Ουιγούροι στην Κίνα: Κατηγορίες για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Της Αρετής Σαραλέκου,

Η Κίνα από το 2017 κατηγορείται για πρακτικές καταπάτησης θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, σε βάρος της μειονότητας των Ουιγούρων στα βορειοδυτικά της χώρας. Μετά από σχετική έκθεση του Ο.Η.Ε. το 2022, την οποία ανέλαβε η Michelle Bachelet και δημοσίευσε 11 λεπτά πριν τη λήξη της θητείας της ως Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, οι κατηγορίες αυτές υποστηρίχθηκαν επίσημα, ενώ η Κίνα απαίτησε τη μη δημοσίευση της συγκεκριμένης έκθεσης και προχώρησε στην κατηγορηματική άρνηση κάθε ισχυρισμού.

Οι Ουιγούροι (Uyghurs ή Uighurs) αποτελούν τουρκογενή εθνοτική ομάδα, η οποία κατά το μεγαλύτερο μέρος της εντοπίζεται στην περιοχή Σιντζιάνγκ (Xinjang) βορειοδυτικά στην Κίνα, με πληθυσμό περίπου 12 εκατομμύρια, αποτελώντας μία από τις πιο σημαντικές μειονότητες της Κίνας. Μικρότεροι πληθυσμοί βρίσκονται σε τουρκογενείς χώρες, όπως στο Καζακστάν, στην Κιργισία, στο Ουζμπεκιστάν και στην Τουρκία. Η συντριπτική πλειονότητα των Ουιγούρων είναι μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα και μιλούν τη δική τους γλώσσα, πολύ κοντά στα τουρκικά. Τόσο η καταγωγή τους, όσο και τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά τους τοποθετούνται στην Κεντρική και Ανατολική Ασία.

Λόγω της στρατηγικής και εμπορικής γεωγραφικής της θέσης, η περιοχή Σιντζιάνγκ άλλαξε πολλά «χέρια» στη διάρκεια του χρόνου. Η περιοχή αυτή είναι πλούσια σε πετρέλαιο και αποτελεί το σημείο μεγαλύτερης παραγωγής βαμβακιού στην Κίνα. Οι πρόγονοι των σύγχρονων Ουιγούρων φαίνεται να βρίσκονται εκεί τουλάχιστον από τον 8^ο αιώνα μ.Χ., ωστόσο αξιοσημείωτα αποτελούν δύο σημεία στην ιστορία της περιοχής. Το 1912, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας με τη νίκη του Κομμουνιστικού Κόμματος διαδέχθηκε την τελευταία δυναστεία των Τσινγκ και αντιμετώπισε πολλά προβλήματα με τους Ουιγούρους, οι οποίοι επιχείρησαν αρκετές εξεγέρσεις κατά της κινεζικής Κυβέρνησης. Τελικά, οι ίδιοι μαζί με Ουζμπέκους, Καζάκους και Κιργίζιους κήρυξαν επανάσταση το 1931 και τον Νοέμβριο του 1933 την ανεξαρτησία τους, ιδρύοντας στη Σιντζιάνγκ τη Δημοκρατία του Ανατολικού Τουρκεστάν (East Tourkestan Republic). Όμως, αυτή ήταν βραχύβια, καθώς το επόμενο έτος η Κίνα με τη βοήθεια των Σοβιετικών την κατέστειλε. Με ό,τι απέμεινε από τη Δημοκρατία του Ανατολικού Τουρκεστάν επιχείρησαν ακόμα μία εξέγερση το 1937, που στέφθηκε με επιτυχία για 6 μόλις μήνες, αφού η παρέμβαση της Σοβιετικής Ένωσης προχώρησε στην καταστολή της. Η δεύτερη μεγάλη επανάσταση έγινε το 1944, με αποτέλεσμα την ίδρυση της δεύτερης Δημοκρατίας του Ανατολικού Τουρκεστάν, η οποία, όμως, απορρίφθηκε στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας 5 χρόνια μετά, κάτι το οποίο οι ομάδες υπέρ της επανάστασης θεωρούν ως παράνομη κατοχή.

