουργός ΜακΝαμάρα υποστήριζε πως αυτό το πρόγραμμα θα βοηθήσει ανθρώπους με ιδιαιτερότητες στην κοινωνική τους ζωή, θα τους μάθει να υπακούν σε κανόνες και θα τους προσφέρει πολλά κέρδη από την στιγμή που θα πολεμήσουν και θα γυρίσουν στην πατρίδα. Με λίγα λόγια, το έθνος θα «βοηθούσε» αυτά τα παιδιά στέλνοντάς τα στον πόλεμο.
Όταν έφτασε η ώρα της εκπαίδευσης των νεοσυλλέκτων, των Νέων Προτύπων (όπως ονομάστηκαν), τα γεγονότα, σύμφωνα με εμπειρίες ατόμων που βρίσκονταν εκεί, ήταν τραγικά, καθώς η υψηλή πίεση και το υπέρμετρο άγχος που δημιούργησε ο στρατός σε αυτά τα άτομα, οδήγησαν σε αθέμιτες ενέργειες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι αυτοτραυματισμοί, η επικίνδυνη χρήση όπλων και η ασυνέπεια σε εντολές. Όταν μερικοί από αυτούς δεν μπορούσαν να δέσουν τα κορδόνια τους, να ξεχωρίσουν το αριστερά-δεξιά και να κατανοήσουν τους βαθμούς στον στρατό ήταν επόμενο πως δεν θα μπορούσαν να αποδώσουν στην μάχη, εν αντιθέσει θα χειροτέρευαν την κατάσταση και γι’ αυτούς αλλά και για ολόκληρο τον στρατό. Στο Βιετνάμ, λοιπόν, δηλαδή μέσα στον πόλεμο πλέον, όντως τα πράγματα έγιναν χειρότερα. Πολλοί από αυτούς δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι σημαίνει πόλεμος ή πώς θα έπρεπε να ενεργήσουν σε μια επίθεση και σίγουρα δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τι σημαίνει να πρέπει να σκοτώσεις κάποιον. Κάποιοι από αυτούς ήταν αρκετά θορυβώδεις σε ενέδρες, άλλοι ενεργοποιούσαν νάρκες, ορισμένοι δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν κωδικούς και σχέδια ενώ αρκετοί ήταν αυτοί που χρησιμοποιούσαν τα όπλα ως παιχνίδι ή σε φάρσες, αγνοώντας πλήρως τον κίνδυνο. Χαρακτηριστικό αποτελεί το παράδειγμα στρατιώτη των Νέων Προτύπων, που τράβηξε την περόνη μιας χειροβομβίδας θεωρώντας το αστείο.
Από το 1966 όπου και ξεκίνησε η πραγματοποίηση του Project 100.000 έως και το 1971, 354.000 προηγουμένως ακατάλληλοι άνδρες εισήλθαν στον αμερικανικό στρατό. Πέρα από άτομα με χαμηλό δείκτη νοημοσύνης εισήλθαν εγκληματίες, υπέρβαροι και φυσικά χιλιάδες Αφροαμερικανοί. Κατά την διάρκεια της εκπαίδευσης δέχθηκαν ξυλοδαρμούς, χλευασμό και πολλά κοσμητικά επίθετα. Ο τελικός απολογισμός αυτού του προγράμματος ήταν 5.478 νεκροί, 20.270 τραυματίες και προφανώς δεκάδες χιλιάδες ψυχικά τραυματισμένοι και κοινωνικά απομονωμένοι στρατιώτες του Project 100.000. Η θνησιμότητα σε αυτούς τους στρατιώτες ήταν τριπλάσια σε σχέση με τους υπόλοιπους ενώ όσοι κατάφεραν να ζήσουν επέστρεψαν στην πατρίδα σε άθλια κατάσταση και ποτέ δεν έλαβαν την αναγνώριση, την κοινωνικοποίηση και τα πολλά αγαθά που τούς είχαν υποσχεθεί. Οι ελάχιστες εξαιρέσεις που παρασημοφορήθηκαν με βραβεία ανδρείας σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να καταστήσουν το εγχείρημά πετυχημένο. Οι χιλιάδες ανθρωποθυσίες ατόμων με χαμηλό IQ σίγουρα μπορούν να το καταστήσουν ανήθικο και καταστροφικό.
Τέλος, καλό θα ήταν να διευκρινιστεί πως ο όρος «ηλίθιος» έχει απομείνει ως ένα επίθετο χιλιοειπωμένο για τους στρατιώτες των Νέων Προτύπων από αξιωματούχους και προφανώς δεν ταιριάζει να τους θεωρούμε πλέον έτσι. Αν έπρεπε βέβαια να αποδώσουμε κάπου αυτό το επίθετο, ίσως θα ταίριαζε καλύτερα στον Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα, τον Λίντον Τζόνσον και το επιτελείο που υλοποίησε αυτό το επαίσχυντο έργο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Hamilton Gregory (2015), McNamara’s Folly: The Use of Low-IQ Troops in the Vietnam War Plus the Induction of Unfit Men, Criminals, and Misfits, Infinity Publishing
- Inside the Pentagon’s shameful effort to draft mentally disabled men to fight in Vietnam, taskandpurpose.com, διαθέσιμο εδώ.
