Της Όλγας Συμεωνίδου,
Στη μνήμη του Άλκη
Ξημερώματα πρώτης Φεβρουαρίου στη Χαριλάου της Θεσσαλονίκης ο, μόλις 19 ετών, Άλκης Καμπανός βρίσκει μαρτυρικό θάνατο έπειτα από επίθεση που δέχτηκε από «οπαδούς» άλλης ομάδας. Αρχές Μαρτίου, μετά από έναν μήνα δηλαδή, δημοσιεύεται ο νέος οπαδικός νόμος, ο 4908/2022 με απώτερο σκοπό την αντιμετώπιση της οπαδικής βίας προκειμένου να δοθεί τέλος σε ένα φαινόμενο που ταλανίζει την ελληνική κοινωνία εδώ και πολλά χρόνια. Πολλοί, βέβαια, είναι και οι νόμοι που έχουν θεσπιστεί για την καταπολέμηση των βιαιοπραγιών μεταξύ οπαδών, ωστόσο, κανείς από αυτούς δεν φάνηκε αρκετός στην πράξη για ένα πρόβλημα τέτοιων διαστάσεων, αλλά αυτό θα αναλυθεί και στην πορεία.
Ο νόμος περιέχει μέτρα σχετικά με την αντιμετώπιση της οπαδικής βίας, την ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των λεσχών φιλάθλων, τον αθλητικό εθελοντισμό, τον πνευματικό αθλητισμό, τον ηλεκτρονικό αθλητισμό (e-sports), τον εργασιακό αθλητισμό, άλλες διατάξεις για τον εκσυγχρονισμό της αθλητικής νομοθεσίας και λοιπές διατάξεις.
Ο νόμος 4908/2022 είναι και αυτός κομμάτι της πολυετούς μικρονομοθετικής πολιτικής που εφαρμόζουν οι ελληνικές κυβερνήσεις, νόμοι, όμως, «έκτακτης ανάγκης» προκειμένου να ικανοποιηθεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν είναι επαρκείς για να εξορκίσουν τόσο πολυδαίδαλα ζητήματα. Πιο συγκεκριμένα, στο στόχαστρο του νομοθέτη αυτή τη φορά βρίσκονται οι λέσχες φιλάθλων, γνωστές και ως σύνδεσμοι, ο οποίος προσπαθεί να τις φέρει υπό την πλήρη εποπτεία του και να τις επιβάλλει σε ένα καθεστώς «τάξης και ασφαλείας». Αυτό, άλλωστε, διαφαίνεται και από την προσωρινή αναστολή όλων των λεσχών φιλάθλων ως και την 31η Ιουλίου του 2022 με βάση το άρθρο 2 του νόμου.
Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, βέβαια, η απόφαση να δημιουργηθεί ένα Ψηφιακό Μητρώο Μελών Λεσχών Φιλάθλων – που αποτυπώνεται στο άρθρο 6- στο οποίο θα είναι εγγεγραμμένοι οι νόμιμοι εκπρόσωποι των λεσχών φιλάθλων, καθώς και οι υπεύθυνοι λειτουργίας των παραρτημάτων τους και οι νόμιμοι εκπρόσωποι των αθλητικών σωματείων, Τμημάτων Αμειβομένων Αθλητών (Τ.Α.Α.) ή Ανώνυμων Αθλητικών Εταιρειών (Α.Α.Ε.), που έχουν παράσχει τη συναίνεση της παρ. 3 του άρθρου 41Β για την αναγνώριση της λέσχης ως σωματείο. Στο μητρώο αυτό πρόσβαση, εφόσον κριθεί αναγκαίο, θα μπορεί να έχει η Αστυνομική Διεύθυνση Πρόληψης Αθλητικής Βίας. Η ρύθμιση αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως μήλο της έριδος, καθότι η εγγραφή των μελών των λεσχών σε ένα μητρώο αποτελεί αρωγό στην ανεύρεση υπόπτων για βίαιες ενέργειες. Ωστόσο, στο προσκήνιο έρχονται τα εξής ερωτήματα: η εγγραφή ενός ατόμου σε έναν οπαδικό σύνδεσμο σημαίνει και την αυτόματη αντιμετώπισή του ως πιθανού εγκληματία; Και κατά πόσο προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα των μελών κατά αυτόν τον τρόπο;
Ένας νόμος οφείλει να ικανοποιεί τη βεβαιότητα και την ασφάλεια δικαίου, δηλαδή, να μην αφήνει νομικές αμφιβολίες, να διακρίνεται από ευκρίνεια και να μην παράγει ερμηνευτικά κενά. Η διάταξη αυτή, ωστόσο, δεν κατέχει τα περισσότερα από αυτά τα χαρακτηριστικά, διότι είναι σαν να βαφτίζει κάθε εγγεγραμμένο φίλαθλο εν δυνάμει εγκληματία. Η ταύτιση των λεσχών με το οργανωμένο έγκλημα δε συνηγορεί στη δημιουργία ενός ασφαλούς πλαισίου έξω από τα γήπεδα. Αντιθέτως το κράτος και πιο συγκεκριμένα η νομοθετική εξουσία βάζει απέναντί της τους φιλάθλους.
