Της Μαρίας Καρέτσου,
Ο καθένας από εμάς έχει αισθανθεί επανειλημμένες φορές αγχωμένος, για διάφορους κάθε φορά λόγους, κι αυτό τις περισσότερες φορές είναι απολύτως φυσιολογικό. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που «μαρτυρούν» πως δεν πρόκειται πάντα για μια φυσιολογική αντίδραση σε κάποια στρεσογόνα κατάσταση, αλλά το άγχος θεωρείται παθολογικό και το άτομο χρειάζεται βοήθεια, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση της Γενικευμένης Αγχώδης Διαταραχής (ΓΑΔ).
Τι εννοούμε με τον όρο «Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή»;
Η ΓΑΔ είναι μια ψυχική διαταραχή κατά την οποία το άτομο νιώθει έντονο άγχος και ανησυχεί υπερβολικά σε πολλούς διαφορετικούς τομείς, κυρίως της καθημερινότητας, σε επίπεδο που επηρεάζει την καθημερινή του ζωή. Τα άτομα που υποφέρουν από άγχος συχνά νιώθουν νευρικότητα και μπορεί να δυσκολεύονται να θυμηθούν την τελευταία φορά που ένιωσαν χαλαροί. Αξίζει επίσης να σημειωθεί, πως το 1/3 των ατόμων με ΓΑΔ έχουν μειωμένη παραγωγικότητα, δηλαδή κατά μέσο όρο χάνουν 6,3 ημέρες εργασίες κάθε μήνα. Εκτός αυτού, έχει αποδειχθεί πως έχουν υψηλότερη χρήση και κόστος υγειονομικής περίθαλψης.
Ποια άτομα διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο;
Οι γυναίκες είναι πιο πιθανόν να εμφανίσουν ΓΑΔ, καθώς η συχνότητα εμφάνισης είναι 2:1 συγκριτικά με τους άνδρες. Ανεξαρτήτως φύλου, εάν κάποιος βρίσκεται σε χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση, για παράδειγμα είναι χήρος, χωρισμένος ή διαζευγμένος ή μεσήλικας, αυξάνεται ο κίνδυνος. Πρόσθετοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν τη συν-νοσηρότητα με κάποια ψυχιατρική διαταραχή, ιστορικό κατάχρησης ουσιών ή κάποιο τραύμα, και οικογενειακό ιστορικό ΓΑΔ. Σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, οι επιπρόσθετες εκδηλώσεις της ΓΑΔ μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιας χρόνιας πάθησης. Παρόλα αυτά, από Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή μπορεί να πάσχει ο οποιοσδήποτε που δεν έχει κανένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
Διαγνωστικά Κριτήρια
Το υπερβολικό άγχος και η ανησυχία που καταλαμβάνουν τις περισσότερες ημέρες του μήνα και διαρκούν για τουλάχιστον 6 μήνες, σχετικά με έναν αριθμό εκδηλώσεων ή δραστηριοτήτων (όπως εργασιακή ή σχολική επίδοση) αποτελούν τις κύριες ενδείξεις. Επιπλέον, αν το άτομο δυσκολεύεται να ελέγξει την ανησυχία του και το άγχος του, τότε αυτά συνδέονται με 3 (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα 6 συμπτώματα (με τουλάχιστον ορισμένα συμπτώματα να είναι παρόντα για περισσότερες ημέρες παρά όχι για τους τελευταίους 6 μήνες):
- Ανησυχία ή αίσθημα σύγκρουσης ή αγανάκτησης.
- Να κουράζονται εύκολα.
- Δυσκολία συγκέντρωσης ή αδυναμία σκέψης.
- Ευερεθιστότητα.
- Μυϊκή ένταση.
- Διαταραχές ύπνου (δυσκολία να πέσει κανείς ή να κοιμηθεί, ή ανήσυχος, μη ικανοποιητικός ύπνος).
