Του Γιάννη Δράμαλη,
Η μετανάστευση ως φαινόμενο υπήρχε από πάντα. Ανέκαθεν οι άνθρωποι έψαχναν τρόπους να αφήσουν πίσω τους τον πόλεμο, την πείνα, τη φτώχεια, την καταπίεση και να καταφύγουν κάπου όπου θα βρουν τη σωτηρία τους, μία λύση στα προβλήματά τους, μία καλύτερη ζωή. Όμως, οι κοινωνίες εξελίσσονται, η τεχνολογία προοδεύει, οι αποστάσεις μικραίνουν και η μετακίνηση καθίσταται ευκολότερη. Επόμενο είναι στη σύγχρονη εποχή όλο και περισσότεροι άνθρωποι να αναπτύσσουν την επιθυμία να εγκαταλείψουν τον τόπο διαμονής τους και να μεταναστεύσουν σε έναν καλύτερο τόπο. Οι κυριότεροι αποδέκτες των αυξημένων αυτών μεταναστευτικών ροών είναι οι ευρωπαϊκές χώρες και η Βόρειος Αμερική, λόγω του ανεπτυγμένου βιοτικού τους επιπέδου, της οικονομικής τους ανάπτυξης, της ελευθερίας τους και γενικότερα των καλύτερων συνθηκών διαβίωσης.
Αναφορικά με την Ευρώπη, για πολλούς οι ροές μεταναστών οφείλονται στο αποικιοκρατικό της παρελθόν. Πολλοί κάτοικοι των αποικιών αποφάσισαν να μεταβούν στις μητροπόλεις των εποίκων τους για ένα καλύτερο αύριο, μιας και, σύμφωνα με πολλές πηγές, οι αποικιοκρατικές δυνάμεις είχαν στερήσει από τις αποικίες αφενός τον πλούτο τους σε πρώτες ύλες και αφετέρου την πρόσβαση και δυνατότητα εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πηγών τους. Αντίθετα, καρπώνονταν οι ίδιες τα οφέλη, βελτιώνοντας το δικό τους βιοτικό επίπεδο και κρατώντας τις αποικίες σε υπό ανάπτυξη κατάσταση. Αυτός, μάλιστα, είναι και ο λόγος για τον οποίον πολλοί υπερασπίζονται τη μετανάστευση στις ευρωπαϊκές χώρες, ως φυσική συνέπεια της πολιτικής τους, ως τιμωρία της αλαζονείας τους για κάποιους ή ως ευνοϊκή εξέλιξη για άλλους.
Σε ό,τι αφορά την άλλη πλευρά, δηλαδή τη Β. Αμερική και, κυρίως, τις Η.Π.Α, για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, αυτή βασίστηκε στη μετανάστευση. Κοινή παραδοχή αποτελεί για αρκετούς πως, χωρίς τη μετανάστευση, οι Η.Π.Α. δεν θα υπήρχαν ως κράτος. Αυτό, μάλιστα, αποδεικνύεται και ιστορικά. Τον πληθυσμό των Η.Π.Α απετέλεσαν, κατά την ίδρυσή τους, μετανάστες από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Αγγλία, η Γερμανία και η Ολλανδία, των οποίων κοινός στόχος ήταν να ζήσουν ελεύθεροι και να αγωνιστούν για μια καλύτερη ζωή. Ολόκληρη η εθνική τους συνείδηση χτίστηκε πάνω σε αυτούς τους στόχους, παρά την εθνική και φυλετική τους ανομοιογένεια. Μία τεχνητή εθνική συνείδηση, θα έλεγε κανείς.
Ακόμα, όμως, και σε μια ανομοιογενή κοινωνία δεν λείπουν οι διακρίσεις. Οι Η.Π.Α αποτελούνταν πληθυσμιακά, κυρίως, από πολίτες λευκής καταγωγής, όπως χαρακτηρίζονται, και δευτερευόντως από Αφροαμερικανούς, όπως χαρακτηρίστηκαν, απογόνους των Αφρικανών που μεταφέρθηκαν ως σκλάβοι στην Αμερική. Το συντηρητικό φρόνημα παραμένει έντονο. Ακόμα και μετά την απελευθέρωση των σκλάβων, που ακολούθησε τον Αμερικανικό Εμφύλιο, μέχρι και σήμερα, επιζεί κάποια περιφρόνηση ή αντιπάθεια προς τους πολίτες κάθε άλλης πέραν της λευκής καταγωγής. Πριν λίγα χρόνια, εξάλλου, ίσχυαν ακόμα οι νόμοι περί διαχωρισμού. Στη σύγχρονη εποχή, πλέον, οι Η.Π.Α εξακολουθούν να δέχονται και άλλες ροές μεταναστών, πολύ διαφορετικές από εκείνες που τη συγκρότησαν. Από χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως το Μεξικό και η Κολομβία, αλλά και από τον υπόλοιπο κόσμο, που συγκεντρώνονται στα σύνορα με το Μεξικό, επιχειρώντας να τα περάσουν. Για πολλούς, αυτός είναι λόγος αύξησης συντηρητικών φρονημάτων.
