Της Εμμανουέλας Λατολλάρι,
Το πεδίο της ειδικής αγωγής αποτελεί έναν κλάδο διαρκούς έρευνας, με συνεχείς προσπάθειες βελτίωσης της μάθησης και της μεταβίβασης γνώσεων και δεξιοτήτων. Σε αυτές τις προσπάθειες, η θεραπευτική ιππασία έρχεται να αποδείξει την αποτελεσματικότητά της. Αν και αποτελεί μια πρακτική όχι και τόσο διαδεδομένη, τα πλεονεκτήματα που μπορεί να προσφέρει είναι πολλαπλά, τόσο σε ακαδημαϊκό όσο και σε κινητικό και ψυχολογικό επίπεδο. Τα άλογα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα όντα που αντιλαμβάνονται έντονα το περιβάλλον τους και συχνά αποτελούν καθρέφτη της συμπεριφοράς και των συναισθημάτων του κόσμου γύρω τους. Αυτό τους επιτρέπει να συνδέονται με τους ανθρώπους. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της ίππευσης, το άτομο καλείτε να κρατήσει μια υψηλή αίσθηση αυτoεπίγνωσης, χρησιμοποιώντας την συμπεριφορά του αλόγου ως ανατροφοδότηση για την πορεία της αλληλεπίδρασης.
Η θεραπευτική ιππασία συστήθηκε αρχικά σαν όρος από τον Ιπποκράτη, ως ίππο-θεραπεία. Ωστόσο, η πρακτική της επισημοποιήθηκε το 1960 από Γερμανούς και Αυστριακούς ειδικούς. Παρόμοια στην Αμερική από μια ομάδα Αμερικανών και Καναδών, οι οποίοι είχαν ταξιδέψει στην Γερμανία στα τέλη του 1980.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει την συγκεκριμένη πρακτική τόσο αποτελεσματική; Ξεκινώντας από την κινητική λειτουργία της, η κίνηση του αλόγου είναι τρισδιάστατη, παρόμοια με αυτή του ανθρώπου. Αποτελεί δηλαδή μια επαναλαμβανόμενη, ρυθμική κίνηση που μιμείται εκείνη της ανθρώπινης λεκάνης και του κορμού, κατά την διάρκεια του βήματος. Η εναλλαγές στο βάδισμα, κατά τη διάρκεια αυτής της πολυκατευθυντήριας ταλάντευσης, προσφέρουν μια αισθητηριακή διέγερση στον αναβάτη και προκαλούν το ανθρώπινο σώμα να κινηθεί έμμεσα. Η διαδικασία αυτή, μεταφέρει στο ανθρώπινο σώμα περίπου 110 ρυθμικές ταλαντώσεις το λεπτό, με αποτέλεσμα το σώμα να ασκείτε παθητικά. Επιπλέον, αναγκάζει τον αναβάτη-μαθητή να βελτιώσει αναπόφευκτα την στάση του πάνω στο άλογο, οδηγώντας σε καλύτερη στάση του σώματος.
Η θεραπευτική ιππασία χρησιμοποιείται για μαθητές με αυτισμό, εγκεφαλική παράλυση, αρθρίτιδα, σκλήρυνση κατά πλάκας, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, εγκεφαλικά επεισόδια, τραυματισμούς του νωτιαίου μυελού, συμπεριφοριστικές, ψυχιατρικές και αναπτυξιακές διαταραχές. Τα κινητικά και αισθητηριακά ερεθίσματα που μεταφέρονται στους μαθητές είναι πολλαπλά. Με βάση όσα αναφέρθηκαν παραπάνω συνειδητοποιούμε τα οφέλη που προσφέρει σε μαθητές με δυσκολία στις αδρές και λεπτές κινητικές δεξιότητες. Οι επιδράσεις της όμως δεν σταματούν εκεί. Έχουν σημειωθεί αρκετές περιπτώσεις μαθητών με προβλήματα συμπεριφοράς, όπου η αλλαγή με την συμμετοχή τους σε προγράμματα ιππασίας, συνεπάγεται ακόμα και σε αλλαγή συμπεριφοράς στο σπίτι. Για παράδειγμα, μαθητές με εκρήξεις θυμού ή διαταραχές άγχους, συχνά δυσκολεύονται να προσαρμοστούν και να ακολουθήσουν οδηγίες σε περιβάλλοντα παραδοσιακής διδασκαλίας. Αντίθετα, τα συγκεκριμένα περιβάλλοντα μπορεί ακόμα και να κλιμακώσουν τέτοια ξεσπάσματα. Από την άλλη, ο καθαρός αέρας, οι ακτίνες του ηλίου και το φιλικό περιβάλλον ανάμεσα στα άλογα, εμπνέουν στα παιδιά ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και ηρεμίας. Έτσι, αυτά χωρίς φόβο και θυμό είναι έτοιμα για μια πιο αποτελεσματική διδασκαλία. Η διαδικασία αυτή, όχι μόνο θα βοηθήσει στην ολοκλήρωση της διαδικασίας της μάθησης, αλλά και θα οδηγήσει τον μαθητή σε μια καλύτερη συναισθηματική κατάσταση για την υπόλοιπη ημέρα.