Είναι, λοιπόν, εύκολο να συμπεράνει κανείς, ότι οι σχέσεις μεταξύ της κινεζικής Κυβέρνησης και της ουιγουρικής μειονότητας είναι εξαιρετικά τεταμένες. Μετά το 1949 ξεκίνησε μαζική και οργανωμένη μετανάστευση Κινέζων της φυλής Χαν στη Σιντζιάνγκ, με αποτέλεσμα να προκαλείται η αίσθηση σταδιακού αφανισμού της εθνοτικής ομάδας των Ουιγούρων. Οι ίδιοι, όμως, δεν σταμάτησαν να διαμαρτύρονται και να απαιτούν την ανεξαρτησία τους. Τα περιστατικά εχθροπραξιών από μεριάς της κινεζικής Κυβέρνησης προς τη μειονότητα είναι αναρίθμητα και τραγικά. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το συμβάν τον Φεβρουάριο του 1997, όπου εκατοντάδες διαδηλωτές σκοτώθηκαν από Κινέζους στρατιώτες, κάτι που οι Ουιγούροι ονόμασαν σφαγή της Guljan, από το όνομα της πόλης κοντά στα σύνορα με το Καζακστάν.

Επίσης, μετά την επίθεση της 11^ης Σεπτεμβρίου και τον αποκαλούμενο πόλεμο των Η.Π.Α. κατά της τρομοκρατίας προς το Αφγανιστάν και το Πακιστάν (που συνορεύουν με τη Σιντζιάνγκ),  το Πεκίνο ξεκίνησε τον δικό του «πόλεμο» κατά της τρομοκρατίας με στόχο τους Ουιγούρους, θεωρώντας κάθε διαμαρτυρία πράξη αυτονομισμού. Πρέπει, ακόμα, να σημειωθεί η διαμαρτυρία της 5^ης Ιουλίου 2009 στην πρωτεύουσα της περιοχής Ουρουμτσί, εξαιτίας της θεωρούμενης αδράνειας της κινεζικής Κυβέρνησης για τον θάνατο ενός Ουιγούρου σε ένα εργοστάσιο. Η διαμαρτυρία ξεκίνησε ειρηνικά μέχρι την επέμβαση αστυνομικών και άσκηση βίας. Τότε ξέσπασε εξέγερση με αποτέλεσμα τον θάνατο 197 ατόμων, κυρίως της φυλής Χαν.

Η Κίνα επιδίωξε για πολλά χρόνια την αφομοίωση των Ουιγούρων, οι τακτικές της, όμως, έφθασαν σε ακραία σημεία υπό την προεδρεία του Xi Jinping με τη λήψη εξαιρετικά αυστηρών και απάνθρωπων μέτρων. Το 2017, οι αρχές άρχισαν να συλλαμβάνουν περισσότερους από 1 εκατομμύριο Ουιγούρους και να τους κρατούν σε κέντρα συγκέντρωσης, τα οποία η Κυβέρνηση χαρακτηρίζει ως κέντρα επανεκπαίδευσης. Οι περισσότεροι κρατούμενοι δεν έχουν κανέναν νομικό λόγο που να υποστηρίζει την κράτηση τους, ούτε έχουν διαπράξει κανένα αξιόποινο έγκλημα. Με πρόσχημα, λοιπόν, την πρόληψη της τρομοκρατίας, οι αρχές προχωρούν στην σύλληψη και ακόμα θανάτωση διαδηλωτών, αλλά και ακαδημαϊκών, που θεωρούνται επικίνδυνοι. Επιπλέον συλλαμβάνονται όσοι έχουν ταξιδέψει ή επικοινωνήσει με «ευαίσθητες» χώρες, όπως Τουρκία και Αφγανιστάν, όσοι επισκέπτονται τεμένη, όσοι έχουν πάνω από τρία παιδιά και όσοι στέλνουν μηνύματα με στίχους από το Κοράνι. Στα κέντρα επανεκπαίδευσης σύμφωνα με την έκθεση των Ηνωμένων Εθνών οι κρατούμενοι εξαναγκάζονται να ορκιστούν πίστη και αφοσίωση στο κομμουνιστικό κόμμα, να αποκηρύσσουν τη θρησκεία τους και να μάθουν κινεζικά. Ακόμα πολλοί κρατούμενοι είναι υποχρεωμένοι να μάθουν διάφορα τεχνικά επαγγέλματα, όπως τη δημιουργία υφασμάτων, ενώ υποστηρίζεται πως πολλοί από τους κρατούμενους δουλεύουν εξαναγκασμένοι σε χωράφια βαμβακιού.