«Νόμοι υπάρχουν πολλοί, η οπαδική βία ωστόσο παραμένει»
Εν συνεχεία, αξίζει να σημειωθεί πως με βάση το άρθρο άρθρο 3 του ίδιου νόμου σκοπός των λεσχών είναι «να καλλιεργούν και να προάγουν τις αρχές του ευ αγωνίζεσθαι και του φιλάθλου πνεύματος», σε περίπτωση που δε συμβαίνει αυτό υπάρχουν βαρύτητες κυρώσεις για τους συνδέσμους μέχρι προσωρινή αναστολή, ανάκληση της άδειας λειτουργίας τους και σφράγιση των γραφείων τους. Πιο συγκεκριμένα ο νόμος αναφέρει :
ΣΚΟΠΟΣ – ΕΠΟΠΤΕΥΟΥΣΑ ΑΡΧΗ. Λέσχη φιλάθλων (εφεξής «λέσχη») αθλητικού σωματείου, Τμήματος Αμειβομένων Αθλητών (Τ.Α.Α.) ή Ανώνυμης Αθλητικής Εταιρίας (Α.Α.Ε.), είναι η κατά τις διατάξεις του παρόντος και των άρθρων 78 επ. του Αστικού Κώδικα (Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α΄ 164), ένωση φυσικών προσώπων που αποβλέπει στη με κάθε νόμιμο τρόπο ενίσχυση ή υποστήριξη του αθλητικού σωματείου, του Τ.Α.Α. ή της Α.Α.Ε.. Οι λέσχες οφείλουν να καλλιεργούν και να προάγουν τις αρχές του «ευ αγωνίζεσθαι» και του φίλαθλου πνεύματος. Τα οικεία αθλητικά σωματεία, τα Τ.Α.Α. ή οι Α.Α.Ε. υποχρεούνται να ασκούν με εκπρόσωπό τους εποπτεία και έλεγχο στις λέσχες που έχουν αναγνωρίσει σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην παρ. 3.
Τα οικεία αθλητικά σωματεία, τα Τ.Α.Α. ή οι Α.Α.Ε. ευθύνονται εις ολόκληρον για πράξεις βίας κατά προσώπων και πραγμάτων που τελούνται στον εν γένει χώρο μίας αθλητικής εγκατάστασης, από μέλη των αναγνωρισθεισών λεσχών τους, κατά τις οργανωμένες μετακινήσεις τους, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από τη λήξη αθλητικών εκδηλώσεων, όπως οι μετακινήσεις αυτές ορίζονται και ρυθμίζονται στο άρθρο 41Δ. Για τους σκοπούς της παρούσας: α) «πριν την αθλητική εκδήλωση» νοείται ο χρόνος μεταξύ της άφιξης της αποστολής της μίας έστω από τις διαγωνιζόμενες ομάδες εγγύτατα στην περιμετρική εξωτερική περίφραξη ή τον εξωτερικό τοίχο του εν γένει χώρου της αθλητικής εγκατάστασης και της έναρξης της αθλητικής εκδήλωσης, β) «μετά από τη λήξη αθλητικής εκδήλωσης» νοείται ο χρόνος μεταξύ της λήξης της εκδήλωσης και της αναχώρησης των αποστολών όλων των διαγωνισθεισών ομάδων από τα όρια του εν γένει χώρου της αθλητικής εγκατάστασης, και γ) «εν γένει χώρος αθλητικής εγκατάστασης» νοείται η εγκατάσταση και ο περιβάλλων χώρος της που χρησιμοποιείται για τη στάθμευση αυτοκινήτων ή την εκμετάλλευση εμπορικών δικαιωμάτων.
Καταλαβαίνουμε πως οι λέσχες φιλάθλων αποκτούν οι ίδιες τους τον ρόλο του επόπτη όσον αφορά τα μέλη, ενώ, συγχρόνως, και αυτές βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο της κρατικής εξουσίας. Είναι, όμως, αυτή η συντηρητική αντεγκληματική πολιτική ο κατάλληλος τρόπος προκειμένου να εξαλειφθεί ή έστω να μειωθεί το φαινόμενο της οπαδικής βίας; Η αντιμετώπιση των οπαδών ως δυνητικών εγκληματιών θα λέγαμε πως γεννά περισσότερα προβλήματα από αυτά που ήδη υπάρχουν στον ελληνικό αθλητισμό και ποσό μάλλον στον χώρο του ποδοσφαίρου που αποτελεί και το πιο λαοφιλές, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, άθλημα. Είναι τα μέτρα αυτά, μέτρα ουσιαστικά η ένας ασφυκτικός κλοιός που μπαίνει γύρω από τους οπαδούς καταπατώντας το τεκμήριο της αθωότητας;
Ως τεκμήριο αθωότητας, νοείται η νομική αρχή, σύμφωνα με την οποία κάθε άτομο που κατηγορείται για οποιοδήποτε έγκλημα θεωρείται αθώο έως ότου αποδειχθεί η ενοχή του. Δεν αποτελεί αντίφαση η καταγραφή σε ειδικό μητρώο των οπαδών διότι μπορεί (!) να διαπράξουν έγκλημα;
Το κράτος απαντά με ένα μηχανισμό γρήγορο, ωστόσο, όχι αποτελεσματικό, στην πραγματικότητα χρειαζόμαστε νόμους που θα μπορέσουν να αποτελέσουν πραγματικό αρωγό στη διαμόρφωση μιας νέας οπαδικής φιλοσοφίας στη χώρα μας.
