Της Μαρίας Μπαλαούρα,
Κυριακή των Βαΐων σήμερα και όλοι οι δρόμοι θα έχουν μοσχοβολίσει από τους φούρνους που ψήνουν τα πατροπαράδοτα «Λαζαράκια», τα γνωστά εκείνα, νηστίσιμα κουλουράκια που πολλά νοικοκυριά και φούρνοι ετοιμάζουν την Κυριακή των Βαΐων, για να γιορτάσουν το χαρμόσυνο γεγονός της Ανάστασης του Λαζάρου. Αυτό αποτελεί ένα από τα πολλά Πασχαλινά έθιμα που γιορτάζουμε στη χώρα μας και όπως κι αυτό, όλα έχουν τον δικό τους συμβολισμό!
Κόκκινα αυγά
Για αρχή, γιατί τη Μεγάλη Πέμπτη βάφουμε κόκκινα τα αυγά μας… και για την ακρίβεια, γιατί βάφουμε αυγά; Την Κοκκινοπέφτη, όπως είναι αλλιώς γνωστή, συνηθίζουμε να βάφουμε με έντονο κόκκινο χρώμα τα αυγά, καθότι το κόκκινο χρώμα συμβολίζει το αίμα του Χριστού που κύλησε από τον σταυρό του μαρτυρίου Του. Το κόκκινο, όμως, είναι και ένα χαρούμενο χρώμα για τη Χριστιανοσύνη και υποδηλώνει τη χαρά της Ανάστασης που πρόκειται να συμβεί. Και πάλι όμως, γιατί βάφουμε αυγά; Το αυγό συμβολίζει κι αυτό, με τη σειρά του, το σπάσιμο του τάφου του Ιησού την ημέρα της Ανάστασης.
Επίσης, μην ξεχνάμε πως μαζί με το Πάσχα γιορτάζουμε και την Άνοιξη, δηλαδή την ανάσταση της φύσης γύρω μας, της άνθησης των φυτών, της αναπαραγωγής των ειδών, και το αυγό αποτελεί ένα σύμβολο αυτής της γιορτής του κόσμου! Όσο για το σοκολατένιο αυγό, είναι ένα ξενόφερτο έθιμο από τη Δυτική Ευρώπη, που «έρχεται» μαζί με τον Λαγό του Πάσχα, ο οποίος έρχεται για να δώσει στα μικρά παιδιά τα γλυκά και τα δώρα που τους έκρυβαν οι γονείς τους!
Λαμπάδα
Τη Μεγάλη Παρασκευή, στην ακολουθία του επιταφίου, αλλά, φυσικά, και το βράδυ της Αναστάσεως, κρατάμε τη γνωστή λαμπάδα. Το κερί που κρατάμε τη Μεγάλη Παρασκευή έχει συνήθως χρώμα καφέ, ώστε να συμβολίζει το πένθος. Υπάρχουν, βέβαια, και εκδοχές που το κερί είναι λευκό, ίσως συμβολίζοντας την Ανάσταση. Σε κάθε περίπτωση, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου η Λαμπάδα που κρατάμε είναι κυρίως λευκή, συμβολίζοντας τη χαρά της Ανάστασης του Κυρίου. Πλέον, οι λαμπάδες, κυρίως των μικρών παιδιών, στολίζονται, έχουν πολλά χρώματα ή παιχνίδια, αλλά και πάλι συμβολίζουν τη χαρά και έχουν ετοιμαστεί να «κρατήσουν» το Άγιο Φως. Το Άγιο Φως αποτελεί το Φως που έφερε η Ανάσταση του Κυρίου στο σκοτάδι του κόσμου, συμβολίζει τη γνώση, την ελπίδα και την αγάπη!
