Της Νικολίνας Κουλούρη,
Κάθε μέρα, εκατομμύρια άτομα με ειδικές ανάγκες ζουν σε έναν κόσμο που δεν είναι πλήρως προετοιμασμένος να αντιμετωπίσει τις βασικές ανάγκες τους. Αυτά τα άτομα, το καθένα με μοναδικές ικανότητες και περιορισμούς, αντιμετωπίζουν μια σειρά από εμπόδια που μπορεί ακόμα και να μην επιτρέψουν την πρόοδό τους σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η απασχόληση και η συμμετοχή στα κοινωνικά. Αν και ο 20ος αιώνας χαρακτηρίστηκε σταθμός για την επίλυση προβλημάτων στα άτομα με ειδικές ανάγκες, το ταξίδι αυτό, σίγουρα δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Προκαταλήψεις και στιγματισμός απέναντι σε αυτούς τουw ανθρώπους σταδιακά ελαττώθηκαν, έως ότου εξαλείφθηκαν σχεδόν καθολικά. Όπως όμως σε όλους τους κανόνες, υπάρχουν και οι εξαιρέσεις.
Οι νομικές προστασίες και οι πολιτικές, αν και καλοπροαίρετες, εφαρμόζονται ασυνεπώς και συχνά είναι ανεπαρκείς. Για τον λόγο αυτό, οφείλουμε, ως ευσυνείδητοι πολίτες, να δούμε πέρα από αυτό που μας προβάλλεται και να αναγνωρίσουμε τον βαθύ αντίκτυπο που μπορούν να έχουν οι προσεγμένες, χωρίς αποκλεισμούς, πρακτικές στο σύνολο της κοινότητά μας. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να εντοπιστεί η «ρίζα» του προβλήματος, ώστε να γνωρίζουμε το σημείο έναρξης του αγώνα αυτού.
Ένα από τα κύρια πεδία όπου τα άτομα με ειδικές ανάγκες αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις είναι η εκπαίδευση. Παρά τους νόμους και τις πολιτικές που αποσκοπούν στην παροχή εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά προβλήματα. Τα εμπόδια αυτά μπορεί να είναι φυσικά, όπως τα σχολεία που δεν επιτρέπουν την πρόσβαση σε αναπηρικά αμαξίδια, ή μπορεί να σχετίζονται με ανεπαρκείς πόρους, όπως η έλλειψη εξειδικευμένης κατάρτισης για τους εκπαιδευτικούς. Επιπλέον, οι μαθητές με ειδικές ανάγκες συχνά βιώνουν χαμηλότερες προσδοκίες από τους εκπαιδευτικούς, γεγονός που μπορεί να περιορίσει τις εκπαιδευτικές τους ευκαιρίες, αλλά και να καταστρέψουν την αυτοπεποίθηση των μαθητών. Έτσι, δεν επηρεάζεται μόνο η μάθησή τους αλλά τόσο η αυτοεκτίμηση όσο και τα κίνητρά τους. Η ανάγκη για εξατομικευμένα εκπαιδευτικά σχέδια και πόρους προσαρμοσμένους στις διαφορετικές ικανότητες είναι κρίσιμη, αλλά συχνά δεν ικανοποιείται, οδηγώντας σε ανισότητες στα εκπαιδευτικά αποτελέσματα.
Η επικείμενη είσοδος στο εργατικό δυναμικό, μετά την ολοκλήρωση των σχολικών χρόνων αποτελεί άλλο ένα «αγκάθι» για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Οι διακρίσεις σίγουρα είναι υπαρκτές, μερικές φορές ανεπαίσθητα μέσω υποθέσεων σχετικά με το τι μπορούν ή δεν μπορούν να κάνουν, παρά μέσω της αξιολόγησης των πραγματικών ικανοτήτων τους. Ζητήματα προσβασιμότητας εξακολουθούν επίσης να υφίστανται σε πολλούς χώρους εργασίας, είτε πρόκειται για τη φυσική πρόσβαση είτε για τη διαθεσιμότητα προσαρμοστικών τεχνολογιών που διευκολύνουν διάφορες εργασίες.
Εφόσον η εύρεση εργασίας καθίσταται ένα πιο δύσκολο μονοπάτι για τα ΑμεΑ, είναι λογικό και τα ποσοστά ανεργίας να είναι συνήθως υψηλότερα απ’ ότι στον γενικό πληθυσμό. Αυτό δεν αποτελεί απώλεια μόνο για τα άτομα που μπορεί να δυσκολεύονται οικονομικά, αλλά και για την κοινωνία, η οποία χάνει τη δυνητική συνεισφορά ενός ποικιλόμορφου εργατικού δυναμικού.
