Της Άννας Μάρκου,
Ο νόμος 5103/2024 απασχόλησε την επικαιρότητα πριν από λίγο καιρό, ίσως, όμως, λιγότερο από όσο θα έπρεπε. Από την κατάθεση του νομοσχεδίου υπήρξαν οι πρώτες αντιδράσεις, που έκαναν λόγο για ακραίο κρατικό παρεμβατισμό στην ελεύθερη αγορά, πόσο μάλλον σε έναν κλάδο όπου οι παρεμβάσεις της πολιτείας οφείλουν να είναι περιορισμένες και προσεκτικές, εφόσον φυσικά αναφερόμαστε σε δημοκρατικές κοινωνίες. Με το εν λόγω νομοθέτημα, λοιπόν, το Υπουργείο Πολιτισμού επιχειρεί να «προστατεύσει και να αναδείξει την άυλη πολιτιστική κληρονομιά», εστιάζοντας κυρίως στην ελληνόφωνη μουσική.
Πιο συγκεκριμένα, το άρθρο 7 προβλέπει την παροχή κινήτρων στους ραδιοφωνικούς σταθμούς, ώστε να αυξήσουν το διαφημιστικό χρόνο που αφιερώνουν μεταδίδοντας ελληνόφωνη μουσική. Έτσι, εάν ένας σταθμός αυξήσει το χρόνο μετάδοσης ελληνόφωνου τραγουδιού κατά 15%, θα λάβει ως «μπόνους επιβράβευσης» μία αύξηση της τάξης του 5% του ανώτατου χρόνου μετάδοσης διαφημιστικών μηνυμάτων. Αν δε, αυξήσει την ελληνική μουσική που μεταδίδει σε ποσοστό άνω του 15%, τότε, ο χρόνος που του διατίθεται για μετάδοση διαφημίσεων μπορεί κλιμακωτά να φτάσει μέχρι και το 30% σε σχέση με το χρόνο που διέθετε προηγουμένως. Ο νόμος, μάλιστα, διακρίνει μεταξύ σταθμών που μεταδίδουν μερικώς ξενόγλωσσο ρεπερτόριο και σταθμών που μεταδίδουν σχεδόν ολοκληρωτικά ελληνόφωνο ή ξενόγλωσσο ρεπερτόριο, επιφυλάσσοντας διαφορετικά ποσοστά προσαύξησης κατά περίπτωση.
Παρόμοια ρύθμιση προβλέπεται και για τους σταθμούς που αυξάνουν τον χρόνο μετάδοσης νέων ηχογραφημάτων, ορίζοντας μάλιστα με λεπτομέρεια στο άρθρο 3 ποιό νοείται ως ελληνόφωνο τραγούδι και νέο ηχογράφημα, αλλά και ποιές θεωρούνται ώρες μεγάλης ακροαματικότητας. Οι τελευταίες, αποτελούν κριτήριο για τη χορήγηση του επιπλέον διαφημιστικού χρόνου στις περιπτώσεις ραδιοφωνικών σταθμών που μεταδίδουν σχεδόν αποκλειστικά ελληνόφωνη μουσική.
Για να αποδείξουν κατά πόσο αύξησαν τη μετάδοση ελληνόφωνης μουσικής και να λάβουν τον επιπλέον διαφημιστικό χρόνο, οι ραδιοφωνικοί σταθμοί οφείλουν να υποβάλουν στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, βεβαίωση από τους αρμόδιους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης Πνευματικών Δικαιωμάτων, που να πιστοποιεί τα σχετικά ποσοστά, τα οποία μάλιστα θα πρέπει να συνεχίζει να διατηρεί ο σταθμός, ώστε να συνεχίζει να λαμβάνει και το αντίστοιχο μπόνους (άρ. 7 παράγραφοι 7 και 8). Η όλη διαδικασία επαναλαμβάνεται κάθε ημερολογιακό εξάμηνο, καθώς ο σταθμός καλείται να υποβάλει αίτηση στον Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης, προκειμένου ο τελευταίος να εκδώσει τη σχετική βεβαίωση. Έπειτα, είναι και πάλι υποχρέωση του σταθμού να καταθέσει στο ΕΣΡ την ανωτέρω βεβαίωση τουλάχιστον 60 μέρες πριν το πέρας του εξαμήνου.
