Του Θανάση Μάριζα,
Οι Ευρωεκλογές του 2024 απέχουν, κι επισήμως, λιγότερο από έναν μήνα. Στο πλαίσιο της ορθής κάλυψής τους, κρίνεται εξίσου ωφέλιμο να ρίξουμε μια ματιά στις εννέα προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις, οι οποίες άφησαν ανεξίτηλα το σημάδι τους όχι μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και την ευρύτερη Γηραιά Ήπειρο.
Οι πρώτες, λοιπόν, Ευρωεκλογές διεξήχθησαν το 1979, ως μια σειρά βουλευτικών ψηφοφοριών στα μόλις εννέα (τότε) κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Αποτέλεσαν, έτσι, την πρώτη διεθνή εκλογική διαδικασία στην Ιστορία. Οι προεκλογικές εκστρατείες εκείνης της εποχής διέφεραν σημαντικά. Ο πρώην σοσιαλδημοκράτης Γερμανός Καγκελάριος Willy Brandt, παραδείγματος χάριν, πραγματοποίησε ένα «τουρ» σε Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία, ώστε να ενισχύσει την ευρύτερη σοσιαλιστική ομάδα. Αυτή του η ενέργεια «έπιασε τόπο», καθώς ήταν οι Σοσιαλδημοκράτες που κέρδισαν τον μεγαλύτερο αριθμό θέσεων στο νεοσύστατο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (με 113, ξεπερνώντας τις 107 του αντίπαλου δέους των Χριστιανοδημοκρατών).
Το ανωτέρω αποτέλεσμα σηματοδότησε την έναρξη μιας Κεντροαριστερής «δυναστείας», η οποία είχε διάρκεια 20 ετών. Πρώτη εκλεγμένη (η θέση υπήρχε ήδη από το 1952) Πρόεδρος εξελέγη η Γαλλίδα πολιτικός και ακτιβίστρια (καθώς και επιζήσασα του Ολοκαυτώματος) Simone Veil, της οποίας το ‘magnum opus’ ήταν η αποποινικοποίηση των αμβλώσεων στη χώρα της, μέσω σχετικού νόμου που φέρει το όνομά της.
Στις δεύτερες Ευρωεκλογές, εκείνες του 1984, συμμετείχε και η Ελλάδα, ως νέο τότε μέλος. Η ψηφοφορία ανέδειξε, για άλλη μια φορά, νικητές τους Σοσιαλδημοκράτες, με 130 θέσεις, 20 περισσότερες από εκείνες των Χριστιανοδημοκρατών. Νέα μέλη (Ισπανία και Πορτογαλία) περιλαμβάνονταν και στη διαδικασία του 1989, η οποία εδραίωσε ακόμη περισσότερο την κυριαρχία των Σοσιαλδημοκρατών. Το πλεονέκτημα των τελευταίων αυξήθηκε κατά 50 θέσεις, επεκτείνοντας σε 59 μονάδες το χάσμα με τους Χριστιανοδημοκράτες.
Στην πενταετία που μεσολάβησε μέχρι τις επόμενες Ευρωεκλογές, εκείνες του 1994, η Ήπειρος έγινε το πεδίο κοσμοϊστορικών πολιτικών ανατροπών. Αυτές περιελάμβαναν την κατάρρευση του Σιδηρού Παραπετάσματος, με το τέλος του Κομμουνισμού: η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε, η Γιουγκοσλαβία διασπάστηκε βίαια, η Γερμανία επανενώθηκε και η Τσεχοσλοβακία βίωσε το λεγόμενο (λόγω του αναίμακτου χαρακτήρα του) «Βελούδινο Διαζύγιο (Velvet Divorce)».
Οι ίδιες οι εκλογές, πάντως, αποτέλεσαν ακόμη μια ισχυρή επίδειξη της Αριστεράς, με τους Σοσιαλδημοκράτες να κερδίζουν 198 θέσεις, ακολουθούμενοι, πάντα, από τους Χριστιανοδημοκράτες, αυτή τη φορά με 157.
Στην ψηφοφορία του 1999, ωστόσο, πραγματοποιήθηκε η μεγάλη ανατροπή. Οι Χριστιανοδημοκράτες εξέλεξαν 233 Ευρωβουλευτές, έναντι στους 180 των Σοσιαλδημοκρατών, εγκαθιδρύοντας ένα καθεστώς υπεροχής, που εξακολουθεί να ισχύει έως και σήμερα.
Οι πρώτες Ευρωεκλογές, μετά την αλλαγή της χιλιετίας, συνδυάστηκαν και με την πολυπληθέστερη διεύρυνση της Ε.Ε. Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία, Σλοβενία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα και Κύπρος, όλες εισήλθαν στις ενωσιακές τάξεις. Έτσι, ο αριθμός των διαθέσιμων θέσεων στο Κοινοβούλιο ανήλθε σε 732, από τις 626 του 1999. Η ισορροπία δυνάμεων, ωστόσο, παρέμεινε αξιοσημείωτα αμετάβλητη. Οι Χριστιανοδημοκράτες επικράτησαν και πάλι, με 268 ευρωβουλευτές.
