Της Σοφίας Μάντη,
Ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών, όταν διερωτώνται για το ιστορικό τους σε ένα ιατρείο, θα αναφέρουν ότι έχουν «ζάχαρο», εννοώντας ότι πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ). Ο όρος αυτός συμπεριλαμβάνει μια ομάδα μεταβολικών διαταραχών, με κύριο γνώρισμα την υπεργλυκαιμία (δηλαδή την αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα), η οποία προκαλείται από διαταραχές στην έκκριση ή/και τη δράση της ινσουλίνης. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται στο πάγκρεας όταν αυξάνεται η γλυκόζη αίματος, με σκοπό να προάγει την πρόσληψη γλυκόζης από μυϊκά και λιπώδη κύτταρα και να μειώσει την επιπλέον παραγωγή της από τον οργανισμό, προκαλώντας μείωση των επιπέδων της στην κυκλοφορία.
Στον σακχαρώδη διαβήτη, η δράση της ινσουλίνης είναι ανεπαρκής, είτε λόγω μειωμένης έκκρισής της από το πάγκρεας (τύπος 1) είτε λόγω αντίστασης των κυττάρων του σώματος στη δράση της (τύπος 2). Αυτό οδηγεί σε μια χρόνια κατάσταση υπεργλυκαιμίας που, αν δεν αντιμετωπιστεί, συνδέεται με την πρόκληση βλαβών σε διάφορα όργανα του σώματος και την κατ’ επέκταση δυσλειτουργία τους.
Παρακάτω παραθέτουμε τις σημαντικότερες μακροχρόνιες επιπλοκές.
Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
Αποτελεί τη συχνότερη αιτία τύφλωσης στις αναπτυγμένες χώρες. Μετά από 20 χρόνια νόσου, η συχνότητά της φαίνεται να αγγίζει το 90%. Η πιο συχνά διαπιστούμενη αλλοίωση είναι η ανάπτυξη μικροανευρυσμάτων στα αγγεία του αμφιβληστροειδούς, με τη βλάβη προοδευτικά να εξελίσσεται σε αιμορραγίες, εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς, ελάττωση της οπτικής οξύτητας ή γλαύκωμα. Εκτός της αμφιβληστροειδοπάθειας, οι διαβητικοί μπορούν να εμφανίσουν άλλα οφθαλμολογικά προβλήματα, όπως καταρράκτη ή οίδημα της ωχράς κηλίδας. Όλοι οι ασθενείς πρέπει να ελέγχονται με βυθοσκόπηση κατά τη διάγνωση της νόσου, καθώς μπορεί ήδη να υπάρχει οφθαλμική προσβολή, και κάθε εξάμηνο ή ετησίως στη συνέχεια, ανάλογα με τα αρχικά ευρήματα.
Διαβητική νεφροπάθεια
Προσβάλλει περίπου 40% των ασθενών με ΣΔ1 και 20% με ΣΔ2 και αποτελεί τη συχνότερη αιτία χρόνιας νεφρικής νόσου στον δυτικό κόσμο. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η λευκωματινουρία, δηλαδή η αποβολή με τα ούρα λευκωματίνης (ή, αλλιώς, αλβουμίνης), που είναι η κύρια πρωτεΐνη του πλάσματος, συνοδευόμενη από αύξηση της αρτηριακής πίεσης και μείωση της νεφρικής λειτουργίας. Η κεντρική βλάβη είναι η σπειραματοσκλήρυνση, η οποία υποδηλώνει βλάβη σε νεφρικά τριχοειδή αγγεία που είναι υπεύθυνα για το φιλτράρισμα του αίματος και την αποβολή τοξικών ουσιών από το σώμα. Η εξέλιξη της βλάβης σε τελικού σταδίου νεφρική ανεπάρκεια είναι πρακτικά δεδομένη, αν και πολλοί ασθενείς εκδηλώνουν αγγειακές επιπλοκές, όπως εγκεφαλικό ή έμφραγμα, που πιθανόν να οδηγήσουν σε αιφνίδιο θάνατο πριν την καταστροφική εξέλιξη της νεφρικής προσβολής.
