Του Παναγιώτη Σταθόπουλου,
Η εγκυμοσύνη είναι μία κατάσταση που τροποποιεί τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, αφού το αναπτυσσόμενο έμβρυο είναι ένας «ξένος οργανισμός» στο σώμα της μητέρας. Το ανοσοποιητικό σύστημα, με στόχο να είναι ανεκτικότερο, κατά κάποιον τρόπο καταστέλλεται. Αυτό για τη μητέρα και κατά συνέπεια για το έμβρυο σημαίνει επιρρέπεια σε λοιμώξεις που μπορεί να είναι πιο επιβαρυντικές. Εκτός του γενικού πλαισίου, όμως, υπάρχουν λοιμώξεις που είναι τεκμηριωμένα επικίνδυνες για τη ζωή και την ανάπτυξη του εμβρύου.
Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί μεταδίδονται είτε διαμέσου του πλακούντα είτε κατά τον θηλασμό. Την ανιούσα οδό ακολουθούν οι λοιμώξεις της ουρογεννητικής οδού. Αυτές μπορούν να επηρεάσουν την έκβαση μιας κύησης, και γι’ αυτό εξάλλου η ασυμπτωματική βακτηριουρία χρήζει θεραπείας στις εγκυμονούσες, αλλά όχι στον γενικό πληθυσμό. Η βακτηριακή κολπίτιδα, οφειλόμενη στον στρεπτόκοκκο ομάδας Β, είναι μια τέτοια λοίμωξη και υπεισέρχεται όταν μεταβολές του pH του κόλπου ευνοούν τον αποικισμό από το βακτήριο. Παρόλο που αυτό αποικίζει στην ουρογεννητική οδό σε πολλές γυναίκες χωρίς να προκαλεί ιδιαίτερο πρόβλημα, είναι σοβαρό αίτιο θνητότητας και νοσηρότητας στο έμβρυο, με σημαντικότερη εκδήλωση τη χοριοαμνίτιδα, τη λοίμωξη, δηλαδή, του αμνιακού υγρού.
Από τους μικροοργανισμούς που μεταδίδονται μέσω του πλακούντα ή με τη γαλουχία, θα αναλυθούν παρακάτω αυτοί που ανήκουν στο σύμπλεγμα ToRCHS. Το ακρωνύμιο αντιστοιχεί στην τοξοπλάσμωση (Toxoplasmosis), στην ερυθρά (Rubella), στον κυτταρομεγαλοϊό (Cytomegalovirus), στη λοίμωξη από HIV και στη σύφιλη (Syphilis). Τιμητική αναφορά γίνεται σε αυτή την παράγραφο στον ιό του έρπητα HSV, στους ιούς της ηπατίτιδας HBV και HCV, στον ερυθροϊό B19 και στον ιό Zika.
Η τοξοπλάσμωση οφείλεται στο Toxoplasma gondii που μεταδίδεται με την κατανάλωση μολυσμένου κρέατος ή με την εισπνοή σωματιδίων από κόπρανα μολυσμένου ζώου, ιδίως της γάτας. H διαπλακουντιακή μεταφορά προκαλεί συγγενή τοξοπλάσμωση που εμφανίζεται συχνότερα στο τρίτο τρίμηνο. Όσο νωρίτερα γίνει η μόλυνση τόσο σοβαρότερη είναι η συγγενής νόσος. Αυτή εκδηλώνεται με ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης (IUGR – intrauterine growth restriction), χαμηλό βάρος γέννησης, ηπατοσπληνομεγαλία, ίκτερο, χοριοαμφιβληστροειδίτιδα και αναιμία. Λιγότερο συχνά εμφανίζεται υδροκέφαλος ή μικροκεφαλία. Στα νεογέννητα διαπιστώνεται εργαστηριακά και η διαχείριση γίνεται με σπιραμυκίνη για προφύλαξη της λοίμωξης από τη μητέρα και πυριμεθαμίνη-σουλφαδιαζίνη και φιλικό οξύ για θεραπεία σε ενδομήτρια εξελισσόμενη λοίμωξη.
