Της Μιχαηλίας-Ραφαέλας Καραγιάννη,
Τα συναισθήματα, παραγκωνισμένα επί αιώνες τόσο από την κοινωνία όσο και από τις νευροεπιστήμες, έχουν γίνει το κύριο αντικείμενο απασχόλησης πολλών και διακεκριμένων επιστημόνων. Στη σύγχρονη κοινωνία, ολοένα και περισσότεροι δίνουν έμφαση στον συναισθηματικό τους κόσμο, με απτή απόδειξη να είναι το επάγγελμα του ψυχολόγου, το οποίο ανθίζει τις τελευταίες δεκαετίες. Πλέον, προσέχουμε όχι μόνο τον δικό μας συναισθηματικό κόσμο, αλλά και των γύρω μας, προσαρμόζοντας τη συμπεριφορά και τα λεγόμενά μας, δείχνοντας κατανόηση και σεβασμό.
Από όλα τα συναισθήματα, το πιο ανθρώπινο και αγνό συναίσθημα είναι η αγάπη. Νιώθουμε αγάπη με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Αλλιώς αγαπάμε τη μητέρα μας, αλλιώς τους συγγενείς μας. Με διαφορετικό τρόπο εκδηλώνουμε την αγάπη στον σύντροφό μας σε σχέση με τον φίλο μας. Αγάπη νιώθουμε εκτός από ανθρώπινα πρόσωπα, και για το κατοικίδιό μας, για τα φυτά ή ακόμα και για πράγματα που δεν έχουν ζωή, όπως τη δουλειά μας, τα χόμπι μας ή ένα μέρος, όπως το σπίτι μας.
Τόσο η ρομαντική όσο και η μητρική αγάπη συνδέονται με τη διαιώνιση του είδους και, επομένως, είναι στενά συνδεδεμένες με τη βιολογική λειτουργία της εξέλιξης. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αγάπη είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς χημικών αντιδράσεων, οι οποίες είναι εξελικτικά καλά διατηρημένες και ενσωματωμένες σε νευρικά υποστρώματα. Και οι δύο μορφές αγάπης ενεργοποιούν συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου κάθε ατόμου, καθώς και επικαλυπτόμενες περιοχές του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου που συμπίπτουν με περιοχές πλούσιες σε υποδοχείς ωκυτοκίνης και αγγειοπιεσίνης, κάτι που κάνει την αγάπη να έχει θεραπευτικό ρόλο, σε συγκεκριμένες, βέβαια, καταστάσεις. Και οι δύο απενεργοποιούν ένα σύνολο περιοχών που σχετίζονται με τα αρνητικά συναισθήματα, την κοινωνική κρίση και τη «διανοητική σκέψη», δηλαδή την αξιολόγηση των προθέσεων και των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων.
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η ρομαντική αγάπη πυροδοτείται από μία οπτική είσοδο, ωστόσο και άλλοι παράγοντες, όπως η φωνή, η γοητεία, ο χαρακτήρας, η κοινωνική και οικονομική κατάταξη και πλήθος άλλων παραγόντων είναι εξίσου πολύ σημαντικοί. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι πρώτες μελέτες για τη διερεύνηση των νευρικών συσχετισμών της ρομαντικής αγάπης στον άνθρωπο έγιναν στην οπτική είσοδο. Αυτές οι μελέτες έδειξαν ότι, όταν κοιτάμε το πρόσωπο που είμαστε ερωτευμένοι, ένας περιορισμένος αριθμός περιοχών στον εγκέφαλο ασχολείται εκτεταμένα. Αυτό, φυσικά, ισχύει ανεξαρτήτως φύλου. Αυτές οι περιοχές αποτελούν μέρη αυτού που έγινε γνωστός ως συναισθηματικός εγκέφαλος, και αυτό σημαίνει ότι δεν δρουν μεμονωμένα.
Η ρομαντική αγάπη είναι ένα σύνθετο συναίσθημα. Περιλαμβάνει και δεν μπορεί εύκολα να διαχωριστεί από άλλες παρορμήσεις, όπως η σωματική επιθυμία και η λαγνεία, αν και η τελευταία μπορεί να εμφανιστεί χωρίς αγάπη και, επομένως, να διακρίνεται από το συναίσθημα της ρομαντικής αγάπης. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη και συνάδει με έναν απλό νευροβιολογικό κανόνα, ότι αν μπορεί κανείς να διακρίνει τη διαφορά, αυτό οφείλεται στο ότι εμπλέκονται διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου ή διαφορετικά κύτταρα. Σύμφωνα με αυτό τον κανόνα, οι νευρικές δομές που συσχετίζονται με τη ρομαντική αγάπη σε όλη της την πολυπλοκότητα είναι πολύ χαρακτηριστικές, ακόμη κι αν μοιράζονται περιοχές του εγκεφάλου με άλλες, στενά συνδεδεμένες, συναισθηματικές καταστάσεις.
Μπορεί να φαίνεται περίεργο ότι το πρόσωπο που εκτόξευσε χίλια πλοία το έκανε μέσω αυτού του περιορισμένου συνόλου περιοχών. Αλλά η ιστορία του Πάρη και της Ελένης της Τροίας θα πρέπει από μόνη της να είναι αρκετή για να μας πει ότι αυτά τα νευροβιολογικά αποτελέσματα, από μόνα τους, μπορούν να μας οδηγήσουν στην ερμηνεία του έρωτα. Γιατί η ρομαντική αγάπη είναι συναρπαστική, μεταμορφώνει τις ζωές των ανθρώπων και τους παρακινεί σε ηρωικές αλλά και «κακές» πράξεις. Δεν είναι περίεργο να διαπιστώσουμε, λοιπόν, ότι αυτός ο πυρήνας των περιοχών του εγκεφάλου που δεσμεύονται κατά τη διάρκεια του ρομαντικού έρωτα έχει πλούσιες συνδέσεις με άλλα σημεία του εγκεφάλου, τα οποία αδρανοποιούνται, με αποτέλεσμα την «τρέλα της αγάπης».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The neural correlates of maternal and romantic love, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
- Neural correlates of long-term intense romantic love, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