Διαβητική νευροπάθεια
Αποτελεί μια ομάδα νευρολογικών κλινικών συνδρόμων στα πλαίσια του σακχαρώδους διαβήτη. Η νευρολογική βλάβη είναι αποτέλεσμα της ισχαιμίας των νευρώνων λόγω μικραγγειακής βλάβης και της άμεσης προσβολής των νευρικών κυττάρων από την υπεργλυκαιμία, σε συνδυασμό με ενδοκυττάριες μεταβολικές αλλαγές που επιδεινώνουν τη νευρωνική λειτουργία. Μπορεί να εμφανιστεί ως:
- συμμετρική πολυνευροπάθεια: προσβάλλει κυρίως τα κάτω άκρα και λιγότερο τα άνω, με κατανομή «δίκην καλτσών-γαντιών». Χαρακτηρίζεται από κράμπες, μουδιάσματα, υπερευαισθησία και καυσαλγία, με τους ασθενείς να ενοχλούνται από τα ρούχα και τα σεντόνια που χρησιμοποιούν. Επιδεινώνεται τις βραδινές ώρες και βελτιώνεται με το περπάτημα
- νευροπάθεια του αυτόνομου νευρικού συστήματος: χαρακτηρίζεται από αιφνίδιες ταχυκαρδίες, ορθοστατική υπόταση, διαταραχές εφίδρωσης, ναυτία, εμετούς, γαστρεντερικές διαταραχές, στυτική δυσλειτουργία, προβλήματα στην ούρηση
- ριζίτιδες: προκαλείται πίεση στα νεύρα που εκφύονται από την θωρακική και οσφυϊκή μοίρα του νωτιαίου μυελού, με συνέπεια την πρόκληση πόνου, αδυναμίας και ατροφίας στις πάσχουσες περιοχές
- παραλύσεις εγκεφαλικών συζυγιών: προσβάλλονται τα κρανιακά νεύρα και, κυρίως το ΙΙΙν, προκαλώντας πόνο όπισθεν του οφθαλμού, διπλωπία και πτώση βλεφάρου
- νευροπάθειες από πίεση: η συχνότερη είναι το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, με προσβολή του μέσου νεύρου και πρόκληση πόνου και μυατροφία στην άκρα χείρα
Καρδιαγγειακή προσβολή
Η ανάπτυξη αθηρωμάτωσης είναι ιδιαίτερα αυξημένη μεταξύ των διαβητικών ασθενών, με αποτέλεσμα να εμφανίζουν ποικίλες διαταραχές στο κυκλοφορικό τους σύστημα. Η εκδήλωση των διαταραχών αυτών μπορεί να είναι αιφνίδια και να αποβεί μοιραία, καθώς μπορεί να πρωτοεμφανιστούν ως έμφραγμα ή ως εγκεφαλικό. Είναι πολύ σημαντικό οι ασθενείς αυτοί να αποφεύγουν το κάπνισμα και να θέσουν υπό έλεγχο την αρτηριακή τους πίεση και τα λιπιδαιμικά τους επίπεδα, ώστε να μην αυξήσουν περαιτέρω τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Διαβητικό πόδι
Ο συνδυασμός της νευροπάθειας, της αγγειοπάθειας και μιας γενικότερης ανοσοκαταστολής των διαβητικών ασθενών οδηγεί σε καταστάσεις που χαρακτηρίζονται με τον ευρύτερο όρο «διαβητικό πόδι». Στην ομάδα αυτή συμπεριλαμβάνονται δερματικές βλάβες, έλκη και λοιμώξεις, που δύσκολα επουλώνονται και υποτροπιάζουν συχνά. Σε περίπτωση εξέλιξης της βλάβης και εμφάνισης γάγγραινας, είναι πολύ πιθανό να απαιτηθεί ακρωτηριασμός.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Complications of Diabetes Mellitus, MSD Manuals, διαθέσιμο εδώ
- Epidemiology of Diabetes and Diabetes-related complications, NIH, διαθέσιμο εδώ
