Της Γεωργίας Σκαμπελτζή,
Υπάρχουν κάποιες προσωπικότητες που έχουν αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα τους στα Νεοελληνικά Γράμματα και στον κόσμο του πνεύματος γενικότερα. Ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος αποτελεί, αναμφίβολα, ένα τρανό παράδειγμα της παραπάνω θέσης, καθώς άφησε σπουδαία παρακαταθήκη σε διάφορα πεδία, όπως την ποίηση, την πεζογραφία και την κριτική, με τα οποία ασχολήθηκε σχεδόν για έξι δεκαετίες.
Γεννήθηκε στο Αιτωλικό στις 10 Οκτωβρίου του 1901. Τα παιδικά του χρόνια ήταν ιδιαίτερα δύσκολα, λόγω της φτώχειας και των οικογενειακών τραυμάτων εξαιτίας των θανάτων των αδελφών του. Το 1910, εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα και 13 χρόνια αργότερα ολοκλήρωσε τις σπουδές του, αποφοιτώντας από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια έγραφε επιφυλλίδες, διηγήματα και κριτικές στις σελίδες του Μαύρου Γάτου. Η συνεργασία του με το περιοδικό Μούσα οδήγησε στην ανάληψη της συνδιεύθυνσης του εντύπου. Από το 1917 και έπειτα, μπορεί να εντοπίσει κανείς την ενασχόλησή του με όλα τα είδη του λόγου στον περιοδικό και ημερήσιο Τύπο.
Όσον αφορά στην ποιητική του δραστηριότητα, γραμματολογικά εντάσσεται στη «Γενιά του 1920». Το 1924 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τον τίτλο Το βιβλίο της Μιράντας, ενώ το 1933 ακολούθησαν τα Λυρικά Σχέδια. Στις δύο πρώτες συλλογές εντοπίζονται οι «παλαμικές» καταβολές του ποιητή, καθώς είχε ήδη μελετήσει το έργο του και δημοσιεύσει σχετική μελέτη. Με την Αλκυόνη, τον Κύκλο των ζωδίων και το Παράθυρο του κόσμου καταπιάνεται με τους νεωτερικούς ποιητικούς τρόπους.
Το 1925 δημοσιεύθηκε η συλλογή αφηγημάτων που τιτλοφορήθηκε Χανς, ενώ, παράλληλα, ανέπτυξε τον κριτικό του λόγο. Ξεχωριστή θέση στο έργο του καταλαμβάνει το μυθιστόρημα Αστροφεγγιά, που αποδίδει τόσο την ψυχολογία των ηρώων όσο και την ψυχογραφία της εποχής στην οποία αναφέρεται και κυριαρχούν η φτώχεια και η οδύνη. Αποτελεί, μάλιστα, με τη Χαμοζωή και τους Αιχμάλωτους μία άτυπη μυθιστορηματική τριλογία, τα μέρη της οποίας είναι μεν αυτοτελή, όμως καλύπτουν την ελληνική ιστορική πραγματικότητα του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Για Τα εφτά κοιμισμένα παιδιά τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος.
Το 1947, βραβεύτηκε με το Έπαθλο Παλαμά από κοινού με τον Γιώργο Σεφέρη και τότε ξέσπασε η διαμάχη για τις «κλίκες», με πρωταγωνιστές τον Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο, από τη μία πλευρά, και τους Γιώργο Σεφέρη, Ανδρέα Καραντώνη και Γιώργο Κατσίμπαλη από την άλλη. Αιχμή του δόρατος για τον Παναγιωτόπουλο υπήρξε η κατευθυνόμενη προβολή του Σεφέρη από τον Κατσίμπαλη και τον Καραντώνη, με την αντίθετη πλευρά να κάνει λόγο για συκοφαντία.
Δραστηριοποιήθηκε, επίσης, στη μέση εκπαίδευση. Το 1947 διορίστηκε καθηγητής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης. Διετέλεσε μέλος Διοικητικού Συμβουλίου στην Εθνική Πινακοθήκη, το Εθνικό Θέατρο και το μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου και Υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών στην Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1974.
Το πολυσχιδές έργο του και η συμβολή του στην ανάπτυξη των γραμμάτων αναγνωρίστηκε θεσμικά, καθώς το 1972 τιμήθηκε με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ έλαβε, επίσης, τρία κρατικά βραβεία: μυθιστορήματος, ταξιδιωτικής λογοτεχνίας και δοκιμίου. Έφυγε από τη ζωή στις 17 Απριλίου 1982, αφήνοντας πίσω του ένα έργο μεγάλης αξίας για τα Ελληνικά Γράμματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, biblionet.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γεωργία Σκαμπελτζή, Ανδρέας Καραντώνης: Η συμβολή του στη δημιουργία του μύθου του Γιώργου Σεφέρη, ikee.lib.auth.gr, διαθέσιμο εδώ
