Της Ελεάννας Τσάμη,
Ηπατίτιδα Α ορίζεται ως η φλεγμονή του ήπατος που προκαλείται από τον ιό της ηπατίτιδας Α (HAV). Αυτός ο ιός ανήκει στην ίδια ομάδα ιών με τις Ηπατίτιδες Β και C, με τη διαφορά ότι αυτός δεν προκαλεί χρόνια ηπατική νόσο, αλλά εμφανίζονται κοινά συμπτώματα όπως ίκτερος, κοιλιακό άλγος, σκουρόχρωμα ούρα και πυρετός. Η Ηπατίτιδα Α μεταδίδεται, κυρίως, μέσω μολυσμένου νερού ή τροφής και λιγότερο συχνά μέσω της παρατεταμένης σεξουαλικής επαφής με μολυσμένο άτομο χωρίς προφύλαξη. Η μόλυνση είναι συχνή σε χώρες με κακές συνθήκες υγιεινής, ενώ κυκλοφορεί εμβόλιο δύο δόσεων κατά της νόσου. Εκστρατείες για τον περιορισμό της Ηπατίτιδας Α πραγματοποιούνται συνεχώς τα τελευταία χρόνια, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να έχει ως στόχο την εξάλειψή της έως το 2030. Πότε, όμως, ξεκίνησε η ιστορία της Ηπατίτιδας Α;
Από την αρχαιότητα γίνονται αναφορές σε ασθένειες που μοιάζουν με την Ηπατίτιδα Α. Ο Ιπποκράτης περιέγραψε μια ασθένεια, την οποία ονόμασε καλοήθη επιδημικό ίκτερο, που έμοιαζε με ηπατίτιδα. Πιο συγκεκριμένες περιγραφές της Ηπατίτιδας Α άρχισαν να εμφανίζονται τον 17ο αιώνα και συχνά συνδέονται με στρατιωτικές εκστρατείες. Το πρώτο ξέσπασμα καταγράφηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1812 στο Νόρφολκ της Βιρτζίνια κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου με περισσότερα από 40.000 περιστατικά. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρχαν εκτιμήσεις για 16 εκατομμύρια περιπτώσεις ηπατίτιδας.
Ωστόσο, ο μολυσματικός παράγοντας που ευθύνεται για τη νόσο εντοπίστηκε το 1965 από τον Baruch Blumberg στο Ινστιτούτο Έρευνας για τον Καρκίνο στη Φιλαδέλφεια. Ο Blumberg μαζί με την ομάδα του παρατήρησαν ένα αντίσωμα στον ορό ενός Αυστραλού αυτόχθονα άνδρα που είχε δεχθεί πολλαπλές μεταγγίσεις. Αυτό το αντίσωμα αργότερα συνδέθηκε με την Ηπατίτιδα και ονομάστηκε Αυστραλιανό Αντιγόνο.
Δεν υπήρξε κάποια εξέλιξη μέχρι το 1971. Εκείνη την περίοδο, ο ερευνητής Stephen Feinstone επιλέχθηκε από το Εργαστήριο Λοιμωδών Νοσημάτων με επικεφαλής τον Robert Purcell για να εξετάσει το ανοσοποιητικό σύστημα σε ασθενείς με Ηπατίτιδα Β. Ο ίδιος σε προσωπικό του αρχείο αναφέρει: «Όλη αυτή η εργασία γινόταν σε ένα μικροσκοπικό εργαστήριο «περιορισμού» στο υπόγειο του Κτιρίου 7 στην πανεπιστημιούπολη του NIH, επειδή υπήρχε κάποιος φόβος για αυτόν τον ιό μεταξύ άλλων που εργάζονταν στο κτίριο… Το υπόγειο ήταν ένας πολύ στενός χώρος, αλλά ήταν επίσης διασκεδαστικό με την Ντόρις, τον Χοσέ, τον Μπομπ και εμένα. Ωστόσο, ένιωθα σαν να χτυπούσα το κεφάλι μου στον τοίχο δουλεύοντας στην κυτταρική ανοσολογία και όταν ο Μπομπ μου ζήτησε να βρω τον ιό που ευθύνεται για την ηπατίτιδα Α στα κόπρανα, ήμουν πολύ ευγνώμων που πήρα ένα νέο έργο».