Βέβαια, παρουσιάζονται και κάποια «φωτεινά σημεία» θα έλεγε κανείς στον 4908/2022, ένα από αυτά είναι η σύσταση της ΔΕΑΒ, δηλαδή της Διαρκούς Επιτροπής Αντιμετώπισης της Βίας. Κύριο μέλημά της είναι η διαρκής μελέτη του φαινομένου κάθε μορφής βίας στον αθλητισμό, η εισήγηση στους αρμόδιους φορείς για τη συνεχή και υπεύθυνη πληροφόρηση της φίλαθλης κοινής γνώμης, η μέριμνα για την ευαισθητοποίηση των ΜΜΕ κατά την παρουσίαση των αθλητικών γεγονότων, η συνεργασία με αθλητικές ενώσεις, ομοσπονδίες ή επαγγελματικούς συνδέσμους, η υποβοήθηση των αστυνομικών αρχών, η ανάπτυξη πρωτοβουλιών ενημερωτικού ή επιμορφωτικού χαρακτήρα κλπ.
Κάπως, έτσι, λοιπόν, ο 4908 αποτελεί μια ακόμα προσπάθεια της πολιτείας να περιορίσει τα φαινόμενα οπαδικής βίας μετά τη δολοφονία του Άλκη. Οι νομικές παρεμβάσεις, όμως, θα πρέπει να επικεντρωθούν αυτή τη φορά στην ενίσχυση της αθλητικής δραστηριότητας παρέχοντας την κατάλληλη στήριξη σε αθλητικές δημόσιες υποδομές προκειμένου να υπάρχει μια ευκαιρία για όλους να γνωρίσουν τον υγιή ομαδικό αθλητισμό. Η έντονη εποπτεία και ο έλεγχος δημιουργούν αντιπαραθέσεις.
Η υγιής νομοθεσία είναι ένα μοναδικό όπλο που διαθέτει η πολιτεία και αυτήν πρέπει να θέσει ως στόχο. Η εικόνα του φιλάθλου-εγκληματία που διαπιστώνεται μέσα από τις διατάξεις του νόμου μπορεί να αποβεί άκρως επικίνδυνη σε μελλοντικές περιπτώσεις.
Η συμμορία που ήταν υπεύθυνη για τη δολοφονία του Άλκη δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια συμμορία οπαδών αλλά ως κακοποιά στοιχεία που μαυρίζουν τον χώρο του ποδοσφαίρου και γενικότερα του αθλητισμού. Στα παιδιά που πηγαίνουν στο γήπεδο να παρακολουθήσουν την ομάδα τους πρέπει να βλέπει η πολιτεία και ιδιαίτερα η νομοθετική εξουσία το πρόσωπο του Άλκη και όχι τα πρόσωπα αυτών που απαρτίζουν τη συμμορία. Κανένα αθλητικό νομοσχέδιο δεν ασχολήθηκε ουσιαστικά μέχρι σήμερα με την ανάπτυξη του μαζικού αθλητισμού στο σχολείο, στη γειτονιά και την ενίσχυση της συμμετοχής και της πρόσβασης του πληθυσμού σε αυτόν και ιδιαίτερα της νεολαίας. Η επιθετική αντεγκληματική πολιτική δεν είναι συνώνυμο της πρόληψης και όσο δε συμβαίνει τίποτα ουσιαστικό για την καταπολέμηση της βίας έξω από τα γήπεδα ίσως μας συστηθούν και άλλοι νόμοι παρόμοιοι με τον 4908.
Κλείνοντας, θα παραθέσω την ακριβή διατύπωση του Π. Τσούκα «ο κακός νόμος έχει κενά. Το κείμενο των διατάξεών του δεν είναι νοηματικώς πλήρες, αφού το ακριβές περιεχόμενο της θεσπιζόμενης ρύθμισης δεν προκύπτει από τη διατύπωσή του».
Τί προκύπτει λοιπόν από τις διατάξεις αυτές; Και είναι όντως ικανές να αποτρέψουν ή έστω να περιορίσουν την οπαδική βία;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νέος Αθλητικός νόμος: Οπαδική βία τέλος;, mcaounilaw.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αριστείδης Καμπανός: Δυστυχώς ο Άλκης δεν ήταν το τελευταίο θύμα της οπαδικής βίας, typosthes.gr, διαθέσιμο εδώ