Η Κίνα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, κατηγορείται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, όπως για παραβίαση της ιδιωτικότητας, του δικαιώματος της ανεξιθρησκίας και ελευθερίας, των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων και πολλών άλλων ακόμα. Η περιοχή της Σιντζιάνγκ είναι γεμάτη από ένα πανταχού παρόν σύστημα παρακολούθησης, που σαρώνει από πινακίδες αυτοκινήτων μέχρι πρόσωπα, με σημεία ελέγχου και επισκέψεις αστυνομικών σε σπίτια και συστήματα που ελέγχουν πόση ηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιούν ή πόσο συχνά χρησιμοποιούν την μπροστινή πόρτα του σπιτιού τους. Ουιγούροι έχουν συλληφθεί για τη χρήση του κινητού τους, για την ακρόαση «παράνομων» διαλέξεων και για την «μη αρκετή χρήση του κινητού τους», καθώς θεωρείται ότι προσπαθούν να αποφύγουν τον έλεγχο.

Ακόμα η Κίνα κατηγορείται για πρακτικές περιορισμού των Ουιγούρων μέσω της πρακτικής του διαχωρισμού των παιδιών από τους γονείς, τα οποία πηγαίνουν σε κρατικά ορφανοτροφεία, με σκοπό να χάσουν την εθνοτική τους ταυτότητα, αλλά και με τη στείρωση γυναικών και την τοποθέτηση ενδομήτριου σπειράματος (IUD), δηλαδή αντισυλληπτικών συσκευών, καθώς η γέννηση παιδιών από Ουιγούρους θεωρείται εξτρεμιστική από τις κινεζικές αρχές και πρέπει να υπάρχει ένας μακροπρόθεσμος έλεγχος γεννήσεων.

Η Κίνα σε όλες αυτές τις κατηγορίες απαντά πως αυτές είναι ένα ακόμα παράδειγμα αντι-κινεζικής προσπάθειας με στόχο την υπονόμευση του Πεκίνου από τις χώρες της Δύσης. Υποστηρίζει, πως οι κάτοικοι της περιοχής Σιντζιάνγκ ζουν ευήμερα, ενώ τα  κέντρα επανεκπαίδευσης αποτελούν αποτελεσματικό μέσο για την εξάλειψη της τρομοκρατίας. Παράλληλα, τονίζει πως ομάδες Ουιγούρων απειλούν τη σταθερότητα και το καλώς έχειν της περιοχής με πολιτική αναταραχή και τρομοκρατικές επιχειρήσεις. Τέλος, ισχυρίζεται πως οι κατηγορίες περί περιορισμού των Ουιγούρων μέσω μαζικών στειρώσεων είναι «αβάσιμες» και περί καταναγκαστικής εργασίας «παντελώς κατασκευασμένες».

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Who are the Uyghurs, and what’s happening to them in China?, The Washington Post, διαθέσιμο εδώ
• Who are the Uyghurs and why is China being accused of genocide?, BBC, διαθέσιμο εδώ
• China forcing birth control on Uighurs to suppress population report says, BBC, διαθέσιμο εδώ
• Xinjiang Uyghur Autonomous Region, Amnesty International USA, διαθέσιμο εδώ
• What you should know about China’s minority Uighurs, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
• China’s Repression of Uyghurs in Xinjiang, Council on Foreign Relations, διαθέσιμο εδώ
• OHCHR Assessment of human rights concerns in the Xinjang Ughur Autonomous Region, People’s Republic of China, United Nations Human Rights, Office of the High Commissioner, διαθέσιμο εδώ