Μέχρι εκείνη τη στιγμή, το εργαστήριο είχε καταφέρει να προσδιορίσει μεγάλο μέρος της επιδημιολογίας της Ηπατίτιδας Β. Αμέσως ξεκίνησαν οι μελέτες σε δείγματα από μια φυλακή στο Ιλινόις, χωρίς, όμως, να προκύψει κάποιο δεδομένο. Η στιγμή της ανακάλυψης ήρθε δύο χρόνια αργότερα, όταν οι Robert Purcell, Al Kapikian και Stephen Feinstone είδαν για πρώτη φορά τον ιό της Ηπατίτιδας Α στο μικροσκόπιο.
«Είδαμε για πρώτη φορά το σωματίδιο HAV στις 17 Οκτωβρίου 1973. Δημοσιεύσαμε τα αποτελέσματά μας στο Science στις 7 Δεκεμβρίου. Πιστεύω ότι ήταν σχεδόν ένα ρεκόρ ταχύτητας, αλλά η γρήγορη δημοσίευση προέκυψε από πολλή και έντονη δουλειά».
Αυτή ήταν η αρχή στην προσπάθεια των ερευνητών να σταματήσουν την επέλαση της νόσου. Το πρώτο εμβόλιο κατά της Ηπατίτιδας Α κυκλοφόρησε στην Ευρώπη το 1991 και στις Η.Π.Α. το 1995 και είναι στον Κατάλογο Βασικών Εμβολίων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Πλέον, η Ηπατίτιδα Α αφορά άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί και ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου (π.χ. χρήστες ναρκωτικών, άτομα με κακή υγιεινή). Μέχρι και σήμερα, δεν υπάρχει ειδική θεραπεία και η ανάρρωση μπορεί να διαρκέσει από αρκετές εβδομάδες μέχρι και μήνες. Στην Ευρώπη, η επίπτωση της Ηπατίτιδας Α έχει μειωθεί την τελευταία δεκαετία με εξαίρεση το 2017. Στην Ελλάδα δηλώνεται 1 κρούσμα ανά 100.000 πληθυσμού, ενώ συνολικά από το 2004 έχουν δηλωθεί 1.970 κρούσματα. Αυτά αφορούσαν άτομα που δεν είχαν εμβολιαστεί, είχαν επαφή με κρούσμα ή είχαν ταξιδέψει στο εξωτερικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2020 η ετήσια επίπτωση μειώθηκε κατά 72,4%, καθώς εξαιτίας της πανδημίας Covid-19 μειώθηκε η συχνότητα των ταξιδιών και εφαρμόστηκαν τα περιοριστικά μέτρα.
Η ιστορία της Ηπατίτιδας A ξεκίνησε τον 20ο αιώνα από τον εντοπισμό του ιού στα εργαστήρια, ακολούθησε η έγκριση του εμβολίου και οι παγκόσμιες εκστρατείες για την πρόληψη της νόσου. Για την Παγκόσμια Ημέρα Ηπατίτιδας 2023 στις 28 Ιουλίου, ο Π.Ο.Υ. εστιάζει στο θέμα «Μία ζωή, ένα ήπαρ» για να καταδείξει τη σημασία του ήπατος για μια υγιή ζωή και την ανάγκη να κλιμακωθεί η πρόληψη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- History of the Discovery of Hepatitis A Virus, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Hepatitis A, World Health Organisation. Διαθέσιμο εδώ
- Ηπατίτιδα Α-Επιδημιολογικά δεδομένα, ΕΟΔΥ. Διαθέσιμο εδώ
