Της Αντιγόνης Λαπατά,
Φράση συχνή, χιλιοειπωμένη. Φράση που «συνοδεύει» τα βρέφη από τη στιγμή που γεννιούνται και «γεμίζει» τα πρόσωπα των γονέων με υπερηφάνεια. Και εκείνη την ίδια στιγμή τους βάζει σε δοκιμασία – πρόκληση. Το βλέμμα που ανταλλάσσουν είναι η μεταξύ τους υπόσχεση να καταφέρουν να βάλουν τα παιδιά τους στο «σωστό δρόμο».
Ο ερχομός ενός παιδιού συνιστά αναμφίβολα μια χαρμόσυνη είδηση. Κάπου στο βάθος, ωστόσο, ακούγεται ένα «καμπανάκι» για τους μελλοντικούς γονείς. Και αυτό το «καμπανάκι» ονομάζεται «ευθύνες». Πληθυντικός. Είναι αλήθεια πως οι δύο αυτοί άνθρωποι έρχονται στον κόσμο χωρίς εγχειρίδιο, όπως πολύ συχνά φροντίζουν να μας υπενθυμίζουν. Πρωταρχικός τους στόχος να προστατεύσουν το παιδί που φέρανε στον κόσμο. Ένας άλλος τους στόχος, εξίσου σημαντικός, το στοίχημα που βάζανε με τον εαυτό τους κάθε φορά που τερματιζόταν ένας καβγάς στο σπίτι· να μην επαναλάβουν τα λάθη των γονιών τους! «Όταν θα γίνεις μάνα θα με καταλάβεις, αλλά θα ναι αργά!» «Εγώ ό,τι κάνω για το καλό σου είναι. Αλλά η αχαριστία σου δεν έχει όρια!».
Μήπως σας θυμίζουν κάτι; Πολύ σωστά! Ατάκες που κάνουν τον κύκλο τους σε κάθε οικογένεια. Κρύβονται στο πίσω μέρος του μυαλού και εμφανίζονται χωρίς να γίνονται αντιληπτές. Ξέρουν και «ξετρυπώνουν» πάντοτε ανάλογα με τις περιστάσεις. Και αφήνουν τον προηγούμενο εαυτό των νυν γονέων να απορεί. Αυτό το παιδάκι που εγκατέλειψαν, όμως, δείχνει να αρέσκεται σε αυτή την ανταλλαγή ρόλων. Καμιά φορά λέγαμε, ή και λέμε, «αχ πότε θα μεγαλώσω αρκετά, για να μπορώ επιτέλους να κάνω ό,τι θέλω». Και βρίσκεται ξαφνικά το στερημένο παιδί, που ως σταθερή απάντηση στα παράπονα και τις απαιτήσεις του ήταν το «όχι», να έχει φορέσει τα ψηλά παπούτσια της μητέρας του, τα πουκάμισα του πατέρα του. Τα τότε παράπονά του γίνονται απαιτήσεις, η υπομονή του αυταρχικότητα. Πλέον μιλάει στο δικό του παιδί. Όχι «με», αλλά «στο». Γιατί ο διάλογος γρήγορα μετατρέπεται σε μονόλογο.
Το ζήτημα εμφανίζεται ήδη από την πρώτη επαφή του βρέφους με τον κόσμο. Ανάμεσα στις τόσες ευχές υπάρχει και μία που θέλει το παιδί να είναι πιστό αντίγραφο της επιθυμίας των γονέων. Όλοι αντιδρούν με χαμόγελο, συγκίνηση. Ποιος σκέφτεται, όμως, στα αλήθεια το «βάρος» που έχει πέσει σε αυτές τις μικρές πλάτες; Οι συζητήσεις στις οικογενειακές και φιλικές συγκεντρώσεις να εξαντλούν όλα τα πιθανά σενάρια για το δρόμο που θα ακολουθήσει ο νέος αυτός άνθρωπος. Μια μακροσκελής λίστα με επαγγέλματα, δραστηριότητες, ενδυματολογικές επιλογές ακόμη και χαρακτηριστικά ερωτικού συντρόφου… για ένα πλάσμα που μόλις έμαθε να αρθρώνει τις πρώτες του λεξούλες. Μια λίστα που θα ξετυλίγεται σιγά σιγά και επιδεικτικά στα επόμενα χρόνια.
Φτάνει εκείνη η στιγμή που ανοίγεται ένα καινούριο περιβάλλον. Ένας χώρος ορόσημο για την κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, στον οποίο θα δημιουργήσει αναμνήσεις που θα το συντροφεύουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Μα φυσικά αυτός του σχολείου! Και πώς θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε αν όχι με το δέλεαρ που μας παρουσιάζουν, για να αντισταθμίσουν την πρώτη μας αντίδραση με την είσοδό μας στο προαύλιο… ο λόγος για τους καινούριους φίλους που θα κάναμε! Θα κάναμε… ποιος, όμως, θα τους επέλεγε; Γιατί, όσο και να μην ήθελαν οι γονείς να το παραδεχτούν, δεν χαίρονταν να βλέπουν το «βλαστάρι» τους να μιλάει στο σχόλασμα με την κόρη της καθαρίστριας ή τον γιο της χωρισμένης μητέρας. Το παιδί τους, λέγαν με σιγουριά, άξιζε καλύτερα!