Το σύνδρομο συγγενούς ερυθράς περιλαμβάνει χαμηλό βάρος γέννησης, συγγενή καρδιοπάθεια και πετεχειώδες εξάνθημα. Επίσης, συχνή είναι και η νευροαισθητήρια βαρηκοΐα. Θεραπεία δεν υπάρχει, αλλά είναι η πιο εύκολα προλαμβανόμενη νεογνική νόσος με το εμβόλιο της ερυθράς. Οι μητέρες πρέπει να ελέγχονται στην αρχή της κύησης για την ανοσολογική κατάσταση σε σχέση με τον ιό της ερυθράς.
Η λοίμωξη από κυτταρομεγαλοϊό είναι η πιο συχνή συγγενής λοίμωξη. Εμφανίζεται με ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης και χαμηλό βάρος γέννησης, ίκτερο, βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα, βαρηκοΐα, καταρράκτη και καταστολή του μυελού των οστών, εκδηλωμένη ως αναιμία και χαμηλό αριθμό αιμοπεταλίων. Η διερεύνηση γίνεται εργαστηριακά και σε συνάρτηση με τις εκδηλώσεις. Θεραπεία ή πρόληψη δεν υπάρχει ακόμα.
Οι ασθενείς με συγγενή λοίμωξη από τον ιό του AIDS και του HIV δεν έχουν καμία κλινική εκδήλωση στην γέννηση, πέρα από χαμηλό βάρος και ηπατοσπληνομεγαλία. Όταν είναι γνωστό ότι η μητέρα είναι φορέας του ιού, το νεογνό μπορεί να ελεγχθεί με PCR τις πρώτες δύο μέρες της ζωής. Τα παιδιά μητέρων φορέων του HIV δεν πρέπει να θηλάσουν. Η χορήγηση θεραπείας σε νεογνό εξαρτάται από την κατάσταση της μητέρας και τη χρήση φαρμάκων για καταστολή του ιού.
Η λοίμωξη από το ωχρό τρεπόνημα οδηγεί σε αποβολή ή σε νεογνό με χαρακτηριστική κλινική εικόνα, που αντιστοιχεί στο σύνδρομο που καλείται συγγενής σύφιλη. Αυτή πρέπει να διαγιγνώσκεται και να θεραπεύεται άμεσα στις γυναίκες. Οι εγκυμονούσες πρέπει να ελέγχονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, και νεογνά που διαπιστώνεται εργαστηριακά ότι έχουν συγγενή σύφιλη πρέπει να θεραπεύονται με πενικιλίνη.
Για όλα τα παραπάνω υπάρχει ο προγεννητικός έλεγχος με ένα πάνελ μέτρησης αντισωμάτων για αυτούς τους μικροοργανισμούς. Η πρόγνωση των συγγενών λοιμώξεων ποικίλλει, ανάλογα με τη σοβαρότητα της αρχικής εικόνας, αν και αποτελούν τη συχνότερη αιτία νευροαισθητήριας βαρηκοΐας. Η εκπαίδευση της μητέρας και η ενδομήτρια διάγνωση αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο στη θεραπεία και την πρόληψη των επιπλοκών για το έμβρυο. Όλες οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας θα πρέπει να είναι εμβολιασμένες και οι σεξουαλικές πράξεις τους να είναι ασφαλείς. Φυσικά, τα εμπύρετα νοσήματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης θα πρέπει να αναφέρονται στον γυναικολόγο.
Τέλος, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το βάρος των συγγενών λοιμώξεων εμπίπτει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Παρόλα αυτά, η αυξανόμενη τάση για έλλειψη εμπιστοσύνης στην ιατρική κοινότητα και ο σκεπτικισμός απέναντι στα εμβόλια έχει οδηγήσει στην επάνοδο πολλών παρόμοιων προλαμβανόμενων νοσημάτων. Είναι προφανές ότι η καλύτερη επικοινωνιακή στρατηγική και ενημέρωση πρέπει να εφαρμοσθούν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
TORCH Complex, NIH. Διαθέσιμο εδώ
-
Antepartum Infections, NIH. Διαθέσιμο εδώ
-
Pregnancy and Infection, The New England Journal of Medicine. Διαθέσιμο εδώ