Το ψήσιμο του Οβελία
Κάθε χρόνο, όλοι οι Έλληνες παρακολουθούν ανυπόμονα τα δελτία καιρού, ώστε να ξέρουν υπό ποιες συνθήκες θα ψήσουν την Κυριακή του Πάσχα, ενώ οι ειδήσεις εκείνη την ημέρα γυρνούν από ταράτσα σε πιλοτή και από αυλή σε ταβέρνα για να απαθανατίσουν το έθιμο του σουβλίσματος, που γιορτάζεται με ιδιαίτερες τιμές στην Ελλάδα, οικογενειακά, με παραδοσιακή μουσική και…μπύρες! Γιατί όμως, την Κυριακή του Πάσχα σουβλίζουμε το αρνί; Το έθιμο αυτό κρατάει από την Εβραϊκή θρησκεία, από την περίοδο οπόταν οι Εβραίοι είχαν θυσιάσει έναν αμνό, με το αίμα του οποίου σημάδεψαν τις πόρτες τους, ώστε να ξεχωρίσουν ποιοι είναι οι πιστοί και μετέπειτα έφαγαν το σώμα του, μαζί με πικρά χόρτα και άζυμο ψωμί, σαν μια παραλλαγή της σημερινής μαγειρίτσας. Το αρνί, από αρχαιοτάτων χρόνων συμβόλιζε την αγνότητα της ψυχής και την αθωότητα αυτής και ο θυσία του χαρακτηρίζει και το σώμα του αθώου Χριστού, που θυσιάστηκε για να απαλλάξει την ανθρωπότητα από τις αμαρτίες.
Άλλα έθιμα της Ελλάδας και οι συμβολισμοί τους
Υπάρχουν και έθιμα που τηρούνται μόνο σε μερικές περιοχές της Ελλάδας. Για παράδειγμα, το ξακουστό έθιμο των «μπότηδων» στην Κέρκυρα, όπου ο ήχος των κανατών που σπάνε συμβολίζει, όπως λένε, τον θόρυβο που έκανε ο Χριστός όταν έσπασε τις πύλες του κάτω Κόσμου. Επιπλέον, η Καλαμάτα είναι μια ακόμα χαρακτηριστική περιοχή με το έθιμο του σαϊτοπόλεμου, ένα επικίνδυνο βέβαια έθιμο, το οποίο όμως κρατά από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Με τη φασαρία και τη λάμψη από τις σαΐτες οι Τούρκοι θα απέφευγαν να πλησιάσουν τα χωριά τις Άγιες Ημέρες του Πάσχα και οι Χριστιανοί μπορούσαν να τις γιορτάσουν ελεύθερα. Ένα αντίστοιχο έθιμο υπάρχει και στο Αγρίνιο, με τον χαλκουνοπόλεμο. Τα χαλκούνια είναι είναι κύλινδρες, αυτοσχέδιες κατασκευές, γεμισμένες με μπαρούτι και φυτίλι. Το έθιμο πραγματοποιούταν κατά την περιφορά του επιταφίου από τους Αγρινιώτες, για να απομακρύνουν τους Τούρκους.
Τέλος, ακόμα ένα γνωστό έθιμο, το οποίο έχει αρχίσει να αποκτά πανελλαδικές διαστάσεις, είναι αυτό που λαμβάνει μέρος στο Λεωνίδιο με τα φαναράκια. Εκεί, το Άγιο Φως «δίνει» τη δύναμη στα φαναράκια να ανέβουν στον ουρανό, όπως ακριβώς ανέβηκε και ο Ιησούς δίπλα στον Πατέρα Του, και «στολίζουν» τον ουρανό με τα ζεστά τους χρώματα, σαν αστέρια.
Όπως θα καταλάβατε, κάθε έθιμο συνοδεύεται και από έναν συμβολισμό και οι αλλαγές του σήμερα, όπως ας πούμε το ότι πλέον τα αυγά μπορούμε να τα αγοράσουμε έτοιμα ή να μην είναι μόνο κόκκινα, οι λαμπάδες που πλέον κοσμούνται αρκετά κ.λπ., δεν μας εμποδίζουν από το να γιορτάσουμε παραδοσιακά το Πάσχα με την οικογένειά μας και να αφήσουμε το πνεύμα μας να γαληνέψει τις Άγιες αυτές ημέρες και να χαρούμε την όμορφη και ελπιδοφόρα γιορτή του Πάσχα!
Καλό Πάσχα!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τα έθιμα του Πάσχα και η σημασία τους, athensvoice.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πάσχα: οι συμβολισμοί της παράδοσης, maxmag.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πάσχα στην Ελλάδα: Ήθη και έθιμα από κάθε γωνιά της χώρας, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