Αξίζει να σημειωθεί πάντως, πως σύμφωνα με στατιστικές, ο πληθυσμός των λευκών μειώνεται σταδιακά και προβλέπεται ότι θα γίνουν έως το 2045 μειονότητα, με την πληθυσμιακή ανάπτυξη της χώρας να αποδίδεται κυρίως σε μη λευκούς, σύμφωνα με στατιστικά. Για πολλούς αυτό μπορεί να είναι μια ανησυχητική εξέλιξη, οδηγώντας στην ενίσχυση του συντηρητισμού, ενώ για άλλους θετική, με την πεποίθηση ότι, λόγω της πολυπολιτισμικότητας, η κοινωνία θα γίνει πιο συμπεριληπτική.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, οι δύο παρατάξεις προωθούν αντίθετες πολιτικές, με αντίθετους στόχους η κάθε μία. Οι Ρεπουμπλικανοί, εκφράζοντας τη συντηρητική μερίδα των πολιτών και, κατά κοινή παραδοχή, εκπροσωπώντας τους λευκούς Αμερικάνους, παρουσιάζουν προτάσεις κατά της μετανάστευσης. Ειδικότερα, ο ίδιος ο Donald Trump παρουσιάζει ως στόχους του τη μαζική απέλαση «παράτυπων» μεταναστών και τη μεταφορά τους σε «χώρους συγκέντρωσης» πριν την απέλαση. Περαιτέρω, προωθεί την απαγόρευση αποδοχής ταξιδιωτών από μουσουλμανικές χώρες, και κυριότερα, την κατάργηση του τόπου γέννησης ως κριτήριο για την απόκτηση υπηκοότητας, το “jus soli”, που ως νομικός θεσμός χαρακτηρίζει την αμερικανική ήπειρο, διαφοροποιώντας την από τον υπόλοιπο κόσμο που ακολουθεί το “jus sanguinis”. Ο ίδιος έχει εκφράσει τη στήριξή του στις προσπάθειες της πολιτείας του Τέξας να απωθήσει τις ροές μεταναστών από την εισέλευση στις Η.Π.Α, παρά την αντίθεση της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης, που βρίσκεται υπό τη διοίκηση των Δημοκρατικών.
Επίσης, έχει υποσχεθεί να δημιουργήσει ένα τείχος στα σύνορα Μεξικού και Η.Π.Α, «κάνοντας τους Μεξικάνους να το πληρώσουν». Πρόσφατα, προκάλεσε και πολλές αντιδράσεις με το σχόλιό του περί μεταναστών που «δηλητηριάζουν το αίμα της χώρας μας», λόγια που, για πολλούς, αποτελούν άμεση αναφορά στο ναζιστικό καθεστώς και απολυταρχικές και ρατσιστικές ιδεολογίες. Άλλοι υποψήφιοι του ρεπουμπλικανικού κόμματος είτε αποφασίζουν να μείνουν ουδέτεροι, αφήνοντας μια ασάφεια στα λεγόμενά τους, είτε στηρίζουν μια γενικά αντι-μεταναστευτική πολιτική, χωρίς να επεκταθούν ιδιαίτερα στους τόπους υλοποίησής της. Κάποιοι άλλοι υιοθετούν τις απόψεις του Trump ή βρίσκουν δικαιολογίες, όπως για παράδειγμα την ύπαρξη ποινικού μητρώου, για την απέλαση ή απόρριψη μεταναστών. Παρ’ όλα αυτά, οι πολιτικές των Ρεπουμπλικανών βρίσκουν ιδιαίτερη απήχηση στην αμερικανική κοινωνία, ίσως περισσότερη από το αναμενόμενο.
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι και οι Ρεπουμπλικανοί επιλέγουν να ακολουθήσουν μία πρακτική αρκετών συντηρητικών και χαρακτηρισμένων ακροδεξιών παρατάξεων, όπως το κόμμα «Εθνικής Συσπείρωσης» της Marine Le Pen στη Γαλλία. Δηλαδή, αφαιρούν τη φυλετική χροιά από τις διακηρύξεις τους, εμμένοντας στα ιδεολογικά χαρακτηριστικά. Θέλουν να δείξουν πως δεν ενδιαφέρονται για το φυλετικό ή το θρησκευτικό υπόβαθρο κάποιου, αλλά για την «αφοσίωσή του στη χώρα και το έθνος». Ίσως μια προσπάθεια διεύρυνσης της εκλογικής τους βάσης, παρά τις επιταγές και τους περιορισμούς της ιδεολογίας τους.
Το μεταναστευτικό, ίσως, είναι το πιο φλέγον ζήτημα όχι μόνο για τις εκλογές του 2024, αλλά και για όλον τον κόσμο. Συνδέεται με ζητήματα όπως η υπογεννητικότητα, η κλιματική αλλαγή και η άνοδος της Ακροδεξιάς στη Δύση και πολλοί εκτιμούν πως, από μόνο του, ενδέχεται να επηρεάσει την έκβαση των εκλογών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Jus soli, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
- Jus sanguinis, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
- Comparing where 2024 presidential candidates stand on key issues, The Washington Post, διαθέσιμο εδώ
- Trump says immigrants are ‘poisoning the blood of our country.’ Biden campaign likens comments to Hitler. NBC News, διαθέσιμο εδώ
- The nation is diversifying even faster than predicted, according to new census data, Brookings, διαθέσιμο εδώ
- How the GOP’s rightward shift on immigration helps explain Trump’s primary success, CNN, διαθέσιμο εδώ
