Της Σταματίνας Βόντα,
«Υπόδειγμα χρησιμότητας» (ή αλλιώς utility model, petit patent) είναι ο όρος του δικαίου της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας που απονέμεται σε κάθε τρισδιάστατο αντικείμενο με καθορισμένο σχήμα και μορφή, όπως εργαλείο, συσκευή, σκεύος ή εξάρτημα, που προτείνεται ως νέο, βιομηχανικά εφαρμόσιμο και με δυνατότητα να λύσει τεχνικό πρόβλημα. Στην ουσία, υποδείγματα χρησιμότητας είναι οι «μικροεφευρέσεις». Αυτές, λοιπόν, στο ελληνικό δίκαιο προστατεύονται με τον θεσμό του πιστοποιητικού υποδείγματος χρησιμότητας (Π.Υ.Χ.), το οποίο παρέχει στον κάτοχό του αποκλειστικό δικαίωμα σε άυλο αγαθό 7ετούς διάρκειας από την επομένη της ημέρας κατάθεσης της αίτησης.
Τα απαραίτητα στοιχεία για την κτήση του προαναφερθέντος δικαιώματος εκτίθενται στο άρθρο 19 του ν. 1733/1987. Αρχικά, απαιτείται να συντρέχουν τόσο τυπικές όσο και ουσιαστικές προϋποθέσεις για τη χορήγηση του Π.Υ.Χ. Σε ό,τι αφορά το τυπικό κομμάτι, χρειάζεται υποβολή αίτησης στον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (Ο.Β.Ι.), ο οποίος προβαίνει σε περιορισμένης έκτασης έλεγχο των ουσιαστικών προϋποθέσεων. Αυτό σημαίνει ότι, από τις ιδιότητες που θα αναλυθούν παρακάτω και που στοιχειοθετούν την έννοια του υποδείγματος χρησιμότητας, δεν ελέγχεται το νέο και το βιομηχανικά εφαρμόσιμο, αλλά ο Ο.Β.Ι. ερευνά μόνο αν πρόκειται για τρισδιάστατο αντικείμενο και αν καταβλήθηκαν τέλη κατάθεσης και προστασίας. Είναι, συνεπώς, ένας prima facie έλεγχος, η φύση του οποίου δικαιολογεί και το γεγονός ότι η απονομή Π.Υ.Χ. από τον Ο.Β.Ι. δεν αποτελεί απόδειξη ότι πράγματι πληρούνται οι ουσιαστικές προϋποθέσεις.
Αντίστοιχα, οι ουσιαστικές προϋποθέσεις πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά, ώστε να μην μπορεί να αμφισβητηθεί υπό αυτό το πρίσμα το κύρος του πιστοποιητικού με αγωγή ακυρότητας. Πρώτον, ο κανόνας (η «ιδέα») θα πρέπει να αφορά στην επίλυση τεχνικού προβλήματος, που δε συντελείται με τη διατύπωση μεθόδου, αλλά με την κατασκευή ορισμένου ενσώματου κινητού και τρισδιάστατου αντικειμένου και την ενσωμάτωσή του σε αυτό. Δεύτερον, το αντικείμενο αυτό θα πρέπει να είναι «νέο», υπό την έννοια ότι διαφέρει από αντίστοιχα γνωστά, ιδιότητα που κρίνεται με βάση την ύπαρξη αντίστοιχου αντικειμένου που ενσωματώνει την ίδια ή παρόμοια ιδέα κάπου στον κόσμο, ανεξάρτητα από τη γνώση του κατασκευαστή για αυτή την ύπαρξη. Τρίτον, θα πρέπει να είναι βιομηχανικά εφαρμόσιμο, δηλαδή ένα αντικείμενο που μπορεί να παραχθεί ή να χρησιμοποιηθεί σε οποιονδήποτε τομέα παραγωγικής δραστηριότητας.
Από όσα ήδη ειπώθηκαν, καθίσταται αντιληπτό ότι δεν είναι αναγκαία η εφευρετική δραστηριότητα, δηλαδή η αδυναμία του μέσου τεχνικού να επιλύσει το πρόβλημα κατά τον τρόπο αυτό βάσει των υπαρχουσών γνώσεων, ούτε είναι τόσο απαραίτητη η ύπαρξη εφευρετικού ύψους. Ωστόσο, γίνεται δεκτό από μέρος της θεωρίας και της νομολογίας ότι πρέπει η δηλούμενη εφεύρεση να συνιστά μια μικρή συμβολή στην τεχνολογική πρόοδο, ένα υποτυπώδες «εφευρετικό άλμα».
Τέλος, ερμηνεύοντας τα παραπάνω στοιχεία καταλήγουμε στο εξής συμπέρασμα: από τη χορήγηση Π.Υ.Χ. αποκλείονται οι ανακαλύψεις, οι αισθητικές δημιουργίες, οι μέθοδοι παρασκευής, οι χημικές ενώσεις και τα ακίνητα. Καταρχήν αποκλείονταν και τα είδη διατροφής, επειδή ήταν αντικείμενο απόλαυσης κι όχι αντικείμενο χρήσης, αλλά τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση εγκατάλειψης αυτής της άποψης και υποστηρίζεται ότι μπορεί να κατοχυρωθεί το ρευστό ή μεταβαλλόμενο υλικό, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί με νέα διαμόρφωση, καθώς και το είδος τροφής με ειδικό σχήμα που διευκολύνει τη χρήση του.
Εν κατακλείδι, τα ζητήματα ερμηνείας που ανακύπτουν στο πεδίο του δικαίου της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας είναι ποικίλλα και πολλές φορές συναντώνται οριακές περιπτώσεις που δυσκολεύουν ακόμη και τον πιο έμπειρο και ενήμερο δικαστή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Νικόλαος Ρόκας, Βιομηχανική Ιδιοκτησία και Αθέμιτος Ανταγωνισμός, 4η Έκδοση, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2022
