Του Σπύρου Θεοχαράκου,
Απευθυνόμενος στο έθνος του, την 77η Ημέρα Ανεξαρτησίας της Ινδίας, ο Πρωθυπουργός Narendra Modi προανήγγειλε ότι η Ινδία θα χαρακτηρίζεται ως μια ανεπτυγμένη χώρα μέχρι το 2047. Ανέφερε, επίσης, ότι κατά την τρίτη του θητεία, η Ινδία θα γίνει η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Με τις ινδικές εκλογές να είναι προγραμματισμένες από τα μέσα Απριλίου μέχρι τις αρχές Ιουνίου του τρέχοντος έτους, η μεγαλύτερη εκλογική αναμέτρηση στην ιστορία της ανθρωπότητας έρχεται να καθορίσει την πορεία όχι μόνο του ινδικού κράτους, αλλά και του «διεθνούς γίγνεσθαι». Το παρόν άρθρο θα επιδιώξει να ρίξει «φως» στη διακυβέρνησή του Modi, στην εικόνα που προβάλλεται σε διεθνές επίπεδο και στις ενέργειες που δεν καλύπτουν τα «φώτα» της δημοσιότητας.
Η Ινδία, η επονομαζόμενη «μεγαλύτερη Δημοκρατία του πλανήτη», έχει καταφέρει να εξελίξει οικονομικούς και δημογραφικούς δείκτες και να συγκαταλέγεται υπερήφανα στους ισχυρούς δρώντες της διεθνούς «σκακιέρας». Εν πολλοίς, το γεγονός αυτό πιστώνεται στον επί δέκα έτη Πρωθυπουργό της, Narendra Modi, και το κόμμα του, Bharatiya Janata Party. Ο εκλεγμένος ηγέτης απολαμβάνει εντυπωσιακό ποσοστό αποδοχής, της τάξης του 77%, γεγονός που τον καθιστά «μακράν τον δημοφιλέστερο εκλεγμένο πολιτικό ηγέτη», σύμφωνα με το περιοδικό Economist. Στην κούρσα για τη διεκδίκηση μιας τρίτης θητείας, ο Modi στέκεται με αυτοπεποίθηση, έχοντας να επιδείξει τόσο αποτελέσματα όσο και το συνεχιζόμενο όραμά του για μια ισχυρή Ινδία. Όμως, υπάρχουν ενδείξεις ότι η Δημοκρατία της Ινδίας έχει υποστεί αλλεπάλληλα πλήγματα και συνεχίζει να ολισθαίνει στην παγκόσμια κατάταξη. Η Κυβέρνηση Modi έχει και μια σκοτεινή πλευρά, λιγότερο προβαλλόμενη.
Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό, είναι σημαντικό να αναφερθούν κάποια εγγενή χαρακτηριστικά της υποηπείρου. Τον Απρίλιο του 2023, η Ινδία ανέλαβε τη «σκυτάλη» ως το πολυπληθέστερο κράτος του κόσμου, ξεπερνώντας τη γειτονική της Κίνα. Αποτελείται από ένα πληθυσμό 1,438 δις ανθρώπων (Μάρτιος 2024) διαφόρων εθνοτικών ομάδων και θρησκειών. Επίσημα, το ινδικό κράτος δεν αναγνωρίζει εθνοτικές ομάδες, αλλά κάστες και φυλές. Ο Ινδουισμός συνιστά την κυρίαρχη θρησκεία, με ποσοστό περί του 80%, ενώ ακολουθεί το Ισλάμ με 14,2%, ο Χριστιανισμός με 2,3% και άλλες. Η γλώσσα έρχεται να περιπλέξει περισσότερο την κατάσταση, συγκροτώντας ένα μωσαϊκό από περισσότερες από 30 ομιλούμενες γλώσσες ανά τον πληθυσμό. Είναι κατανοητό ότι, για να λειτουργήσει ένα τέτοιο σύστημα, θα πρέπει να διέπεται από τις αρχές ενός φιλελεύθερου, πλουραλιστικού και κοσμικού κράτους.
Η πολιτική του κόμματος του Modi επικεντρώθηκε στους τομείς της πρόσβασης, των δημοσίων έργων, της υγιεινής, της ασφάλειας και της οικονομίας. Από το 2018, η Ινδία προσθέτει στο οδικό της δίκτυο δρόμους μήκους 10.000 χλμ. κάθε χρόνο, θέτοντας θεμέλια για την οικονομική ανάπτυξη. Κατά τη διάρκεια των δύο θητειών του Modi, η Ινδία ήταν κατά μέσο όρο μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες μεγάλες οικονομίες. Μεταξύ του 2014 και του 2022, το Α.Ε.Π. της αυξήθηκε κατά μέσο όρο κατά 5,6%. Αλλά το γεγονός ότι το έντονο «ράλι» της Ινδίας καθοδηγείται από εγχώριους επενδυτές προσθέτει στα δυνατά σημεία της χώρας και μειώνει την εξάρτησή της από τις ροές ξένων κεφαλαίων. Το ποσοστό του πληθυσμού της Ινδίας που ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας έχει μειωθεί από 18,7% το 2015 σε 12% το 2021, σύμφωνα με δεδομένα της Παγκόσμιας Τράπεζας, στοιχείο που οφείλεται σε γενναιόδωρες κοινωνικές παροχές στα φτωχότερα στρώματα.