Όσον αφορά το κομμάτι της κοινωνικοποίησης στην καθημερινότητα, τα στερεότυπα και οι σχολιασμοί σχετικά με τις διάφορες αναπηρίες μπορεί να οδηγήσουν σε κοινωνικό αποκλεισμό και μοναξιά. Αυτή η απομόνωση μπορεί να επιδεινωθεί από τα φυσικά και επικοινωνιακά εμπόδια. Η κοινωνική ενσωμάτωση αφορά κάτι περισσότερο από τη φυσική παρουσία, αφού περιλαμβάνει γνήσιες αλληλεπιδράσεις και την αποδοχή των ατόμων με ειδικές ανάγκες ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας. Η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση του κοινού για την αλλαγή των κοινωνικών στάσεων και συμπεριφορών που περιθωριοποιούν αυτά τα άτομα.
Τέλος, ίσως και πιο σημαντικό από όλα, αναφέρομαι στην ελλιπή πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν τη φυσική πρόσβαση σε ιατρικές εγκαταστάσεις, την ανεπαρκή κατάρτιση των υπεύθυνων υγειονομικής περίθαλψης σε θέματα ειδικών αναγκών και την ανεπαρκή κάλυψη των απαραίτητων υπηρεσιών από την ασφάλιση υγείας. Οι επαγγελματίες της υγειονομικής περίθαλψης μερικές φορές δεν διαθέτουν πλήρη κατάρτιση για να εκπληρώνουν αποτελεσματικά τις ανάγκες των ασθενών τους, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένη διάγνωση ή ανεπαρκή θεραπεία. Επιπλέον, ο ιατρικός εξοπλισμός συχνά δεν είναι σχεδιασμένος για να εξυπηρετεί ασθενείς με αναπηρία, περιπλέκοντας περαιτέρω την εμπειρία τους στην υγειονομική περίθαλψη.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ενώ οι περισσότερες χώρες διαθέτουν νόμους και πρωτόκολλα σχεδιασμένα για την εξασφάλιση της προστασίας των δικαιωμάτων των ατόμων με ειδικές ανάγκες, η εφαρμογή και η επιβολή αυτών των νόμων μπορεί να είναι ασυνεπής. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη υποστήριξης και προστασίας για όσους την έχουν περισσότερο ανάγκη. Επιπλέον, οι πολιτικές που αντιμετωπίζουν τις ανάγκες αυτών των ατόμων συχνά δεν είναι ολοκληρωμένες, χάνοντας κρίσιμες πτυχές της υποστήριξης που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην πληρέστερη ενσωμάτωση των ατόμων με ειδικές ανάγκες σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ειδικές ανάγκες είναι πολύπλευρες και βαθιά ριζωμένες σε πολλές πτυχές της κοινωνίας. Η αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων απαιτεί συντονισμένη προσπάθεια από τις κυβερνήσεις, τους ιδιωτικούς φορείς και την κοινωνία στο σύνολό της. Οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, οι προσαρμογές στον χώρο εργασίας, η βελτίωση της προσβασιμότητας, η ενισχυμένη κοινωνική ένταξη και η καλύτερη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη είναι όλα απαραίτητα βήματα προς τη δημιουργία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας.
Οι μελλοντικές προσπάθειες πρέπει να επικεντρωθούν, όχι μόνο στην παροχή των απαραίτητων διευκολύνσεων και υποστήριξης, αλλά και στην ενδυνάμωση των ατόμων με ειδικές ανάγκες, ώστε να υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους και να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία. Η πορεία προς τα εμπρός περιλαμβάνει την αναγνώριση των διαφορετικών ικανοτήτων όλων των πολιτών και τη διασφάλιση ότι όλοι έχουν την ευκαιρία να συνεισφέρουν στην κοινωνία και να επωφεληθούν από αυτήν. Μέσω ολοκληρωμένων αλλαγών πολιτικής και κοινωνικών αλλαγών στη συμπεριφορά, είναι δυνατόν να αμβλυνθούν αυτές οι προκλήσεις και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ατόμων με ειδικές ανάγκες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Δύσκολη η ζωή των ΑμεΑ στην Ελλάδα: Τα δεκάδες προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά, Lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
