Της Άννας Καρρά,
Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων είναι η μια από τις τέσσερις ελευθερίες πάνω στις οποίες στηρίχθηκε η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι υπόλοιπες είναι η ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, η ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων και η ελεύθερη κυκλοφορία υπηρεσιών. Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν και είναι η εγκαθίδρυση μιας ενιαίας ή αλλιώς εσωτερικής αγοράς, η οποία χαρακτηρίζεται από απουσία φραγμών και εμποδίων ως προς την ελεύθερη κυκλοφορία όλων των παραγόντων, όπως αποτυπώνεται στην παράγραφο 3 του άρθρου 3 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και στην παράγραφο 2 του άρθρου 26 της Συνθήκης για την λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στο παρελθόν, φορείς του δικαιώματος ορίστηκαν τα πρόσωπα που επιδίωκαν έναν οικονομικό-κερδοσκοπικό σκοπό. Με την πάροδο χρόνων, ορίστηκε με τη Συνθήκη του Μάαστριχ πως κάθε πρόσωπο που διαθέτει την ευρωπαϊκή ιθαγένεια είναι φορέας του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας. Με τον όρο ευρωπαϊκή ιθαγένεια νοείται η ιθαγένεια του πολίτη κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία δεν αντικαθιστά την εθνική ιθαγένεια, αλλά τη συμπληρώνει (άρθρο 20 ΣΛΕΕ).
Το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων περιλαμβάνει το δικαίωμα των εργαζομένων να μετακινούνται και να εργάζονται ανεμπόδιστα σε οποιαδήποτε κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιο αναλυτικά, οι Ευρωπαίοι πολίτες έχουν το δικαίωμα: α) να αποδέχονται κάθε πραγματική προσφορά εργασίας, β) να διακινούνται ελεύθερα για τον σκοπό αυτό εντός της επικρατείας των κρατών μελών, γ) να διαμένουν σε κράτος μέλος με σκοπό να ασκούν εκεί ορισμένη εργασία σύμφωνα με τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις που διέπουν την απασχόληση των εργαζομένων υπηκόων αυτού του κράτους μέλους, και δ) να παραμένουν στην επικράτεια ενός κράτους μέλους και μετά την άσκηση σ’ αυτό ορισμένης εργασίας, κατά τους όρους που θα αποτελέσουν αντικείμενο κανονισμών που θα εκδώσει η Επιτροπή (άρθρο 45 παράγραφο 3 ΣΛΕΕ). Επιπρόσθετα και προς επίρρωση όλων των παραπάνω, απαγορεύονται οι διακρίσεις εις βάρος των εργαζομένων που αφορούν τις ευκαιρίες, τις συνθήκες εργασίας ή την αμοιβή λόγω ιθαγένειας (άρθρο 45 παράγραφος 2 ΣΛΕΕ). Ωστόσο, πέρα από τον εργαζόμενο, υποστηρίχθηκε πως απολαμβάνουν το δικαίωμα αυτό και τα πρόσωπα που αναζητούν δουλειά, αλλά και οι οικογένειές τους (Οδηγία 2004/38).
Συμπληρωματικά, το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων περιλαμβάνει και το δικαίωμα εγκαταστάσεως του φορέα του, δηλαδή το δικαίωμα να αποκτά κυρία ή δευτερεύουσα εγκατάσταση σε οποιαδήποτε χώρα-κράτος μέλος της Ε.Ε. (άρθρο 49 παρ. 2 ΣΛΕΕ). Με την έννοια εγκατάσταση σε μια περιοχή νοείται η συμμετοχή στην οικονομική ζωή αυτής με την ανάληψη και την άσκηση μη μισθωτών δραστηριοτήτων, καθώς και με τη σύσταση και τη διαχείριση επιχειρήσεων, ιδίως εταιρειών. Αξιοσημείωτο είναι πως οι περιορισμοί της ελευθερίας εγκαταστάσεως των υπηκόων ενός κράτους μέλους στην επικράτεια ενός άλλου, καθώς και οι περιορισμοί στην ίδρυση πρακτορείων, υποκαταστημάτων ή θυγατρικών εταιρειών από τους υπηκόους ενός κράτους μέλους που είναι εγκατεστημένοι στην επικράτεια ενός άλλου απαγορεύονται.
Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων αποτυπώθηκε και στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε., ο οποίος στο άρθρο 45 ορίζει πως κάθε πολίτης της Ένωσης έχει δικαίωμα να κυκλοφορεί και να διαμένει ελεύθερα στο έδαφος των κρατών μελών. Είναι αξιοσημείωτο πως το κράτος μέλος μπορεί να μην επιτρέψει την διαμονή υπηκόου της Ε.Ε. για λόγους δημόσιας ασφαλείας, δημόσιας τάξης ή δημόσιας υγείας και να απαγορεύσει την απασχόλησή του στην δημόσια διοίκηση (άρθρο 45 παράγραφος 4 ΣΛΕΕ). Πιο αναλυτικά, ως προς τον τελευταίο λόγο εξαιρέσεως, οι αρχές ενός κράτους μπορούν να επιτρέπουν μόνο στους υπηκόους του την πρόσβαση σε θέσεις εργασίας στις δημόσιες υπηρεσίες, χωρίς να αποτελεί μια τέτοια επιλογή δυσμενή διάκριση εις βάρος των υπηκόων άλλων κρατών. Πρόκειται για τους λεγόμενους περιορισμούς του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων. Κριτήριο για την εφαρμογή του περιορισμού αυτού είναι η συμπεριφορά του ενδιαφερόμενου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μεταπτυχιακή εργασία του ΕΚΠΑ με τίτλο: Η ελευθερία ως αρχή με οικονομικό περιεχόμενο: Η ελευθερία κυκλοφορίας: Φορείς – Αποδέκτες, Θετικό – Αρνητικό περιεχόμενο, Έκταση και ουσιαστικό περιεχόμενο», Αθήνα, Φεβρουάριος 2016, eclass.uoa.gr, Διαθέσιμη εδώ.
- Ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων, Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση, europarl.europa.eu, Διαθέσιμο εδώ.
