Ιαπωνία-Βόρεια Κορέα: Όταν το παρελθόν επηρεάζει το μέλλον δύο κρατών

Του Ιωάννη Αμπατζίδη,

Τους τελευταίους μήνες, η Κυβέρνηση της Ιαπωνίας και, πιο συγκεκριμένα ο Πρωθυπουργός της χώρας Fumio Kishida, προσπαθεί να συναντήσει και να συνομιλήσει με τον ανώτατο ηγέτη της Βόρειας Κορέας Kim Jong Un. Οι ενέργειες αυτές αποσκοπούν στην επίλυση ενός ζητήματος, το οποίο απασχολεί την Ιαπωνία από τον προηγούμενο αιώνα, και δεν είναι άλλο από την επιστροφή απαχθέντων πολιτών της Ιαπωνίας από το καθεστώς της Πιονγιάνγκ, τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Η Ιαπωνική Κυβέρνηση υποστηρίζει πως από τους 17 απαχθέντες, μόλις οι 5 επέστρεψαν στην Ιαπωνία το 2002 μετά από συνομιλίες των δύο κρατών. Αντιθέτως, η Βόρεια Κορέα θεωρεί πως το ζήτημα έχει διευθετηθεί, καθώς δηλώνει άγνοια για το που βρίσκονται ορισμένοι Ιάπωνες απαχθέντες, ενώ αναφέρει πως κάποιοι έχουν αποβιώσει. Πώς, όμως, τα δύο κράτη έφτασαν σε αυτό το σημείο και σε ποιο σημείο βρίσκονται οι σχέσεις τους τον 21^ο αιώνα;

Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και, πιο συγκεκριμένα μετά τον Ρωσο-Ιαπωνικό πόλεμο του 1905, η Ιαπωνία απέκτησε τον de facto έλεγχο της Κορεατικής χερσονήσου, με στόχο την επέκταση της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας. Οι βλέψεις που είχαν οι Ιάπωνες για την Κορέα ήταν η δημιουργία μιας εκβιομηχανισμένης περιοχής η οποία θα συνέβαλε σημαντικά στην οικονομία της Αυτοκρατορίας. Ο κορεατικός λαός βίωσε σκληρές και ιδιαίτερα περιοριστικές πολιτικές από τους Ιάπωνες καθ’ όλη τη διάρκεια της αποικιοκρατίας, με τις πολιτικές αυτές να γίνονται ακόμα εντονότερες τη δεκαετία που προηγήθηκε του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά την ήττα του Άξονα στον πόλεμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και η Σοβιετική Ένωση διαίρεσαν την χερσόνησο στη 38^η  παράλληλο, όπου στον βορρά ιδρύθηκε η Λαοκρατική Δημοκρατία της Κορέας με επικεφαλής τον Kim Il-sung και στον νότο η Δημοκρατία της Κορέας με Πρόεδρο τον Syngman Rhee. Οι ριζικά αντίθετες ιδεολογίες που πρέσβευαν τα δύο κράτη, οδήγησαν στον τριετή Πόλεμο της Κορέας, όπου οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν την Ιαπωνία ως βάση, ενώ ομάδες Ιαπώνων ναυτικών είχαν οριστεί για τον καθαρισμό ναρκών στα ύδατα της Βόρειας Κορέας.

Οι σχέσεις της Ιαπωνίας με την ευρύτερη Κορεατική Χερσόνησο επανήλθαν στο προσκήνιο το 1965, με την υπογραφή μιας συνθήκης ομαλοποίησης, μεταξύ της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας. Η Κυβέρνηση της Νότιας Κορέας αναγνωρίστηκε από την Ιαπωνίας ως η «αποκλειστικά νόμιμη» στη Χερσόνησο και, έλαβε σημαντική οικονομική βοήθεια από την Ιαπωνία. Αντιθέτως, οι σχέσεις της Ιαπωνίας με την Βόρεια Κορέα παρέμειναν «στον πάγο» μέχρι και το 1990, με εξαίρεση κάποιες ελάχιστες εμπορικές συναλλαγές. Οι διμερείς σχέσεις βίωσαν περαιτέρω αναταράξεις τη δεκαετία του 1980, καθώς η Ιαπωνική Κυβέρνηση επέβαλε πολλαπλές κυρώσεις κατά τη διάρκεια της δεκαετίας προς τη Βόρεια Κορέα, ως απάντηση στις συνεχείς τρομοκρατικές επιθέσεις των Βορειοκορεατών στο έδαφος της Νότιας Κορέας.

