Της Στέλλας Πετρακάκη,
Είναι γνωστό στο ευρύ κοινό, που ασχολείται τόσο με την αμερικανική πολιτική όσο και με σειρές, ταινίες, ντοκιμαντέρ και ειδήσεις αμερικανικού περιεχομένου, να έχει έρθει, αρκετές φορές, σε επαφή με τον αμφιλεγόμενο όρο του “lobbying”. Ανά καιρούς, έχει υπάρξει το ερώτημα εάν η έννοια του lobbying δύναται να τοποθετηθεί ως επίσημη ορολογία στα λεξικά και το εκάστοτε Σύνταγμα. Εν τέλει, ύστερα από έρευνες και διαπιστευμένες συναντήσεις, υπό αυτό το σκεπτικό, δύναται όντως να τοποθετηθεί μέσα σε μία επίσημη ορολογία. Ειδικότερα, το lobbying αποτελεί βασικό δημοκρατικό εργαλείο, που παρέχει τη δυνατότητα σε οργανώσεις και άτομα να συνεισφέρουν στη χάραξη πολιτικής και τη λήψη αποφάσεων.
Ωστόσο, χωρίς μηχανισμούς διαφάνειας, η δραστηριότητα του lobbying μπορεί να οδηγήσει στην άσκηση υπερβολικής επιρροής, αθέμιτο ανταγωνισμό, ακόμα και διαφθορά. Πολλάκις έχουν έρθει στο προσκήνιο διάφορες περιπτώσεις ιδίων συμφερόντων, από ομάδες που αποτελούν «μοχλό πίεσης» προς την ψήφιση νομοσχεδίων, για την εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικών, οι οποίες, φαινομενικά, δρουν με γνώμονα την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του πολίτη, ενώ υποβόσκουν άλλες πρακτικές που εξυπηρετούν περισσότερο την ίδια την Κυβέρνηση.
Με βάση τα ανωτέρω, ερχόμενοι στο ευρωπαϊκό κόμματι της άσκησης του lobbying και με βάση την αυστηρή θέσπιση και τήρηση πρωτοκόλλων που έχει επισημοποιήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (γνωστό με το αρκτικόλεξο Ε.Ε.Σ.), όλες οι συναντήσεις των υψηλά ιστάμενων πολιτικών προσώπων με τους λομπίστες είναι υποχρεωτικό να καταγράφονται. Είναι, επίσης, υποχρεωτική και η καταγραφή όλης της διαδικασίας, προτού αλλά και μετά την πραγματοποίηση του ραντεβού, όπως για παράδειγμα η κράτηση πρακτικών συνάντησης, καθώς και η απόρροια και ο αντίκτυπος αυτής προς το Κοινοβούλιο.
Επιστρέφοντας στα καθέκαστα, εξαιτίας αυτής της πρακτικής και λόγω της μη υποχρεωτικότητας προηγούμενων καταγραφών των συναντήσεων, οι γκρίζες ζώνες και η αδιαφάνεια στο lobbying στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε., αναδύονται στην επιφάνεια της δημοσιότητας, όπως «ξεσκεπάζει» η πρόσφατη έκθεση του Ε.Ε.Σ. (την 16.04.2024). Σύμφωνα με τα ευρήματα της εν λόγω έκθεσης, εντός του Μητρώου Διαφάνειας της Ε.Ε. και αναφορικά πάντα με τις πρακτικές των λομπιστών, παρουσιάζονται σημαντικά κενά και ελλείψεις σχετικά με τις παρεχόμενες πληροφορίες για τις συναντήσεις και το περιεχόμενο δράσης του lobbying στα τρία μεγάλα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. Επιπρόσθετα, η παράκαμψη εγγραφής στο Μητρώο ενός υπέρογκου ποσού αλληλεπιδράσεων στην Ε.Ε. είναι ο λόγος για τον οποίο η αδιαφάνεια μαστίζει τις αξίες και τις πολιτικές που πασχίζει η Ένωση να διαδώσει στον κόσμο.
Επομένως, η Ε.Ε. στοχεύει στην εξής παραδοχή: στοχεύοντας την αποτροπή οποιασδήποτε αντιδεοντολογικής πρακτικής, προερχόμενης από τους υπαλλήλους τους, τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. τείνουν να εφαρμόζουν δικά τους πλαίσια δεοντολογίας. Η Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενστερνίστηκαν το Μητρώο Διαφάνειας, το οποίο αποτελεί ένα κεντρικό σημείο εισόδου για τους εκπροσώπους συμφερόντων που επιθυμούν να επηρεάσουν τη χάραξη πολιτικών και τη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε., ειδικά στο πλαίσιο των επικείμενων Ευρωεκλογών, πάντα διατηρώντας στάση που εκφράζει τόσο τις Κυβερνήσεις όσο και τους πολίτες, χωρίς κάποιο από τα δύο μέρη της εξίσωσης να υποβαθμίζεται.
