Του Αντώνη Δεληολάνη,
Η τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα βρίσκει τα Βαλκάνια ως μια πυριτιδαποθήκη έτοιμη να εκραγεί: Η Σοβιετική Ένωση και η Γιουγκοσλαβία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι αυτοκρατορίες στην ήπειρό μας πριν από αυτόν και η μεγαλειώδης Οθωμανική Αυτοκρατορία ουσιαστικά έχουν δημιουργήσει ένα μωσαϊκό πολιτισμών, εθνοτήτων και θρησκειών στα Βαλκάνια. Το πρόβλημα, όμως, έγκειται πως σε αντίθεση με τη χώρα μας, πολλές χώρες των Βαλκανίων δεν κατάφεραν να ολοκληρωθούν εθνικά, με αποτέλεσμα να εμφανιστούν διαμάχες και πολλές από αυτές να καταλήξουν σε πολέμους και σε προσπάθειες εθνοκαθάρσεων. Από το 1980 έως και τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η έξαρση εθνικισμού και η αστάθεια των ηγετών στα Βαλκάνια θα επηρεάσει σημαντικά και τη Βοσνία που είχε στο εσωτερικό της Ορθόδοξους Σέρβους, Καθολικούς Κροάτες και Μουσουλμάνους Σλάβους.
Κάπως έτσι το 1992 και ενώ η Βοσνία ανεξαρτητοποιείται από τη Γιουγκοσλαβία, υπό την ηγεσία του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, οι σερβικές δυνάμεις ξεκίνησαν επιχειρήσεις εθνοκαθάρσεων όλο και εντονότερα στην περιοχή της Βοσνίας, με πρακτικές όπως σφαγές, στρατόπεδα συγκεντρώσεων και βομβαρδισμούς. Οι πρακτικές αυτές θα απλωθούν σε περιοχές όπως το Σεράγεβο που θεωρούνταν «ασφαλής ζώνη» από τον ΟΗΕ. Έτσι, θα μπουν στο παιχνίδι και τα Ηνωμένα Έθνη, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα τοπίο όπου Σερβοβόσνιοι, υπό τις εντολές του στρατηγού Ράτκο Μλάντιτς, θα προσπαθούν να κατακτήσουν περιοχές της Βοσνίας ακόμα και με σφαγές, ενώ Μουσουλμάνοι και Κροάτες θα αμύνονται και ο ΟΗΕ θα πιέζει τη Σερβία με βομβαρδισμούς.
Κάπου εκεί και ενώ το ημερολόγιο γράφει 2 Ιουλίου του 1995, ο Μλάντιτς θα εξαπολύσει την επιχείρηση Krivaja-95, με στόχο να εκμηδενίσει τον μουσουλμανικό πληθυσμό στην περιοχή της Σρεμπρένιτσα, η οποία, μάλιστα, βρισκόταν και στη «ζώνη ασφαλείας» του ΟΗΕ. Το μικρό σε αριθμό ολλανδικό στράτευμα που βρήκε μπροστά του δεν θα τον εμπόδιζε να ξεκινήσει τις κτηνωδίες έναντι των Μουσουλμάνων. Τα περισσότερα γυναικόπαιδα απελάθηκαν, ενώ μερικές γυναίκες βιάστηκαν από τους Σερβοβοσνίους στρατιώτες. Οι ανακρίσεις κατά των Μουσουλμάνων ήταν απάνθρωπες και αρκετοί από τους ανακριθέντες ξυλοκοπήθηκαν μέχρι θανάτου. Ο στρατός κατέστρεφε και έβαζε φωτιές σε περιουσίες μουσουλμάνων, ενώ όσοι προσπάθησαν να ξεφύγουν είτε δέχτηκαν βομβαρδισμούς είτε πέθαναν λόγω συνθηκών. Στις 13 Ιουλίου και για 3 περίπου μέρες, ο στρατός σφαγιάζει περίπου 8.000 άνδρες και γράφει με μελανά γράμματα ένα νέο κεφάλαιο στην Ιστορία που μπορεί να διεκδικήσει τον τίτλο της μεγαλύτερης σφαγής στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ΝΑΤΟ πλέον, κατανοώντας τις διαστάσεις που έχει πάρει ο σερβικός εθνικισμός, βάζει τέλος στις απάνθρωπες πρακτικές των Σέρβων ασκώντας τρομερή πίεση και οδηγεί στη Συμφωνία Ειρήνης του Ντέιτον στις 14 Δεκεμβρίου 1995. Ο απολογισμός του εμφυλίου στη Βοσνία θα είναι 2,2 εκατομμύρια πρόσφυγες, 100.000 θάνατοι και 60.000 στρατιώτες του ΝΑΤΟ στην Βοσνία.
Αρκετά χρόνια μετά, το 2007, θα κριθεί πως αυτή η σφαγή αποτελεί γενοκτονία και πως η Σερβική κυβέρνηση ήταν απαθής στις κτηνωδίες. Τον Μάιο του 2012 ο Ράτκο Μλάντιτς θα καταδικαστεί και το 2016 ο ηγέτης των Σερβοβοσνίων, Ράντοβαν Κάρατζιτς, θα κριθεί ένοχος από το δικαστήριο της Χάγης για γενοκτονία, εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Τέλος, να υπογραμμίσουμε πώς σε αυτήν την κτηνωδία πήραν μέρος και 12 Έλληνες με το πλευρό των Σέρβων που προέρχονται είτε από εθνικιστικές ομάδες είτε ήταν μισθοφόροι και πως, επίσης, έπνεε ένας φιλοσερβικός άνεμος από πλευράς μας την εποχή εκείνη, γεγονός που σίγουρα δεν τιμάει τη σύγχρονη ιστορία μας. Έτσι, λοιπόν, οι εθνικισμοί που γεννήθηκαν στα Βαλκάνια τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα κατάφεραν να οδηγήσουν σε πόλεμο, μεγάλο προσφυγικό κύμα, χιλιάδες θανάτους και στη μεγαλύτερη σφαγή αμάχων τα τελευταία χρόνια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- What happened in Srebrenica, srebrenica.org.uk, Διαθέσιμο εδώ
- Ν. M. Naimark. (2017). “Srebrenica in the History of Genocide: A Prologue” στο Memories of Mass Repression: Narrating Life Stories in the Aftermath of Atrocity Adler, N. Leydesdorff, S. Chamberlain, M. Neyzi, L. Routledge: New York.
- Η σφαγή της Σρεμπρένιτσα, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