Στις αρχές τις δεκαετίας του 1990, τα δύο κράτη προσπάθησαν ανεπιτυχώς να ομαλοποιήσουν τις σχέσεις τους, μέσω συνομιλιών των Υπουργών Εξωτερικών, όμως το 1994 με την υπογραφή του Συμφωνημένου Πλαισίου για το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας, μεταξύ των Η.Π.Α. και της Βόρειας Κορέας, άνοιξε ένα παράθυρο για συνομιλίες ανάμεσα σε Τόκιο και Πιονγιάνγκ. Οι συνομιλίες συνεχίστηκαν τα επόμενα χρόνια, με την Ιαπωνία να παρέχει επισιτιστική βοήθεια και οι συζητήσεις των δύο χωρών να περιλαμβάνουν κυρίως την παροχή οικονομικής βοήθειας. Το 2002, συναντήθηκαν για πρώτη φορά οι αρχηγοί των δύο κρατών, με τις συνομιλίες φέρνουν σημαντικά αποτελέσματα για την ομαλοποίηση των σχέσεων των δύο κρατών. Χαρακτηριστικά, οι Βορειοκορεάτες δεσμεύτηκαν να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους σχετικά με το πυρηνικό τους πρόγραμμα και απολογήθηκαν για τις απαγωγές Ιαπώνων, ενώ οι Ιάπωνες επανέλαβαν τη δέσμευση τους για την παροχή οικονομική βοήθεια, ενώ ο Πρωθυπουργός της, Junichiro Koizumi, ζήτησε συγγνώμη για την Ιαπωνική κατοχή της Κορέας. Οι δύο ηγέτες συναντήθηκαν ξανά το 2004 στην πρωτεύουσα της Βόρειας Κορέας, η οποία ήταν και η τελευταία συνάντηση κορυφής μεταξύ των δύο κρατών. Έκτοτε, έχουν υπάρξει συναντήσεις μόνο μεταξύ αξιωματούχων.

Τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, Fumio Kishida, δήλωσε ενώπιον του Ιαπωνικού Κοινοβουλίου, πως επιθυμεί την πραγματοποίηση μιας συνόδου κορυφής με τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας, Kim Jong Un, με ορισμένους αξιωματούχους του ολοκληρωτικού καθεστώτος να δηλώνουν πως θα ήταν ανοιχτοί σε συνομιλίες με στόχο τη βελτίωση των σχέσεων των δύο κρατών. Οι προσπάθειες έως τώρα δεν έχουν τελεσφορήσει, με την Ιαπωνία να μη συμφωνεί στις προϋποθέσεις τις οποίες θέτει η Βόρεια Κορέα, ενώ παράλληλα το κρατικό μέσο της Βόρειας Κορέας, KCNA, ανέφερε πως το κράτος τους θα απορρίψει κάθε προσπάθεια συνομιλιών και ότι δεν ενδιαφέρονται για την πραγματοποίησή τους. Απομένει να φανεί εάν η Ιαπωνία θα καταφέρει εν τέλει να φέρει στο τραπέζι των συνομιλιών, τον ιδιαίτερα απαιτητικό και επικίνδυνο για την ασφάλεια της ευρύτερης περιοχής και όχι μόνο, γείτονα της.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Explainer: Why is Japan seeking a summit with nuclear-armed North Korea?, Reuters, διαθέσιμο εδώ
• An Overview of North Korea-Japan Relations, THE NATIONAL COMMITTEE ON NORTH KOREA, διαθέσιμο εδώ
• Kim, H. N. (1991). Japan’s Relations with North Korea. Current History, 90(555), 164–180. JSTOR, διαθέσιμο εδώ
• Japan, North Korea hint they are ready for high-level talks, DW, διαθέσιμο εδώ
• North Korea says Japan’s prime minister offered to meet with leader Kim Jong Un soon, AP, διαθέσιμο εδώ
• North Korea has no interest in summit with Japan or talks, Kim’s sister says, Reuters, διαθέσιμο εδώ