Της Δήμητρας Ιωακείμοβιτς,
Οι δημόσιες συμβάσεις αποτελούν βασική πτυχή των δημόσιων επενδύσεων. Τονώνουν την οικονομική ανάπτυξη στην Ευρώπη, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στη διοχέτευση των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων. Δημόσια σύμβαση είναι η σύμβαση από επαχθή αιτία, που συνάπτεται εγγράφως μεταξύ ενός ή περισσοτέρων οικονομικών φορέων και μίας ή περισσοτέρων Αναθετουσών Αρχών και έχουν ως αντικείμενο την εκτέλεση έργων, την προμήθεια προϊόντων ή την παροχή υπηρεσιών. Μία δημόσια σύμβαση είναι δυνατό να διενεργηθεί με δύο πιθανές διαδικασίες: με τη δρομολόγηση ενός διαγωνισμού ή με απευθείας ανάθεση.
Ειδικότερα, βάσει της διάταξης του άρθρου 118 του Ν. 4412/2016, επιτρέπεται η προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, όταν η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης, χωρίς ΦΠΑ, είναι ίση ή κατώτερη από το ποσό των 30.000 ευρώ, ενώ για τις διαδικασίες ανάθεσης σύμβασης έργου και παροχής υπηρεσιών, οι οποίες προβλέπονται στα άρθρα 107 και 110, το ποσό ανέρχεται σε 60.000 ευρώ. Οφείλουμε να σημειώσουμε πως σύμφωνα με το άρθρο 8 της ΠΝΠ της 11.03.2020, το άρθρο 26 της ΠΝΠ της 14.03.2020 και τα άρθρα 34 και 65 της ΠΝΠ της 20.03.2020 προβλέφθηκε πως για συγκεκριμένες υπηρεσίες, όπως η καθαριότητα, η φύλαξη, η απολύμανση, οι υπηρεσίες γευμάτων υγείας και πληροφορική και για την προμήθεια κάποιων υλικών, όπως υγειονομικό υλικό ή εξοπλισμός πληροφορικής, οι αναθέτουσες αρχές έχουν τη δυνατότητα, εάν υπάρχει άμεση και αδήριτη ανάγκη λήψης αυτών των υπηρεσιών, να προσφεύγουν στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης.
Με την υπ’ αριθμ. Α14/2020 γνώμη της ΕΑΑΔΗΣΥ, οι αναθέτουσες αρχές οφείλουν να ελέγχουν τη σωρευτική συνδρομή ορισμένων κριτηρίων κατά την αξιολόγηση κάθε περίπτωσης. Αναλυτικότερα, απαιτείται να διαπιστώνουν εάν συντρέχουν απρόβλεπτα γεγονότα, εάν πρόκειται για κατεπείγουσα ανάγκη, που δεν επιτρέπει την τήρηση των προθεσμιών, εάν υφίσταται αιτιώδης συνάφεια μεταξύ των ανωτέρω και τέλος, απαιτείται να λαμβάνει χώρα η χρήση των εργαλείων που προβλέπουν οι ΠΝΠ μόνο για την κάλυψη του κενού έως ότου καταστεί δυνατή η προσφυγή σε σταθερότερες λύσεις.
Η απευθείας ανάθεση διενεργείται από τις αρμόδιες υπηρεσίες της αναθέτουσας αρχής, δίχως να απαιτείται η συγκρότηση συλλογικού οργάνου για τον σκοπό αυτό. Χρόνος έναρξης της διαδικασίας της απευθείας ανάθεσης ορίζεται η ημερομηνία αποστολής της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προσφοράς ή της πρώτης πρόσκλησης συμμετοχής σε διαπραγμάτευση προς τους οικονομικούς φορείς. Έπειτα της έκδοσης της απόφασης ανάθεσης, η αναθέτουσα αρχή τη δημοσιεύει στο ΚΗΜΔΗΣ σύμφωνα με το άρθρο 38 παρ. 3 του Ν. 4412/20216 και την κοινοποιεί στον οικονομικό φορέα. Να τονίσουμε πως η παράλειψη εκπλήρωσης της υποχρέωσης του προαναφερόμενου καθιστά τη σύμβαση αυτοδικαίως άκυρη. Με την κοινοποίηση της απόφασης η σύμβαση θεωρείται πως έχει συναφθεί και η υπογραφή του σχετικού συμφωνητικού έχει αποδεικτικό χαρακτήρα. Μετά την υπογραφή της σύμβασης, ο ανάδοχος δε δύναται να συνάψει σύμβαση με τη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης με τη συγκεκριμένη αναθέτουσα αρχή για διάστημα τουλάχιστον δώδεκα μηνών. Πέραν αυτού, κάθε αναθέτουσα αρχή δύναται να αναθέσει κατ’ έτος μία ή περισσότερες συμβάσεις, συνολικού προϋπολογισμού έως ποσοστού 10% των πιστώσεών της. Όσες συμβάσεις συναφθούν κατά παράβαση του ως άνω κανόνα θεωρούνται άκυρες και δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα.