«Δε θέλω να ξανακάνεις παρέα με αυτόν. Έχεις το νου σου οπουδήποτε αλλού εκτός από το διάβασμα. Άντε να δούμε τι θα κάνεις στη ζωή σου. Γιατί έτσι όπως πας… ούτε απ’ έξω από το Πανεπιστήμιο! Εκτός αν θες να βάφεις τοίχους. Αλλά δε σε μεγαλώνουμε γι’ αυτό!». Καλά καταλάβατε. Αυτός ο χείμαρρος θα τυπωθεί καλά στο κεφάλι του εφήβου πια. Μην ανησυχείτε όμως. Ο έφηβος και η έφηβη δε χρειάζεται να ανακαλύψουν τις κλίσεις και τα ταλέντα τους, ούτε βέβαια να λάβουν μέρος σε προγράμματα επαγγελματικού προσανατολισμού. Οι σπουδές τους έχουν κανονιστεί. Η οικογενειακή επιχείρηση χρειάζεται διάδοχο. Πώς θα αντικρίσει στα μάτια η χειρουργός μητέρα τους συνεργάτες της, για να τους πει πως η κόρη της «τρελάθηκε και θέλει να ασχοληθεί με την υποκριτική»; Με τι θράσος θα κοιτάξει τον πατέρα του ο νεαρός, για να παραδεχτεί πως αντί για τη νομική το μόνο που θέλει είναι να γίνει ένας «απλός δασκαλάκος»;
Πανέξυπνα παιδιά που σίγουρα θα φέρουν την αλλαγή σε ένα κορεσμένο επάγγελμα. Παιδιά που «πήραν το χάρισμα» και έχουν έφεση, όλως τυχαίως, στο ίδιο πεδίο με τους γονείς τους. Αυτές οι περιπτώσεις μονάχα θα μπορούσαν να εγκριθούν. Τα άλλα μονοπάτια είναι απλώς παραφωνίες. Δύσκολοι καιροί για… επαναστάτες!
Μα ξεχνάμε μια παράμετρο. Για ανατρέξτε στις προηγούμενες ατάκες… «Εγώ για το καλό σου το λέω! Για να μην πεινάσεις. Για να μη δυσκολευτείς στη ζωή σου. Για να μην περάσεις τα δικά μου. Αλλά θα έρθει η στιγμή που θα μετανιώσεις για την αχαριστία σου και θα μου ζητάς συγγνώμη». Άκουσον άκουσον γονείς! Κανείς δε σας κατηγορεί, κανείς δε σας κουνά το δάκτυλο.
Αυτό που ίσως αρμόζει είναι μια υπενθύμιση:
Φέρατε στον κόσμο έναν άνθρωπο. Μπορεί να μην περπατήσει στην ηλικία που εσείς κάνατε τα πρώτα σας βήματα. Μην του ζητάτε, λοιπόν, να τρέξει, όταν δεν αισθάνεται σιγουριά να ορθοποδήσει. Μπορεί να μη μιλήσει τη στιγμή που άλλα παιδιά θα μπορούν να διεκδικούν και λεκτικά την αγκαλιά της μητέρας τους. Μην του ζητάτε, λοιπόν, να πει γλωσσοδέτες. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να θαυμάζει την επαγγελματική σας σταδιοδρομία, αλλά αντί για την πινακίδα του γραφείου σας να εμφανίζεται μπροστά του η λέξη «ΠΛΗΞΗ», με κεφαλαία! Μην απαιτείτε, λοιπόν, να βάψετε την πινακίδα, γιατί η λέξη θα παραμένει.
Κοιτάζοντας τα μάτια του παιδιού σας, μη βλέπετε την αντανάκλασή σας. Το βάρος των ανεκπλήρωτων ονείρων σας μπορεί να γίνει ένα κλουβί. Το ίδιο που εγκλώβισε ενδεχομένως και εσάς. Στα μάτια του παιδιού σας δείτε έναν νέο άνθρωπο. Δεν ήρθε σε αυτόν τον κόσμο, για να ευχαριστήσει ή να απογοητεύσει κάποιον. Ήρθε να γελάσει, να κλάψει, να αγαπήσει, να αγαπηθεί. Αγκαλιάστε τα παιδιά σας ως παιδιά σας. Όχι σαν τους εαυτούς που δεν γίνατε.
«Θα ήσασταν περήφανοι που είμαι το παιδί σας
αν είχα για ζωή μου τη δική σας τη ζωή;
Το βλέμμα σας το κράτησα, αλλού, όμως, κοιτάζω
μαμά, μπαμπά, λυπάμαι, δε σας μοιάζω!»
Γιάννης Βασιλόπουλος, τραγούδι «Μαμά, μπαμπά»