Η Κυβέρνηση επικεντρώνεται αποτελεσματικά σε κοινωνικές παροχές. Στην αποτελεσματικότητα αυτή συνέβαλε το άνοιγμα 500 εκατομμυρίων τραπεζικών λογαριασμών, για την ελεγχόμενη κατανομή των κονδυλίων των επιχορηγήσεων. Ως συνέπεια, μειώθηκε το περιθώριο διαφθοράς και ενισχύθηκε η διαφάνεια στις συναλλαγές. Η δημόσια υγεία και υγιεινή έχει βελτιωθεί, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την εθνική καμπάνια για κατασκευή δημόσιων τουαλετών. Κρατικές υποδομές έχουν καταστήσει ικανή την ηλεκτροδότηση σπιτιών και διάφορες ευκολίες στην καθημερινότητα του πληθυσμού.
Η Ινδία χαρακτηρίζεται πλέον από πολλούς ειδικούς ως η «εναλλακτική» της Κίνας. Με την κατάρρευση του παγκοσμιοποιημένου διεθνούς συστήματος και την αυξανόμενη κόντρα μεταξύ των Η.Π.Α. και της Κίνας, η δημοκρατική Ινδία συνιστά πόλο έλξης επενδύσεων και εταιρειών με πυλώνα τη σταθερότητα. Καθοριστικό ρόλο σε αυτό παίζει η αυταρχική δομή της κινέζικης ηγεσίας, η οποία αποσταθεροποιεί την οικονομική και πολιτική κατάσταση της χώρας, ενώ προάγει κλίμα αβεβαιότητας για το μέλλον των επενδύσεων. Την κατάσταση αυτή επιθυμεί να εκμεταλλευτεί πλήρως η Ινδία, καλωσορίζοντας κεφάλαια και επενδύσεις στον δρόμο προς την οικονομική της ανάπτυξη. Σημαντικό, επίσης, θεωρείται το γεγονός πως, λόγω του αποικιακού της παρελθόντος, η Ινδία διαθέτει μεγάλο ποσοστό αγγλόφωνου πληθυσμού, έτοιμου να συνδιαλλαχτεί με τις ανεπτυγμένες οικονομίες της Δύσης.
Ωστόσο, το μεταρρυθμιστικό θαύμα που προβάλλεται από την Κυβέρνηση της Ινδίας δεν μας αποκαλύπτει όλη την αλήθεια. Η Ινδία βρίσκεται στη θέση 161 ανάμεσα σε 180 χώρες στον δείκτη ελευθερίας του Τύπου για το 2023, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση των Reporters Sans Frontiers. Η αντίστοιχη θέση ήταν 150 για το 2022 και 140 για το 2014. Η ελευθερία του Τύπου δεν είναι δεδομένη για τη χώρα, με συστηματική βία κατά δημοσιογράφων και συγκεντρωτισμό της ιδιοκτησίας των media. Η Κυβέρνηση του Modi καθοδηγεί τα Μ.Μ.Ε. με απειλές και βία, γεγονός που έχει ωθήσει πολλούς δημοσιογράφους και δίκτυα να καλύπτουν άλλα, λιγότερο αμφιλεγόμενα θέματα και να αποφεύγουν την κριτική κατά πολιτικών προσώπων.
Από την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας το 2014, το κόμμα του Modi έχει ωθήσει την Ινδία σε μια στροφή στον ινδουιστικό εθνικισμό και στον αυταρχισμό. Οι μη ινδουιστές περιθωριοποιούνται, σε μια προσπάθεια μετατροπής της χώρας σε ινδουιστική-εθνικιστική. Αγνοώντας τις υπόλοιπες θρησκείες, ο Modi χρησιμοποίησε την εξωτερική πολιτική για να υποστηρίξει σχεδόν αποκλειστικά τα ινδουιστικά εθνικιστικά συμφέροντα: την εξαγωγή του αρχαίου ινδουιστικού πολιτισμού, τη διαγραφή της ισλαμικής τέχνης και ιστορίας και τα εγκαίνια ινδουιστικών ναών στο εξωτερικό.
Απόρροια της πολιτικής αυτής είναι και η εγκατάλειψη υποστήριξης από την ινδική διασπορά, την πολυπληθέστερη στον κόσμο. Σύμφωνα με έρευνα του 2020 σε Ινδοαμερικανούς από το Carnegie Endowment for International Peace, που εδρεύει στην Ουάσινγκτον, ένα μεγάλο ποσοστό 69% των ινδουιστών στις Η.Π.Α. ενέκρινε την απόδοση του Modi ως Πρωθυπουργού, αλλά μόνο το 20% των μουσουλμάνων και το 34% των χριστιανών είχαν την ίδια άποψη. Αυτή η πόλωση έχει οδηγήσει, επίσης, σε βίαια επεισόδια μεταξύ των Νοτιοασιατών στη Δύση, συμπεριλαμβανομένων επεισοδίων σε δρόμους, πολιτικών συγκεντρώσεων και επιθέσεων σε ναούς.