Και αν η παραπάνω ρύθμιση μπορεί να αποδοθεί στους ευγενείς σκοπούς του Υπουργείου Πολιτισμού -άλλωστε σε κάθε περίπτωση, δεν πρόκειται για κάποια υποχρέωση που θεσπίζεται, αλλά για μία δυνατότητα που προσφέρεται στους σταθμούς, προκειμένου να λάβουν επιπλέον διαφημιστικό χρόνο- οι επόμενες ρυθμίσεις εγείρουν εύλογες αμφιβολίες για την ευγένεια των προθέσεων που οδήγησαν στην ψήφιση αυτού του νόμου. Αναλυτικότερα, τα άρθρα 8 έως 11 επιβάλλουν στους ιδιοκτήτες και διαχειριστές των ξενοδοχείων-τουριστικών καταλυμάτων, των εμπορικών κέντρων, των καζίνο, των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, των αερολιμένων και των λιμένων, να μεταδίδουν υποχρεωτικά σε ποσοστό τουλάχιστον 40%, ελληνόφωνη μουσική στους κοινόχρηστους χώρους τους, οι οποίοι επίσης ορίζονται λεπτομερώς στο άρθρο 3.
Έτσι, οι ιδιοκτήτες-διαχειριστές των παραπάνω επιχειρήσεων ή υπηρεσιών, υποχρεούνται να παραδίδουν στους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης, αλλά και στον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας, αυτή τη φορά, καταλόγους των μουσικών έργων που εκτέλεσαν δημόσια στους κοινόχρηστους χώρους τους, προκειμένου αυτοί με τη σειρά τους να εκδώσουν και πάλι σχετική βεβαίωση για το ποσοστό του ελληνόφωνου τραγουδιού που μετέδωσε η κάθε επιχείρηση. Στην περίπτωση, λοιπόν, που ο έχων την εκμετάλλευση κάποιας από αυτές τις επιχειρήσεις ή υπηρεσίες, δεν τηρήσει τις εν λόγω υποχρεώσεις, τότε θα του δοθεί μία προθεσμία λίγων μηνών, ώστε να συμμορφωθεί. Αν πάλι δε μεταδώσει το απαιτούμενο ποσοστό ελληνόφωνου τραγουδιού στους προβλεπόμενους κοινόχρηστους χώρους της επιχείρησης ή υπηρεσίας του, τότε μπορεί να του επιβληθεί πρόστιμο από 1.000€ έως 10.000€.
Τα πρόστιμα αυτά εισπράττονται σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων (άρ. 14 παράγρ. 5), πράγμα που σημαίνει πως ισχύουν όλες οι ρυθμίσεις που προβλέπουν μέχρι και κατάσχεση κινητών ή ακινήτων, σε περίπτωση μη εμπρόθεσμης καταβολής του επιβληθέντος προστίμου από τον υπόχρεο. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί, πως η δυνατότητα κατάσχεσης παρέχεται σε κάθε περίπτωση παραβίασης του νόμου, καθώς το ύψος των προβλεπόμενων προστίμων (1.000-10.000€) υπερβαίνει το ελάχιστο ποσό των 500€ που απαιτεί ο ΚΕΔΕ προκειμένου να υπάρχει η δυνατότητα κατάσχεσης (άρθρο 9, παράγραφος 4 του νόμου 4978/2022).
Το όλο -μάλλον προβληματικό- νομοθετικό πλαίσιο, ολοκληρώνεται με δύο ακόμη ενδιαφέρουσες διατάξεις. Η πρώτη εντοπίζεται στο άρθρο 13 που προβλέπει τη δημιουργία μιας ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων, όπου θα συγκεντρώνεται η ελληνόφωνη μουσική, καθώς και η μουσική που έχει ηχογραφηθεί εντός της ελληνικής επικράτειας. Με τη βάση αυτή θα είναι συνδεδεμένη και διαδικτυακή εφαρμογή, ώστε μέσω της ιστοσελίδας του Υπουργείου Πολιτισμού, να διευκολυνθεί η εκπλήρωση των υποχρεώσεων των εμπλεκομένων μερών. Στα τελευταία άρθρα του νόμου, εντοπίζεται η λεγόμενη «ρήτρα αξιολόγησης» (άρθρο 35). Σύμφωνα με αυτήν, το Υπουργείο Πολιτισμού θα πρέπει να καταρτίσει έκθεση σε έναν χρόνο από τώρα, όπου θα καταγράφει μεταξύ άλλων την έκταση και το κόστος εφαρμογής του εν λόγω νόμου, καθώς και τα «σημεία επιτυχίας ή τα κενά που εντοπίστηκαν στην εφαρμογή του». Και μόνο η διατύπωση της συγκεκριμένης διάταξης μπορεί να χαρακτηριστεί προβληματική, καθώς αφενός μεν, δεν προσδιορίζονται τα κριτήρια επιτυχίας, αφετέρου δε, στο μέτρο που θεσπίζονται υποχρεώσεις, η κατάλληλη λέξη είναι «υπακοή», και όχι «επιτυχία».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νόμος 5103/2024 – ΦΕΚ 57/Α/19-4-2024, e-nomothesia.gr, διαθέσιμος εδώ
- Ποσόστωση στη χρήση ελληνικού τραγουδιού βάζει το υπουργείο Πολιτισμού – Τι προβλέπει ο νόμος, ποιοι αντιδρούν, protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
