Της Μαρίας Σαρηγιαννίδου,
Η διαταραχή του αυτιστικού φάσματος είναι μια βιο-νευροαναπτυξιακή διαταραχή που εμφανίζεται πολύ πρώιμα στα παιδιά, ακόμα και από τη βρεφική ηλικία. Η αιτιολογία για την εμφάνιση του αυτισμού ποικίλλει και αφορά ένα σύνολο διαταραχών στον οργανισμό, όπως την κακή νευρωνική συνδεσιμότητα, αλλά και σε ποικίλους φαινοτύπους που αποδίδονται σε πολύπλοκη γενετική. Πολλαπλά γονίδια αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους και με το περιβάλλον. Οι αρνητικές επιπτώσεις του αυτισμού παρατηρούνται σε νευρολογικές, βιολογικές, προσαρμοστικές, κοινωνικές, γλωσσικές και γνωστικές λειτουργίες. Πέρα από τα βασικά κριτήρια, που αφορούν τη διάγνωση του αυτισμού και της βαρύτητάς του, υπάρχουν και κάποιες άτυπες συμπεριφορές που επηρεάζουν τη ζωή τόσο του παιδιού όσο και της οικογένειάς του και είναι πολύ σημαντικό να αναγνωριστούν και να κατανοηθούν ως προς τη συχνότητα και τη σχέση τους με τη γλώσσα, τη νοημοσύνη και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων.
Στη διαταραχή του αυτιστικού φάσματος, τα κύρια συμπτώματα αφορούν ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση, όπως απαντώνται από τα ελλείματα στην κοινωνική συγκινησιακή αμοιβαιότητα (κοινωνική προσέγγιση, διατήρηση φυσιολογικής συζήτησης, ενδιαφέροντα, αισθήματα/ συναισθήματα, κοινωνική αλληλεπίδραση), από τα ελλείματα στις εξωλεκτικές επικοινωνιακές συμπεριφορές, για παράδειγμα έκπτωση στη βλεμματική επαφή και στη γλώσσα του σώματος, μη ολοκληρωμένη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία, αδυναμία κατανόησης χειρονομιών, έλλειψη εκφράσεων προσώπου, και από τα ελλείμματα στην ανάπτυξη, διατήρηση και κατανόηση σχέσεων, όπως είναι η δυσκολία προσαρμογής συμπεριφοράς σε διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια, η δυσκολία συμμετοχής σε φανταστικό παιχνίδι, η δυσκολία στη δημιουργία φίλων και η απουσία ενδιαφέροντος για τους συνομηλίκους.
Το δεύτερο σκέλος των κύριων συμπτωμάτων στο αυτιστικό φάσμα αφορά τα περιορισμένα, επαναληπτικά πρότυπα συμπεριφοράς, όπως απαντώνται από τις στερεότυπες και επαναληπτικές κινήσεις, χρήση αντικειμένων και ομιλίας (παράταξη παιχνιδιών, ηχολαλία, ιδιοσυγκρασιακές φράσεις), από την επιμονή στην ομοιότητα, την άκαμπτη εμμονή σε συνήθειες ή τελετουργικά πρότυπα σε λεκτική και εξωλεκτική συμπεριφορά (έντονη ενόχληση με μικρές αλλαγές, δυσκολίες με τις μεταβάσεις), από την προσκόλληση σε εξαιρετικά περιορισμένα ενδιαφέροντα, τα οποία είναι μη φυσιολογικά σε ένταση και σε εστίαση (ισχυρή προσκόλληση με ασυνήθιστα αντικείμενα), και από την υπεραντιδραστικότητα ή υποαντιδραστικότητα στις αισθητηριακές πληροφορίες ή ασυνήθιστο ενδιαφέρον για αισθητικά θέματα του περιβάλλοντος (αρνητική απαντητικότητα σε συγκεκριμένους ήχους ή υφές υλικών, υπερβολική χρήση όσφρησης ή άγγιγμα αντικειμένων, οπτική σαγήνη με τα φώτα ή την κίνηση και φαινομενική αδιαφορία στον πόνο ή τη θερμοκρασία).
Άλλες άτυπες συμπεριφορές που μπορεί να εμφανίσουν τα παιδιά με αυτισμό αφορούν τη διατροφική συμπεριφορά, τα μοτίβα ύπνου, τα νευρικά ξεσπάσματα και την επιθετικότητα προς τον εαυτό και τους άλλους. Το πιο συνηθισμένο διατροφικό πρόβλημα είναι η υπερβολική επιλεκτικότητα φαγητού ανάλογα με την υφή και το είδος, αλλά πολύ συχνές είναι και οι τελετουργίες γύρω από τη διαδικασία σίτισης. Τα μη φυσιολογικά μοτίβα ύπνου, τα οποία εκδηλώνονται με δυσκολία ύπνου, συχνές διακοπές του κατά τη διάρκεια της νύχτας και πρώιμη αφύπνιση το πρωί, είναι πιο συνηθισμένα στα μικρότερα παιδιά και σχετίζονται με τον αυτό-τραυματισμό, την επιθετικότητα, τα ξεσπάσματα και την παρορμητικότητα.
Οι αυτοτραυματισμοί σχετίζονται πολύ έντονα με τη μειωμένη ικανότητα του παιδιού με αυτισμό να εκφραστεί, με την αδυναμία στην επικοινωνία και την ανάπτυξη δεξιοτήτων, ενώ και η επιθετικότητα προς άλλους μπορεί να εξηγηθεί από τα ίδια αίτια. Τέλος, τα νευρικά ξεσπάσματα είναι πιο συχνά στα μικρά παιδιά και φθίνουν καθώς το παιδί μεγαλώνει και συνήθως οφείλονται σε κάποια αλλαγή στο περιβάλλον ή τη ρουτίνα ή/και στην απαγόρευση χρήσης κάποιου αντικειμένου ή δραστηριότητας.
Καθώς στη Διαταραχή του Αυτιστικού Φάσματος υπάρχουν κάποια κοινά συμπτώματα με διαταραχές όπως ΔΕΠ-Υ, Νοητική Αδυναμία και την Αναπτυξιακή Διαταραχή του Συντονισμού των Κινήσεων, πολλές φορές η διάγνωση έρχεται αντιμέτωπη με εμπόδια. Η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση του αυτισμού είναι ιδιαίτερα σημαντική και χρήσιμη για την πορεία και την ανάπτυξη του παιδιού, καθώς δημιουργεί το κατάλληλο έδαφος για την παροχή προσαρμοσμένης εκπαίδευσης και υποστήριξης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Διαγνωστικά Κριτήρια από DSM-5, Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας, Αθήνα, 2013
- Atypical behaviors in children with autism and children with a history of language impairment, Research in Developmental Disabilities. Διαθέσιμο εδώ
- Challenges Surrounding the Diagnosis of Autism in Children, Dovepress. Διαθέσιμο εδώ