Σύμφωνα με την αρχή της αιρεσιμότητας, όπως αυτή ψηφίστηκε το 2021, ύστερα από ομόφωνη συμφωνία των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε., η εγγραφή στο Μητρώο αποτελεί απαραίτητη και υποχρεωτική προϋπόθεση για την άσκηση lobbying, όπου οι εκπρόσωποι συμφερόντων θα μπορούν ελεύθερα να εφαρμόζουν τις πρακτικές τους, σύμφωνα με τον νόμο και τις αρχές της διαφάνειας που ορίζονται. Μολονότι αυτή η υποχρεωτικότητα εγγραφής στο Μητρώο ορίστηκε από τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε., ο έλεγχος για την καταγραφή των συναντήσεων θα ασκείται από το Ελεγκτικό Συνέδριο, γεγονός το οποίο αφήνει ένα περιθώριο στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να ελέγχουν «κατά βούληση» την καταγραφή, το περιεχόμενο και το ημερολόγιο των συναντήσεων, ανάμεσα στους εκπροσώπους συμφερόντων και στους πολιτικούς.
Οπότε, ενώ το υποχρεωτικό σκέλος κατά νόμο πρέπει να τηρείται, το ίδιο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα πρέπει να διατηρήσει την υποχρεωτικότητα αυτή, χωρίς να εφαρμόζει πρακτικές για ίδιους σκοπούς. Ο αριθμός των ανωτέρω συναντήσεων, καθώς και το κατά πόσο οι ίδιες θα περνούν από ενδελεχείς εξετάσεις, αναμένεται να αυξηθεί ραγδαία, όσο πλησιάζουμε στις προαναφερθείσες Ευρωεκλογές.
Είναι γεγονός πως, μεταξύ των ετών 2019-2022, για διοικητικούς λόγους διαγράφτηκαν από το Μητρώο τουλάχιστον 1.000 εκπρόσωποι συμφερόντων, ενώ, ύστερα από ενδελεχείς έρευνες, διαγράφτηκαν μόλις 6 εκπρόσωποι. Με γνώμονα το συγκεκριμένο γεγονός, είναι υψίστης σημασίας η αναφορά πως το Ε.Ε.Σ. επικρίνει σφόδρα την εγγραφή στο Μητρώο μόνο για συναντήσεις με υψηλόβαθμα στελέχη της Ε.Ε. και όχι την εγγραφή για αυθόρμητες συναντήσεις, τηλεφωνικά ραντεβού και ανταλλαγές e-mail. Στην ουσία, η υποχρεωτικότητα εγγραφής στο Μητρώο φαίνεται σαν να θεσπίστηκε μόνο και μόνο ώστε να διατηρηθεί η αρχή της διαφάνειας στο ελάχιστο της νομοθετικής κάλυψης που απαιτείται για την πραγματοποίηση άσκησης lobbying από τις ομάδες συμφερόντων.
Από τη στιγμή που ξέσπασε το σκάνδαλο του Qatargate, εμφανίστηκαν σαν ντόμινο και επακόλουθα κρούσματα κακοδιοίκησης, που ξεσκεπάστηκαν εντός των υψηλόβαθμων στελεχών της Ε.Ε. Παρά ταύτα, η επιβολή κυρώσεων δεν προβλέπεται από τον νόμο για θέματα κακοδιοίκησης, μόνο για διαπιστευμένα θέματα αδιαφάνειας και αθέμιτων πρακτικών, γεγονός που πάλι εμπίπτει στη διακριτική ευχέρεια της Ε.Ε. Το κατά πόσο οι Ευρωεκλογές θα αποτελέσουν αφορμή για πραγματική αλλαγή, αναμένεται να φανεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
«Γκρίζες ζώνες» και αδιαφάνεια για τις πρακτικές λόμπινγκ στα θεσμικά όργανα της ΕΕ, CNN Greece, διαθέσιμο εδώ
-
ΕΕ: Έτσι γίνεται το «νόμιμο» λόμπινγκ, Οικονομικός Ταχυδρόμος, διαθέσιμο εδώ
