Της Μαριαλένας Σπαθαριώτη,
Η θανατική ποινή και συγκεκριμένα η εφαρμογή της ταλάνιζε και συνεχίζει να ταλανίζει πολλά κράτη στην προσπάθεια επιβολής και προάσπισης της δικαιοσύνης. Συγκεκριμένα, ως θανατική ποινή ορίζεται η ποινή που επιβάλλεται από τις αρμόδιες αρχές ενός Κράτους σε κάποιον εγκληματία και χαρακτηρίζεται από την αφαίρεση της ζωής του καταδικασθέντος. Είναι η αυστηρότερη από τις ποινές που μπορούν να επιβληθούν από το δικαστήριο και για τον λόγο αυτόν συχνά καλείται και ως «εσχάτη των ποινών». Όσον αφορά την άποψη του κόσμου, πολλοί θεωρούν ότι η επιλογή της θανατικής ποινής ως μέτρο επιβολής της τάξης είναι απαραίτητη και προπάντων δίκαιη, ενώ υπάρχουν ακόμα περισσότεροι που πιστεύουν ότι μέσω αυτής λαμβάνεται η αναμενόμενη «εκδίκηση» για το αντίστοιχο έγκλημα που διαπράχθηκε.
Η θανάτωση εγκληματιών ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στο παρελθόν, από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ό αιώνα. Ειδικότερα, στην Αθήνα κατά την αρχαϊκή εποχή προβλεπόταν από τους νόμους του Δράκοντα, ενώ οι συνηθέστεροι τρόποι θανάτωσης ήταν η σφαγή και ο αποκεφαλισμός. Φτάνοντας στη νεότερη Ελλάδα, εντοπίζουμε τις πρώτες θανατώσεις με την ίδρυση του νεότερου Κράτους και λίγα χρόνια μετά την ψήφιση του ήπιου Απανθίσματος των εγκληματικών από τη Β’ Εθνοσυνέλευση του Άστρους στις 17 Απριλίου του 1823. Συγκεκριμένα, η πρώτη μορφή θανατικής ποινής διά τυφεκισμού στη νεότερη Ελλάδα έγινε στις 15 Οκτωβρίου 1830 και αφορούσε τον 25χρόνο Γεώργιο Λεμονή, ο οποίος κατηγορήθηκε για κλοπή και φόνο τριών ανθρώπων, στον οποίο ο Κυβερνήτης Ι. Καποδίστριας αρνήθηκε να δώσει «χάρη», η οποία προβλεπόταν στο άρθρο 124 του Συντάγματος της Ελλάδος.
Φτάνοντας στη θέσπιση του νέου Συντάγματος 1975, αμέσως μετά την πτώση της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, ορίζεται και επισήμως πως απαγορεύεται η επιβολή θανατικής ποινής σε καιρό ειρήνης με μόνη εξαίρεση τις περιπτώσεις της εσχάτης προδοσίας. Τα παραπάνω διασαφηνίζονται στο άρθρο 7 του Συντάγματος του 1975, στο οποίο ο νομοθέτης αναφέρει πως «Θανατική ποινή επί πολιτικών εγκλημάτων, εκτός των σύνθετων, δεν επιβάλλεται». Συνεπώς, η πλήρης απαγόρευση επιβολής της εσχάτης των ποινών σε κατηγορουμένους δεν επετεύχθη με το Συνταγματικό κείμενο του ΄75, αλλά λίγα χρόνια αργότερα, επί Πρωθυπουργίας Α. Παπανδρέου, με τον Νόμο 2172/1993 περί τροποποιήσεως, μεταξύ άλλων, και του Ποινικού Κώδικα. Συγκεκριμένα, το 33ο άρθρο του νέου για την εποχή νόμου διευκρίνιζε τα εξής: «Η ποινή του θανάτου καταργείται. Όπου στις κείμενες διατάξεις προβλέπεται για ορισμένη αξιόποινη πράξη αποκλειστικώς η ποινή του θανάτου, νοείται ότι απειλείται η ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Αν η ποινή του θανάτου προβλέπεται διαζευκτικώς με άλλη ποινή, νοείται ότι απειλείται μόνο η τελευταία».
Όσον αφορά την κατάσταση έξω από την Ελλάδα, το 2019, 142 χώρες είχαν καταργήσει τη θανατική ποινή, νομικά ή πρακτικά, ενώ 56 χώρες εξακολουθούσαν να την επιτρέπουν. 657 είναι οι καταγεγραμμένες εκτελέσεις σε 20 χώρες με πάνω από 20.000 άτομα εν αναμονή κλήσης. Η Κίνα εξαιρείται, καθώς τα στοιχεία θεωρούνται… κρατικό μυστικό, πιστεύεται, όμως, ότι πραγματοποιούνται χιλιάδες εκτελέσεις. Το 2019, ο αριθμός εκτελέσεων ήταν στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας, από 690 το 2018 και 993 το 2017.
Στην Ασία, τον Αραβικό Κόσμο και τις Η.Π.Α. υπάρχει έντονη αντίδραση για την κατάργηση της θανατικής ποινής. Ωστόσο, τα 4/5 των Αφρικανικών χωρών έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή. Το 86% σχεδόν όλων των καταγεγραμμένων εκτελέσεων (2019) πραγματοποιήθηκε σε μόλις τέσσερις χώρες: στο Ιράν, τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ και την Αίγυπτο. Συνολικά 11 χώρες στον κόσμο εκτελούν επίμονα ανθρώπους κάθε χρόνο. Αυτές περιλαμβάνουν την Κίνα, την Αίγυπτο, το Ιράν, το Ιράκ, τη Σαουδική Αραβία, τις Η.Π.Α., το Βιετνάμ και την Υεμένη. Η Διεθνής Αμνηστία πιστεύει, επίσης, ότι η Βόρεια Κορέα «είναι πιθανό να χρησιμοποιεί τη θανατική ποινή με σταθερό ρυθμό, κάθε χρόνο», αλλά δεν μπορεί να το επαληθεύσει ανεξάρτητα. Ειδικότερα, τον Απρίλιο του 2023, το κοινοβούλιο της Μαλαισίας ψήφισε, επίσης, την άρση της υποχρεωτικής θανατικής ποινής για 11 σοβαρά εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένων των φόνων και της τρομοκρατίας, ενώ το κοινοβούλιο της Γκάνας ψήφισε για την πλήρη κατάργηση της θανατικής ποινής τον Ιούλιο του 2023.
Από την παραπάνω ανάλυση της εφαρμογής και, εν τέλει, αντιμετώπισης της θανατικής ποινής τόσο από την ελληνική όσο και από τις περισσότερες ξένες νομοθεσίες, προκύπτει το συμπέρασμα ότι το έργο για τη σωστή οριοθέτηση αντιμετώπισης των εγκλημάτων ανήκει στη δικαιοσύνη αποκλειστικά, η οποία προϋποτίθεται να κάνει το χρέος της πάντα με γνώμονα το κοινωνικό σύνολο και όχι με βάση τις αιμοδιψείς διαθέσεις μερικών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ιστορία και κατάργηση της θανατικής ποινής στην Ελλάδα, Syntagma watch.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Θανατική ποινή: Πού ισχύει ακόμη, πόσοι εκτελούνται και με ποιες μεθόδους, naftemporiki.gr, Διαθέσιμο εδώ