Εκδηλώσεις βίας, όμως, εμφανίζονται, φυσικά, και στην Ινδία, με την εθνοτική βία να στοιχίζει τη ζωή σε εκατοντάδες ανθρώπους και να αφήνει χιλιάδες άστεγους. Βιαιοπραγίες σε χωριά και βανδαλισμοί ναών έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη στρατευμάτων προς εκτόνωση των εντάσεων, γεγονός που αφενός αμαυρώνει την εικόνα της δημοκρατικής χώρας σε διεθνές επίπεδο και δημιουργεί μεταναστευτικά «κύματα». Αφετέρου στερεί πόρους από τις στρατιωτικές μονάδες που ανταγωνίζονται την Κίνα στα βόρειο-ανατολικά σύνορα. «Oι εσωτερικές πολιτικές και το μοντέλο ανάπτυξης μιας φιλελεύθερης, κοσμικής, Δημοκρατικής Ινδίας είχαν δώσει στο Νέο Δελχί πολλά κοινά με τους κανόνες και τις αξίες της Δύσης. Αλλά τα τελευταία χρόνια, η εσωτερική πολιτική της Ινδίας έχει δώσει στον Modi όλο και περισσότερο κοινό έδαφος με χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία». (Zeeshan, 2022)
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, η εξωτερική πολιτική της Ινδίας. Εν ολίγοις, το ινδικό κράτος τηρεί στάση ουδετερότητας στα διεθνή φόρα. Αυτό του έχει επιτρέψει να ελίσσεται στο διπλωματικό πεδίο και να συνάπτει συμμαχίες και συμφωνίες με αντιμαχόμενες παρατάξεις. Για παράδειγμα, η Ινδία αποτελεί μέλος τόσο του QUAD, μαζί με τις Η.Π.Α., την Αυστραλία και την Ιαπωνία, όσο και των BRICS, με χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία. Η Ινδία, μέχρι και σήμερα, δεν έχει πάρει θέση σε θέματα όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία ή ο πόλεμος στη Γάζα, προκαλώντας εκνευρισμό στην Ουάσινγκτον. Δεν παρέχει αεροπορικές βάσεις σε άλλες χώρες και αρνείται, επίσης, να συμμετέχει σε πόλεμο με την Κίνα στο πλευρό των Η.Π.Α., αν ποτέ προκύψει.
Όπως και οι προκάτοχοί του, ο Modi έχει οραματιστεί την Ινδία ως έναν ανεξάρτητο πόλο σε έναν πολυπολικό κόσμο. Έχει εξελίξει τη χώρα σε κρίσιμους τομείς, όπως η οικονομία, οι υποδομές και η υγεία, ενώ προωθεί το κοινωνικό κράτος. Ωστόσο, παράλληλα, έχει οδηγήσει τη χώρα και σε ένα άλλο, αμφιλεγόμενο μονοπάτι, αυτό του εθνικισμού και της κοινωνικής αποξένωσης. Η Ινδία δεν μπορεί να λειτουργήσει αν οι πληθυσμοί της βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους. O θρησκευτικός πλουραλισμός του παρελθόντος και η ικανότητα της χώρας να προάγει και να αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα υπήρξαν πυλώνες της συνύπαρξης των εθνοτικών ομάδων της Ινδίας, οι οποίοι πλέον κινδυνεύουν με κατάρρευση. Η περίπτωση της Ινδίας φανερώνει ότι απλά η ύπαρξη δημοκρατικού πολιτεύματος δεν καθίσταται αρκετή για την εξασφάλιση βασικών δημοκρατικών δικαιωμάτων στον πληθυσμό της. Το μέλλον θα δείξει αν η Ινδία θα ακολουθήσει, τελικά, τον δρόμο της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας, ή αν θα επιλέξει να περιχαρακωθεί στο αυταρχικό πρότυπο του γειτονικού της ανταγωνιστή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Zeeshan, M. (2022). Flying Blind. India Portfolio
- Yadav, V., & Kirk, J. A. (2023). The Politics of India Under Modi. Lever Press
- In charts: how India has changed under Narendra Modi, FT, διαθέσιμο εδώ
- How Modi Has Changed Indian Foreign Policy, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
- Analysis: “India has arrived.” Why Modi’s economy offers a real alternative to China Diksha Madhok, CNN, διαθέσιμο εδώ
- India, Reporters Without Borders, διαθέσιμο εδώ
- How India’s Population Exploded to Overtake China’s and what’s next, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Η μεγάλη Ινδία του Μόντι και η σκοτεινή πλευρά της, Protagon, διαθέσιμο εδώ
