Της Ματίνας Ναδάλη,
Στη σύγχρονη εποχή των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων, οι εφαρμογές του διαδικτύου έχουν ενταχθεί για τα καλά στην καθημερινότητά μας και η ζωή χωρίς αυτές φαντάζει σε πολλούς αδιανόητη. Το διαδίκτυο, άλλωστε, έχει πλέον εδραιωθεί ως το κυρίαρχο μέσο ενημέρωσης, ψυχαγωγίας και επικοινωνίας, τόσο λόγω των πολλαπλών διευκολύνσεων που παρέχει στους χρήστες του όσο και λόγω του εξαιρετικά χαμηλού κόστους των υπηρεσιών του. Είναι, όμως, η χρήση του, στ’ αλήθεια, τόσο δωρεάν όσο νομίζουμε;
Στην πραγματικότητα, κάθε αλληλεπίδρασή μας με εφαρμογές του Παγκόσμιου Ιστού συνοδεύεται από το τίμημα της συλλογής των προσωπικών μας δεδομένων για εμπορικούς σκοπούς. Από την τοποθεσία και το ονοματεπώνυμο ως το φύλο και την υπηκοότητα, αμέτρητα δεδομένα χρηστών συγκεντρώνονται καθημερινά, καθιστώντας πλέον την επεξεργασία και την αξιοποίησή τους κυριολεκτικά μία αναδυόμενη επιστήμη. Κύριος στόχος της συλλογής τους παραμένει η δημιουργία εξατομικευμένων διαφημίσεων για την αποτελεσματικότερη προώθηση καταναλωτικών προϊόντων. Ταυτόχρονα, όμως, χάρη σε αυτά, οι διαδικτυακές εφαρμογές τροφοδοτούν τον χρήστη με περιεχόμενο που ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντά του, αυξάνοντας έτσι τον χρόνο παραμονής του στην πλατφόρμα και παράλληλα τα διαφημιστικά κέρδη αυτής.
Σε αυτό το σημείο, εγείρεται το ερώτημα κατά πόσο η σχετική ενημέρωση του χρήστη και η εξασφάλιση της συναίνεσής του αρκούν για να καταστήσουν την συλλογή των προσωπικών του δεδομένων όχι μόνο νόμιμη αλλά και ηθικά αποδεκτή πολιτική. Στον σύγχρονο κόσμο, όπου τα πάντα στρέφονται γύρω από την τεχνολογία και τα επιτεύγματά της, η ελευθερία του ατόμου να απαρνηθεί τη χρήση των διαδικτυακών εφαρμογών με στόχο την προστασία της ιδιωτικότητάς του είναι αμφισβητήσιμη. Συνεπώς, η παραχώρηση ευαίσθητων δεδομένων σε τρίτους προβάλλει για κάποιους όχι ως επιλογή, αλλά ως αναγκαιότητα, λόγω της ολοένα αυξανόμενης ψηφιοποίησης της καθημερινότητας, καθώς και της ανεπαρκούς νομοθεσίας για την προστασία από τους κινδύνους αυτής της διαδικασίας.
Από την άλλη, η συλλογή προσωπικών δεδομένων μπορεί να θεωρηθεί ως ένα υγιές «δούναι και λαβείν», απόλυτα συμβατό με τους νόμους της ελεύθερης αγοράς. Αυτό ερμηνεύεται, εξάλλου, ως μία ακόμη έκφανση της διαχρονικής προσπάθειας των μεγάλων εταιρειών να υπερκερδίσουν, προσαρμοσμένης, αυτή τη φορά, στα δεδομένα του σύγχρονου ψηφιακού κόσμου. Αν, άλλωστε, οι χρήστες δεν κερδίζουν τίποτα από αυτή την άτυπη αγοραπωλησία, είναι ανά πάσα στιγμή σε θέση να τη διακόψουν. Το γεγονός ότι δεν το κάνουν αποδεικνύει περίτρανα την αναμφισβήτητη επιτυχία των μεγάλων εταιρειών πληροφορικής να καταστήσουν τον σύγχρονο άνθρωπο απόλυτα εξαρτημένο από τα προϊόντα τους.
Είναι, λοιπόν, τα δεδομένα μας, ένα νέο είδος νομίσματος; Και αν ναι, ποια είναι η ισοτιμία του; Μέχρι ποιο σημείο είμαστε διατεθειμένοι να τα ανταλλάξουμε και τι αντάλλαγμα αναζητούμε; Ανεξάρτητα από τις απαντήσεις, είναι σημαντικό η παραχώρηση των προσωπικών μας δεδομένων να αποτελεί μια συνειδητή ενέργεια, που συνοδεύεται από πλήρη κατανόηση των επιπτώσεών της, αντί για μία απλή αποδοχή των «αθώων» μηχανισμών που τα συγκεντρώνουν και τα εκμεταλλεύονται.
Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε τους κινδύνους που σχετίζονται με την ανεξέλεγκτη χρήση των προσωπικών μας δεδομένων για σκοπούς εκτός του «συμβολαίου» που έχουμε άτυπα υπογράψει με τις επιχειρήσεις που τα συλλέγουν. Η παράνομη αυτή εκμετάλλευσή τους μπορεί να οδηγήσει σε παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής, παρακώλυση δημοκρατικών διαδικασιών, ακόμη και σε προσπάθειες επηρεασμού ή εκβιασμού ατόμων ή ομάδων. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων μας από αυτούς τους κινδύνους απαιτεί αποτελεσματικά μέτρα ασφαλείας και την ανάπτυξη ισχυρών νομικών πλαισίων που θα εξασφαλίζουν την προστασία των ατομικών μας δικαιωμάτων και την εφαρμογή κυρώσεων για τυχόν παραβάσεις. Πέρα, όμως, από τη στάση που πρέπει να υιοθετήσει η Πολιτεία, το ζήτημα της ιδιωτικότητας και των ευαίσθητων δεδομένων παραμένει κατ’ εξοχήν ατομικό, όπως επίσης και το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για την προστασία τους. Από αυτήν την άποψη, η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και η προώθηση της εκπαίδευσης σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων είναι εξίσου σημαντικές με την υιοθέτηση νομοθετικών μέτρων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- The Big Data World: Benefits, Threats and Ethical Challenges, emerald.com, διαθέσιμο εδώ