Η θεραπευτική ιππασία συμβαδίζει απόλυτα με το προφίλ ατόμων στο φάσμα του αυτισμού. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες του φυσικού εξωτερικού χώρου, σε συνδυασμό με την φύση του ίδιου του ζώου, προσφέρουν βελτίωση της νευρολογικής λειτουργίας και της αισθητηριακής επεξεργασίας. Σε αντίθεση με άλλα ομαδικά αθλήματα, η ιππασία χαρακτηρίζετε από την ατομικότητά της και τις ξεκάθαρες οδηγίες της. Αποτελεί ένα άθλημα κυρίως επιδερμικό και απτικό και λιγότερο λεκτικό, γεγονός που το αυτιστικό άτομο προτιμάει. Τα παιδιά στο φάσμα συνήθως αποκλείονται από τους κοινωνικούς κύκλους τόσο λόγο του κοινωνικού ρατσισμού όσο και από «επιλογή», καθώς τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, οι στερεοτυπικές συμπεριφορές αλλά και αισθητηριακή διέγερση τους φέρνουν σε έντονη δυσφορία. Έτσι, η θεραπευτική ιππασία επιτρέπει στα παιδιά αυτά να αποκτήσουν την δυνατότητα συμμετοχής σε ένα άθλημα, να ασκήσουν το σώμα τους, αλλά και να εμπιστευτούν περισσότερο τον κόσμο καθώς και τον ίδιο τους τον εαυτό. Περισσότερες έρευνες έχουν γίνει πάνω στην σύνδεση του αυτισμού και της θεραπευτικής ιππασίας. Οι έρευνες αυτές προσφέρουν απτές αποδείξεις για την επίδραση της ιππασίας στις κοινωνικές και επικοινωνιακές ικανότητες των παιδιών στο φάσμα. Ειδικά, αυτό που προκαλεί τις παραπάνω αλλαγές και προκύπτει από την κοινωνική συναλλαγή με τα άλογα, ανήκει στην οικογένεια των νευροδιαβιβαστών του γλουταμινικού οξέως, και πιο συγκεκριμένα στον διεγερτικό του μεταφορέα (EAAT).
Με τον μαθητή επάνω στο άλογο και ανάλογα τις ανάγκες του, μια ευρεία γκάμα διαδικασιών μπορεί να λάβει μέρος. Από το μάθημα της γλώσσας και των μαθηματικών, έως και μαθήματα φυσικοθεραπείας, λογοθεραπείας κ.α. Βέβαια, οι θεραπευτικές δράσεις της ιππασίας για πολλές από τις περιπτώσεις είναι ακόμα ασαφής και υπάρχει ανάγκη για περισσότερη έρευνα. Ωστόσο, τα οφέλη της είναι ορατά και αδιαμφισβήτητα. Η συναισθηματική υποστήριξη που προσφέρουν τα ζώα στους ανθρώπους παρατηρούμε πως μπορεί να λάβει άλλες, ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις, όπως αυτές τις θεραπευτικής ιππασίας. Με την σωστή καθοδήγηση ειδικών και ένα υγιές και ηθικό περιβάλλον για τα ζώα που εμπλέκονται στην διαδικασία αυτή, ο άνθρωπος και η φύση έρχονται πιο κοντά. Παρά τι μη λεκτική επικοινωνία, ο καθρεπτισμός των συναισθημάτων του ανθρώπου από το άλογο αλλάζουν τον κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What is hippotherapy? The indications and effectiveness of hippotherapy, NCBI, διαθέσιμο εδώ
- Using Equine Therapy as Mental Health Treatment, verywellmind, διαθέσιμο εδώ
- Έρευνα: Αυτισμός και Θεραπευτική Ιππασία. Οφέλη, βιοχημεία και μετρήσεις, ΙπποθεραπείαBlog, διαθέσιμο εδώ