Διαφορική Διάγνωση
Οι ειδικοί, όταν εξετάζουν κάποιον για ΓΑΔ, θα πρέπει νωρίτερα να έχουν μελετήσει το ιστορικό του και να έχουν αποκλείσει την περίπτωση τα συμπτώματα ίδια με αυτά της ΓΑΔ να είναι φυσιολογική αντίδραση σε κάποια άλλη πάθηση ή να συνυπάρχει μαζί με κάποια άλλη νόσο. Αφού έχουν αποκλείσει αυτές τις περιπτώσεις, οι γιατροί πολλές φορές πέρα από ΓΑΔ βλέπουν και σημάδια κατάθλιψης, επομένως θα πρέπει να είναι πολλοί προσεκτικοί πριν βγάλουν τη διάγνωση. Το παρακάτω ερωτηματολόγιο βοηθάει τους ειδικούς να έχουν μια καλύτερη εικόνα για τους ασθενείς τους.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο εβδομάδων, πόσο συχνά σας ενοχλούσαν τα εξής προβλήματα;
Αίσθημα νευρικότητας, άγχους ή νευρικότητας;
0: Καθόλου
1: Αρκετές ημέρες
2: Περισσότερες από τις μισές ημέρες
3: Σχεδόν κάθε μέρα
Δεν μπορώ να σταματήσω ή να ελέγξω την ανησυχία
0: Καθόλου
1: Αρκετές ημέρες
2: Περισσότερες από τις μισές ημέρες
3: Σχεδόν κάθε μέρα
Αίσθημα κατάθλιψης ή απελπισίας
0: Καθόλου
1: Αρκετές ημέρες
2: Περισσότερες από τις μισές ημέρες
3: Σχεδόν κάθε μέρα
Μικρό ενδιαφέρον ή ευχαρίστηση για να κάνετε πράγματα
0: Καθόλου
1: Αρκετές ημέρες
2: Περισσότερες από τις μισές ημέρες
3: Σχεδόν κάθε μέρα
Η συνολική βαθμολογία προσδιορίζεται με την πρόσθεση των βαθμολογιών καθενός από τα 4 στοιχεία.
Οι βαθμολογίες χαρακτηρίζονται ως φυσιολογικές (0-2), ήπιες (3-5), μέτριες (6-8) και σοβαρές (9-12).
Η συνολική βαθμολογία ≥3 για τις 2 πρώτες ερωτήσεις υποδηλώνει άγχος.
Η συνολική βαθμολογία ≥3 για τις 2 τελευταίες ερωτήσεις υποδηλώνει κατάθλιψη.
Αντιμετώπιση
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) φαίνεται πως έχει τα μεγαλύτερα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της συγκεκριμένης διαταραχής. Στόχος αυτής της θεραπείας είναι να εντοπιστούν οι αχρείαστες σκέψεις και συμπεριφορές και να αλλαχθούν, προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του θεραπευόμενου. Μια τέτοια συμπεριφορά για κάποιον με ΓΑΔ μπορεί να είναι για παράδειγμα το να τηλεφωνεί συνεχώς σε κάποιον αγαπημένο του για τον οποίο ανησυχεί, προκειμένου να δει ότι είναι καλά. Αυτό, ναι μεν ανακουφίζει το άγχος, αλλά μόνο για όσα λεπτά κρατάει η κλήση. Αντιθέτως, στην θεραπεία έκθεσης, η οποία αποτελεί τεχνική της CBT, το άγχος μπορεί να εντείνεται για όσο το άτομο κάνει ορισμένες πράξεις, αλλά μακροχρόνια έχεις ως αποτέλεσμα την μείωση του χρόνιου άγχους σε σημαντικά ποσοστά. Τα είδη της έκθεσης περιλαμβάνουν:
- Φαντασία: ζωντανή φαντασία του φοβισμένου αντικειμένου, της κατάστασης ή της δραστηριότητας
- In vivo: άμεση αντιμετώπιση ενός φοβισμένου αντικειμένου, μιας κατάστασης ή μιας δραστηριότητας στην πραγματική ζωή
- Διασυλλογισμό: σκόπιμη πρόκληση σωματικών αισθήσεων που είναι ακίνδυνες αλλά φοβάται να το κάνει
Άλλες εξίσου αποτελεσματικές τεχνικές της CBT αποτελούν η εκπαίδευση, ο καθορισμός στόχων, η αυτοπαρακολούθηση, η γνωστική αναδιάρθρωση, η τεχνική χαλάρωσης, συμπεριλαμβανομένης της βιοανάδρασης, και η επίλυση προβλημάτων. Μια τυπική σειρά μαθημάτων CBT για την ΓΑΔ διαρκεί περίπου 12 συνεδρίες και περιλαμβάνει σημαντικές εργασίες για το σπίτι, τις οποίες οι ασθενείς θα πρέπει να εφαρμόζουν μεταξύ των συνεδριών. Σε περίπτωση που δεν μπορεί να εφαρμοστεί ή δεν παρατηρούνται αποτελέσματα από τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία, συστήνεται να πραγματοποιηθεί υποστηρικτική ψυχοθεραπεία.
Συνοψίζοντας, τα άτομα με Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή πολλές φορές μένουν αδιάγνωστα ή αθεράπευτα, καθώς από τους περισσότερους θα ακούσουν «έλα μωρέ, μην αγχώνεσαι τόσο πολύ» με αποτέλεσμα το πρόβλημα να υποσκιάζεται. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τα σημάδια και αν τα εντοπίσουμε στον εαυτό μας ή σε κάποιον άλλον, να απευθυνθούμε για βοήθεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Generalized Anxiety Disorder, Annals of Internal Medicine, διαθέσιμο εδώ