Παράλληλα, οι Εθνικές Κεντρικές Αρχές Αγορών των περ. β’ και γ’ της παρ. 1 της διάταξης του άρθρου 41 του Ν. 4412/2016 μπορούν να καταρτίζουν και να διαχειρίζονται Συστήματα Ηλεκτρονικών Αγορών («ΣΗΑ») για την κάλυψη των αναγκών των αναθετουσών αρχών. Για τη λειτουργία των ΣΗΑ, οι ως άνω Εθνικές Κεντρικές Αρχές Αγορών τηρούν μητρώο προεπιλογής οικονομικών φορέων για τη διενέργεια απευθείας αναθέσεων, όπου δικαίωμα έγγραφης λαμβάνουν όλοι οι οικονομικοί φορείς υπό την έννοια του άρθρου 19. Από την εν λόγω διαδικασία εξαιρείται η ανάθεση συμβάσεων προμήθειας φαρμακευτικών προϊόντων.
Η ανάθεση των συμβάσεων μέσω του Συστήματος Ηλεκτρονικής Αγοράς (e-marketplace) διενεργείται αποκλειστικά μέσω του ΟΠΣ ΕΣΗΔΗΣ. Για την κατάρτιση του μητρώου προεπιλεγμένων οικονομικών φορέων αναρτάται στον διαδικτυακό τόπο της αρμόδιας Εθνικής Κεντρικής Αρχής Αγορών, πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος προς εγγραφή στο εκάστοτε μητρώο. Η πρόσκληση αυτή περιλαμβάνει περιγραφή των ειδών και των υπηρεσιών που θα αποτελέσουν αντικείμενο της ανάθεσης, τις σχετικές ελάχιστες τεχνικές απαιτήσεις, το εύρος των αποδεκτών οικονομικών προσφορών, τα αντικειμενικά κριτήρια για την εγγραφή στο μητρώο, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά και τυχόν προθεσμία για την υποβολή αίτησης εγγραφής στο μητρώο.
Η απόφαση έγκρισης ή απόρριψης της αίτησης εγγραφής οικονομικού φορέα στο μητρώο εκδίδεται από την αρμόδια Εθνική Κεντρική Αρχή Αγορών, εντός προθεσμίας δεκαπέντε εργάσιμων ημερών. Κατά ενδεχόμενης απορριπτικής απόφασης χωρεί ενδικοφανής προσφυγή ενώπιον της οικείας Εθνικής Κεντρικής Αρχής Αγορών, η οποία ασκείται εντός προθεσμίας δέκα ημερών. Εάν εκδοθεί απόφαση που εγκρίνει τη σύμβαση, ο οικονομικός φορέας μεταφορτώνει την προσφορά του, με χρήση του μορφότυπου ηλεκτρονικού καταλόγου που προσδιορίζεται στην πρόσκληση στο ΣΗΑ. Έπειτα, επιβεβαιώνει την τεχνική ορθότητα του ηλεκτρονικού καταλόγου πριν από την ανάρτησή του και την εγκρίνει, εφόσον τηρούνται οι όροι.
Τα στοιχεία της προσφοράς μπορούν να επικαιροποιηθούν από τον οικονομικό φορέα σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Στη συνέχεια, η Εθνική Κεντρική Αρχή Αγορών επιβεβαιώνει την ορθή μεταφόρτωση των επικαιροποιημένων στοιχείων της προσφοράς και εγκρίνει την ανάρτηση του επικαιροποιημένου καταλόγου. Σε κάθε περίπτωση, υπεύθυνος για την ακρίβεια της προσφοράς μέσω ηλεκτρονικού καταλόγου είναι ο οικονομικός φορέας που την υπέβαλε. Να τονίσουμε σε αυτό το σημείο πως κάθε αναθέτουσα αρχή δύναται να προσφύγει στα Συστήματα Ηλεκτρονικών Αγορών, εφόσον η αξία των συμβάσεων που ανατίθενται απευθείας μέσω αυτών δεν υπερβαίνει ετησίως το ποσό των 40.000 ευρώ, ανά είδος αγαθού.
Η υπαγωγή στις ανωτέρω διαδικασίες αποβλέπει στην ταχύτητα και στην αμεσότητα των αρχών, οι οποίες μπορούν να προβούν σε απευθείας ανάθεση χωρίς να απαιτείται η έρευνα αγοράς για λήψη περισσότερων προσφορών, όπως συμβαίνει άλλωστε κατά τη χρονοβόρα διαδικασία του δημόσιου διαγωνισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Γέροντας Αποστόλης, Παυλόπουλος Προκόπιος, Σιούτη Γλυκερία, Φλογαΐτης Ι. Σπυρίδων, Διοικητικό Δίκαιο, Ε’ έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2022
