Του Ιωάννη Περγαντή,
Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου, παρακάτω θα αναλυθούν οι διάφορες κοινωνικές, θρησκευτικές και πολιτικές πτυχές που περιτριγύριζαν την περίφημη δυναστεία Σανγκ.
Παρά τη μεγάλη μυθολογική και ιστορική της σημασία, η ύπαρξη της δυναστείας ως μια πραγματική και όχι μυθική δυναστεία πιστοποιήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Αν και κυκλοφορούσαν αντικείμενα από εκείνη τη περίοδο, ενεπίγραφα κόκκαλα ζώων, η ολοκληρωτική ταύτιση ήρθε το 1928 με την ανασκαφή της θέσης Γίνζου, μια από τις πρωτεύουσες του βασιλείου. Σε ανασκαφές που ακολούθησαν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου όλο και περισσότερες θέσεις έρχονταν στο φως, αποκαλύπτοντας ένα εκτεταμένο δίκτυο οικιστικών συνόλων (πολλών από αυτών εντοιχισμένων), μαρτυρώντας έτσι την ύπαρξη ενός οργανωμένου κρατικού μηχανισμού.
Μια ιδιαιτερότητα στα αρχαιολογικά κατάλοιπα της Κίνας είναι ότι υπάρχει ένα υπερμέγεθες κατάλοιπο, το οποίο όμως δεν μπορεί να ταυτιστεί απόλυτα. Η δυναστεία Σανγκ, η οποία τοποθετείται κυρίως στις περιοχές γύρω από τον Κίτρινο Ποταμό, έχει διαδώσει αλλά και λάβει πολιτιστικά στοιχεία και πρακτικές από γειτονικούς λαούς. Κοινές ταφικές πρακτικές, κοινός υλικός πολιτισμός (κεραμική) και διαφόρου είδους αντικείμενα μαρτυρούν μια συνεχή επικοινωνία των Σανγκ με άλλους λαούς, αλλά και την επάλληλη κατοίκηση των ίδιων περιοχών από διαφορετικούς πληθυσμούς, καθώς οι Σανγκ διαδέχθηκαν και αργότερα έδωσαν τη θέση τους σε άλλες δυναστείες. Χάρη στις εξελίξεις της αρχαιολογίας (Άνθρακας 14 για χρονολόγηση) και στις ταυτίσεις κτερισμάτων μεταξύ τους, οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να ομαδοποιήσουν σε μεγάλο βαθμό τη υλική «κληρονομιά» των Σανγκ.
Οι Σανγκ κυβέρνησαν το κράτος τους με το θεσμό της βασιλείας. Αν και δεν μας έχουν σωθεί γραπτές μαρτυρίες από τη περίοδό τους, αυτά που έχουν διατηρηθεί μέχρι και σήμερα είναι κόκκαλα ζώων που αποσκοπούσαν σε θρησκευτικές πρακτικές, όπου πολλά από αυτά είναι ενεπίγραφα. Οι γραφές αυτές κατάφεραν να αποκωδικοποιηθούν και τα κείμενα που μας προσφέρουν είναι ανεκτίμητης αξίας: πρακτικά θρησκευτικών τελετουργιών και θυσιών, διοικητικές αποφάσεις και το πιο σημαντικό, μια αρκετά εκτεταμένη λίστα των βασιλέων της δυναστείας, τα ονόματα των οποίων σε ορισμένες περιπτώσεις συνοδεύονται και από ονόματα συγγενών ή σημαντικών για αυτούς προσώπων. Σύμφωνα με αυτή τη λίστα, ο αριθμός των βασιλέων ήταν στο σύνολο 21, με τον πρώτο να αποτελεί τον Τσενγκ Τανγκ και τον τελευταίο τον Ντι Ζιν, ο οποίος κυβέρνησε μέχρι το 1041 π.Χ. Στις πλάκες αυτές αναγράφονται τα ονόματα των βασιλέων, ορισμένα λόγια για αυτούς, καθώς και προσφορές τους, με τη μορφή θυσιών, προς τους προκάτοχους τους.
Αν και σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα οι Σανγκ είχαν αλλάξει πρωτεύουσα κάμποσες φορές, η τελευταία τους αποτελούσε η Γίνζου. Γύρω από αυτές λάμβανε μέρος το μεγαλύτερο μέρος των δραστηριοτήτων (πολιτικών, οικονομικών, θρησκευτικών), καθώς και μεγάλο μέρος της παραγωγής. Κεφαλή των πάντων ήταν ο βασιλιάς, ο οποίος εκτός από διοικητικά καθήκοντα, είχε και σημαντικά θρησκευτικά, διατελώντας το ρόλο ενός είδους ιερέα. Αναλάμβανε τη διεξαγωγή των θρησκευτικών τελετουργιών, καθώς και των θυσιών που προορίζονταν για τους θανόντες βασιλιάδες. Τα κόκκαλα επίσης μας μαθαίνουν πως ο κάθε βασιλιάς είχε και ένα μοναδικό προσωνύμιο (όπως το Μέγα), το οποίο ήταν βασικό μέρος του ονόματος του.