Οι Ευρωεκλογές του 2009 αποτέλεσαν τη μεγαλύτερη διεθνική διαδικασία στην ιστορία, με τους (πλέον) 736 εκλεγμένους Ευρωβουλευτές (συμπεριλαμβανομένων και των νέων μελών, Βουλγαρίας και Ρουμανίας) να επιλέγονται, για να εκπροσωπήσουν περίπου 500 εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες. Η χριστιανοδημοκρατική Κεντροδεξιά, τώρα επισήμως γνωστή ως Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (Ε.Λ.Κ.), έλαβε 265 έδρες, ενώ η Κεντροαριστερά, γνωστή πια ως S&D, έλαβε 81 λιγότερες. Εδώ ήταν που συγκροτήθηκε και η συντηρητική Ακροδεξιά ομάδα των «Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR)».
Μπαίνοντας στην πιο πρόσφατη δεκαετία, οι Ευρωεκλογές του 2014 αποτέλεσαν ακόμη ένα ορόσημο στην ενωσιακή ιστορική πορεία, καθώς ήταν οι πρώτες στις οποίες τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα παρουσίασαν τους υποψηφίους τους, για την Προεδρία της Κομισιόν (διαδικασία που, συχνά, χαρακτηρίζεται με τον γερμανικό όρο Spitzenkandidat). Υποψήφιοι υπήρξαν ο Jean-Claude Juncker (EPP), ο Martin Schulz (Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές – PES), ο Guy Verhofstadt (Κόμμα Συμμαχίας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη – ALDE), οι Ska Keller και José Bové (Ευρωπαϊκό Κόμμα των Πρασίνων), καθώς και ο… δικός μας Αλέξης Τσίπρας, (Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς – PEL). Το Ε.Λ.Κ. κέρδισε 221 έδρες, ακολουθούμενο, για μια ακόμη φορά, από το S&D, με 185. Πρόεδρος της Επιτροπής αναδείχθηκε ο Juncker, ο οποίος υποστηρίχθηκε και από τους ηγέτες της Ε.Ε., με απλή πλειοψηφία.
Το 2019, ωστόσο, και παρά την επικράτηση του Ε.Λ.Κ., με 187 έδρες (40 περισσότερες από το S&D), ο νυν Πρόεδρος του κόμματος και τότε υποψήφιος για την Προεδρία της Επιτροπής, Manfred Weber, παραγκωνίστηκε για χάρη της τότε Υπουργού Αμύνης της Γερμανίας, Ursula von der Leyen. Η τελευταία υποστηρίχθηκε από τους ηγέτες της Ε.Ε., έπειτα από παρότρυνση του Γάλλου Προέδρου, Emmanuel Macron. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί πως η von der Leyen εγκρίθηκε με μια ισχνή πλειοψηφία 383 ψήφων (έναντι των απαιτούμενων 374), τις οποίες πιθανώς να μην είχε συγκεντρώσει χωρίς τη στήριξη του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο ήδη «ετοίμαζε» τις μεταφορικές του βαλίτσες για έξοδο από την Ένωση.
Ερχόμαστε, λοιπόν, στο παρόν. Οι παρόντες υποψήφιοι για την Προεδρία της Κομισιόν έχουν ως εξής: von der Leyen για το EPP, Nicolas Schmit για S&D, Marie-Agnes Stack-Zimmerman και Sandro Gozi για το ALDE, Bas Eickhout και Terry Reintke για το κόμμα των Ευρωπαϊκών Πρασίνων και Walter Baier, για το PEL. Το μόνο σίγουρο είναι πως αναμένεται ένα δύσκολο εγχείρημα για τους Ευρωπαίους ηγέτες, καθώς κανείς δε φαίνεται, προς το παρόν, ικανός να συγκεντρώσει την επαρκή υποστήριξη, μέσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Από ιστορικής σκοπιάς, πάντως, οι επερχόμενες Ευρωεκλογές αναμένεται να είναι από τις πιο (εάν όχι οι πιο) καθοριστικές, δεδομένης της πολυσυζητημένης ανόδου των ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων. Ανάμεσα στη «Σκύλλα και τη Χάρυβδη» δύο πολέμων, ένας εκ των οποίων μαίνεται, κυριολεκτικά, στις πύλες της, η Ένωση καλείται να δημιουργήσει μια ισχυρή «ασπίδα» σταθερότητας, απέναντι στην αυξανόμενη παγκόσμια αστάθεια. Ένα είναι σίγουρο: Η αποχή δε δύναται να αποτελέσει επιλογή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Brief – Looking back before we vote, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
- European elections: A historical perspective, European Parliament, διαθέσιμο εδώ
- The Long Path of Direct Elections to the European Parliament: Then and Now, SciencesPo Bibliothèque, διαθέσιμο εδώ
- Qu’est ce que le Parlement européen?, 2024 Élections Européennes, διαθέσιμο εδώ
