Της Αντιγόνης Λαπατά,
Φθινόπωρο του 2023 κι ένας από τους σημαντικότερους εκφραστές – εμπνευστές του θεάτρου του «παραλόγου», Samuel Beckett, παίρνει «σάρκα και οστά» από τον Ιρλανδό ηθοποιό Gabriel Byrne υπό τη ματιά του βραβευμένου με Oscar σκηνοθέτη James Marsh. Η ταινία Χορεύοντας με τον Μπέκετ, ή Dance first όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος, κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους του Ηνωμένου Βασιλείου τον Νοέμβριο του 2023, ενώ είχε ήδη κάνει την πρώτη της εμφάνιση με συμμετοχή στο San Sebastian Films Festival στις 30 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. Στη χώρα μας, αν και η παρουσία της ταινίας είναι πρόσφατη, το κοινό φαίνεται να έχει ήδη αποφανθεί πως δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του. Τι είδους προσέγγιση να περίμεναν άραγε οι θεατές;
Πρώτα, όμως, λίγα λόγια για τη βιογραφική αυτή ταινία. Ο Samuel Beckett (Gabriel Byrnes/Fionn O’Shea) παραλαμβάνοντας το βραβείο Νόμπελ για την προσφορά και την επίδρασή του στην παγκόσμια Λογοτεχνία, βρίσκεται απομονωμένος να… «χορεύει» με τα σφάλματα, τους ανθρώπους που καθόρισαν τη ζωή του, τις εμπειρίες, αλλά και τα εμπόδια, που τον κατέστησαν έναν από τους πιο ευρέως αναγνωρισμένους συγγραφείς. Φυσικά όσοι παρτενέρ και να εναλλάσσονται διαδοχικά, πάντοτε ο χορός λαμβάνει χώρα υπό το πρίσμα ενός αυστηρού κριτή: του ίδιου του του εαυτού! Έχοντας δύο εσωτερικές πτυχές, όπου γίνεται ταυτόχρονα παρατηρητής και αντικείμενο παρατήρησης, εξετάζει πολυεπίπεδα τις επιλογές του και την πορεία του, άλλοτε με αυτοκατηγορίες, άλλοτε πάλι ψάχνοντας «παρηγοριά».
Αφετηρία του ταξιδιού, του «χορού» αυτού της αυτοκριτικής, δε θα μπορούσε να είναι άλλη από το οικογενειακό του περιβάλλον. Έγινε γρήγορα αντιληπτή η αγάπη του μικρού Samuel προς τη λογοτεχνία, χωρίς να θέλει να συμβιβαστεί με τους κανόνες και τα μέτρα που ήθελαν να τον περιορίσουν. Από τη μία ένας πατέρας (Barry O’ Conor) που του έμαθε να «παλεύει», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, για τα όνειρά του. Από την άλλη, αυτή η πάλη να λαμβάνει χώρα υπό το αυστηρό, ψυχρό βλέμμα της μητέρας του (Lisa Dwyer Hogg) από την οποία πάσχιζε, μάταια, να κερδίσει αποδοχή. Προσπαθώντας να ξεφύγει από τα δεσμά της σχέσης αυτής πηγαίνει στο Παρίσι, όπου η γνωριμία του με τον επίσης Ιρλανδό επιτυχημένο συγγραφέα James Joyce (Aidan Gillen) επιβεβαιώνει το πάθος του να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο. Ωστόσο, απορρίπτοντας την πρόταση γάμου από την κόρη του Joyce, Lucia (Grainee Good), η μοίρα τον σπρώχνει στη μετέπειτα σύζυγό του Suzanne (Leonie Lojkine/Sandrine Bonnaire), την περίοδο που λαμβάνει μέρος στη Γαλλική Αντίσταση από κοινού με τον καλύτερό του φίλο Alfred Perron (Robert Aramayo). Τελευταίος σταθμός η ερωμένη του Barbara Bray (Maxine Peake), η οποία έρχεται την ίδια περίοδο με την ανοδική του πορεία στο θέατρο και τη Λογοτεχνία.
Η ταινία συνιστά μια διαρκή αναδρομή στο παρελθόν με αφηγητή τον συγγραφέα. Με εικόνες που μεταφέρουν από την Ιρλανδία στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα έως τη Γαλλία σε όλες της τις εκφάνσεις, από τον μεσοπόλεμο έως το 1989 όπου ο Samuel Beckett άφησε την τελευταία του πνοή, πλέκεται μια ιστορία γεμάτη συγκινήσεις, δράση, έρωτες, απογοητεύσεις. Σε μία γυάλα που χωράει μόνο το παράλογο, ο ειρμός ενός καλλιτέχνη παραμένει και ολοένα δυναμώνει, ώστε να του προσφέρει ένα μεγαλείο. Ένα μεγαλείο, που όμως είναι και μια μεγάλη ευθύνη. Ο Beckett επωμίζεται το βάρος της καλλιτεχνικής ιδιοφυίας με τη σύζυγο και τη συνοδοιπόρο του, σαν μια κρυμμένη φωνή στο κεφάλι του, να θέλει να απαρνηθεί όλη την αναγνώριση, καθώς και ό,τι θα μπορούσε να καταστήσει την τέχνη του κάτι λιγότερο από αυθόρμητη, εκστατική.
«Εσύ και εγώ δεν είμαστε φτιαγμένοι για τη νίκη. Δε θα την αντέξουμε».
Πώς, λοιπόν, θα ήταν δυνατό μια τέτοια ταινία να περιοριστεί στους κανόνες μιας άρτια καταρτισμένης κινηματογραφικής παραγωγής με ομοφωνία για την επιτυχία της; Δε θα ήταν τρελό να περιορίσουμε τη μοναχικότητα της προσωπικότητας που πρωταγωνιστεί; Θα ήταν άραγε εύλογο να προσφέρουμε σε έναν συγγραφέα που εξύμνησε το «παράλογο» ένα αλάνθαστο, αψεγάδιαστο αποτέλεσμα για να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις των κριτικών, των θεατών; Τι αρμόζει σε έναν τέτοιον άνθρωπο; Μήπως τελικά «να βρούμε μια φόρμα για να τακτοποιήσουμε τη χαώδη ακαταστασία», όπως είχε συνοψίσει τον σκοπό του καλλιτέχνη; Τι θα ταίριαζε τελικά αν όχι το απρόσμενο… το παράλογο;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Χορεύοντας με τον Μπέκετ, imdb.com, διαθέσιμο εδώ.
- Χορεύοντας με τον Μπέκετ, filmtrade.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Σάμουελ Μπέκετ, gnomologikon.gr, διαθέσιμο εδώ.