Γύρω από τον βασιλιά υπήρχαν και διάφοροι αξιωματούχοι, τα καθήκοντα των οποίων αφορούσαν ένα ευρύ φάσμα της καθημερινότητας. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν άρχοντες μιας περιοχής, διορισμένοι από τον βασιλιά, οι οποίοι όφειλαν να αποδίδουν φόρο. Η γη στην οποία έμεναν δεν ήταν δική τους, αλλά αποκλειστικά του βασιλιά, με τον κάθε άρχοντα να αποτελεί ένας απλός δημόσιος υπάλληλος. Πέρα από τους αξιωματούχους, διάφορες πηγές αναφέρουν πως οι Σανγκ είχαν εγκαταστήσει άρχοντες στα βόρεια σύνορα του βασιλείου, οι οποίοι λειτουργούσαν ως εμπόδιο στις συνεχείς και καταστροφικές επιδρομές των βόρειων φυλών. Οι άρχοντες αυτοί δεν χρειάζονταν να είναι από την επικράτεια των Σανγκ, ενώ διοικούσαν και διαφορετικές φυλές. Παρόλο που οι πηγές χαρακτηρίζουν το βασίλειο Σανγκ ως σταθερό και ομοιογενές, δεν είναι λίγες οι φορές στις οποίες διάφοροι άρχοντες επαναστάτησαν με σκοπό τη δημιουργία ενός δικού τους βασιλείου, αρκετές φορές μέσω του πολέμου.
Οι Σανγκ βρίσκονταν σε άμεση ανάγκη για τακτικό στρατό, εκτός για την αντιμετώπιση των εξεγέρσεων, αλλά και για την απώθηση των Γκουίφανγκ, των φυλών οι οποίες ήταν εγκατεστημένες στα βόρεια σύνορα και προκαλούσαν εκτεταμένες ζημιές στην επικράτεια των Σανγκ. Η στρατιωτική οργάνωση του βασιλείου, παρόλο που τοποθετείται στην 1η χιλιετία π.Χ., παρομοιάζει κατά πολύ τον μεσαιωνικό τρόπο: το μεγαλύτερο μέρος του στρατού αποτελούνταν από τον απλό πληθυσμό, ενώ οι εκάστοτε άρχοντες είχαν την υποχρέωση να αναλαμβάνουν τον εξοπλισμό τους.
Ως προς τη θρησκεία, ο μεγαλύτερος παράγοντας αποτελούσε η σχέση με τους προγόνους. Μια βασική θρησκευτική πρακτική αποτελούσαν οι θυσίες και λατρευτικές πρακτικές προς του προγόνους, καθώς και η οστεομαντεία, η χρήση δηλαδή ζωικών κοκάλων για τη λήψη κάποιας ερμήνευσης ή θεϊκού μηνύματος. Εκτός από τους προγόνους, λατρεία λάμβαναν ορισμένα φυσικά στοιχεία-δυνάμεις (όπως τα δάση) και μια βασική θεότητα, ο Ντι, ο οποίος θεωρείται η ανώτατη πνευματική δύναμη. Μια επίσης βασική θρησκευτική παράμετρος ήταν η πίστη στη μετά θάνατον ζωή, η οποία αποδεικνύεται από τους πλουσιοπάροχους τάφους των επιφανών. Από τα λίγα παραδείγματα που έχουν απομείνει (λόγω εκτεταμένων συλήσεων), εντοπίζονται πλούσια αντικείμενα, χρηστικά προς τον νεκρό, καθώς και ταφές ανθρώπων και αλόγων, οι οποίοι θα συνοδεύσουν τον άρχοντα τους στη ζωή που έπεται.
Παρά τη τοποθέτηση των Σανγκ στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου, η σιδηρουργία είχε αναπτυχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Περίτεχνες κατασκευές καθημερινής, στρατιωτικής και θρησκευτικής χρήσης κατέκλυσαν την αγορά, με τη τεχνολογία και την τεχνοτροπία τους να εξελίσσεται συνεχώς. Τα αρχαιολογικά ευρήματα μας αποκαλύπτουν πολύπλοκες κατασκευές, κυρίως θρησκευτικού χαρακτήρα, οι οποίες κοσμούσαν τις οικίες των υψηλόβαθμων αρχόντων, καθώς και του ίδιου του βασιλιά.
Η δυναστεία Σανγκ, όπως και όλες οι δυναστείες ιστορικά, έδωσε τη θέση της στη δυναστεία Ζου, η οποία επικράτησε στην επικράτεια της. Παρά τη μεγάλη ανάπτυξη που γνώρισε σε όλους τους τομείς και τον σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε, «ξεχάστηκε» από την ιστορική γραμματεία μέχρι και τις αρχαιολογικές ανασκαφές του 20ου αιώνα. Οι Σανγκ αφήσαν το αποτύπωμα τους στην ιστορία της Κίνας, λαμβάνοντας τον τίτλο του ενός από τους πιο σημαντικούς πρώιμους πολιτισμούς της Ασίας, αλλά και του κόσμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Shang Dynasty civilization, khanacademy.org, διαθέσιμο εδώ.
- Shang dynasty, britannica.com, διαθέσιμο εδώ.
- Shang Dynasty, worldhistory.org, διαθέσιμο εδώ.
- Shang Dynasty, history.com, διαθέσιμο εδώ.
