Της Βάσιας Χατζηγεωργίου,
Αναντίρρητα, σήμερα αλληλεπιδρούμε μέσω κοινωνικών δικτύων μεταφορτώνοντας συνεχώς φωτογραφίες. Φωτογραφίες που είμαστε ως επί το πλείστον χαρούμενοι, είτε μόνοι είτε με φίλους, οικογένεια, διάσημους, αγνώστους. Φωτογραφίες στις οποίες αποτυπώνονται αμιγώς τοπία ή φαγητά. Γενικότερα, στιγμές της καθημερινότητας που μας τραβούν το ενδιαφέρον και θέλουμε να μείνουν χαραγμένες κάπου, κάπως. Αυτό αποτελεί ένα φαινόμενο που μας απασχολεί, δημιουργώντας μια εικονική ζωή σε έναν, αν μη τι άλλο, εικονικό κόσμο, όμως δεν θα θίξουμε αυτό το ζήτημα τώρα. Θα επικεντρωθούμε, λοιπόν, στο τι είναι πράγματι οι φωτογραφίες και πώς τις βγάζουμε; Από πότε ξεκίνησαν οι άνθρωποι να αποτυπώνουν στιγμές της καθημερινότητας, αλλά και σημαντικών γεγονότων στον φωτογραφικό φακό με τέτοια ευκολία;
Η φωτογραφία, λοιπόν, αναγνωρίζεται ως μία μορφή τέχνης συγγενική με τη ζωγραφική. Η τέχνη της φωτογραφίας, η οποία αναπτύχθηκε ιδιαιτέρως από τον 20ο αιώνα και έπειτα, σήμερα είναι προσβάσιμη σε όλους και όχι μόνο σε άτομα με ιδιαίτερα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά. Οι συσκευές που χρησιμοποιήθηκαν ονομάστηκαν φωτογραφικές μηχανές, ενώ σήμερα έχουν ενσωματωθεί αυτά τα εργαλεία στα κινητά μας τηλέφωνα. Ο καθένας από εμάς έχει την ευκαιρία, άμεσα από την κάμερα του κινητού του να αποτυπώσει στιγμές που επιθυμεί δημιουργώντας τις δικές του αναμνήσεις.
Ας εξερευνήσουμε, λοιπόν, τη φωτογραφία εμβαθύνοντας σε αυτή μέσα από την ανασκόπηση των έργων της διακεκριμένης Έλλης Σουγιουλτζόγλου – Σεραϊδάρη (1899-1998), τα οποία εκτίθενται τώρα στο Μουσείο Φωτογραφίας της Θεσσαλονίκης. Αξίζει σίγουρα μία επίσκεψη, καθώς η Νέλλη, όπως είναι ευρύτερα γνωστή, ξεκίνησε την ενασχόλησή της με το συγκεκριμένο αντικείμενο από τα πρώτα κιόλας χρόνια ανάπτυξης της φωτογραφικής τέχνης. Εξερεύνησε μια ποικιλία θεμάτων με τον φωτογραφικό της φακό, από τον ιστορικό πυρήνα της Αθήνας, έως και τους ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης, με τις διαφορετικές κάμερες που προμηθεύτηκε ανά τα χρόνια, καθώς η τέχνη της φωτογραφίας εξελισσόταν διαρκώς. Αδιαμφισβήτητα, επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό, αν όχι σε όλη τη σταδιοδρομία της, από το πρώτο καλλιτεχνικό κίνημα στην ιστορία της φωτογραφίας. Ειδικότερα, το κίνημα αυτό ακούει στο όνομα Πικτοριαλισμός και προέρχεται από τη λέξη Pictorial, που σημαίνει εικονογραφία.
Τι είναι, όμως, ο Πικτοριαλισμός; Χρησιμοποιείται ακόμη ως τεχνική λήψης φωτογραφιών; Αξίζει να σημειωθεί πως, όταν η φωτογραφία, ως τέχνη, έκανε την εμφάνισή της, αναπτύχθηκε ο ανταγωνισμός μεταξύ των ζωγράφων και των φωτογράφων, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα ατέρμονο κυνήγι εντυπωσιασμού και από τις δύο πλευρές. Για την ακρίβεια, οι φωτογράφοι, σε μια προσπάθειά τους να εδραιώσουν το καλλιτεχνικό αυτό κίνημα της φωτογραφίας και να αναγνωρισθεί ευρέως ως τέχνη, επιχείρησαν να αποτυπώσουν στο χαρτί έργα που εξάπτουν το ενδιαφέρον, ώστε τελικά με αυτόν τον τρόπο να αναπτυχθεί μια τάση δημιουργίας φωτογραφιών που δεν απεικόνιζαν εντελώς ρεαλιστικά τα πράγματα, αλλά έμοιαζαν σε μεγάλο βαθμό με έργα ζωγραφικής. Σίγουρα, συνέβαλε σε αυτό και το κίνημα του ιμπρεσιονισμού, το οποίο είχε εκδηλωθεί τα προηγούμενα χρόνια.
Σήμερα όσον αφορά τον Πικτοριαλισμό, δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο δίπλα μας βρίσκεται. Συγκεκριμένα, τα φίλτρα του Instagram αποτελούν σαφείς επιρροές του κινήματος, όπως επίσης και η HDR φωτογραφία. Ειδικότερα, τα φίλτρα του instagram αυτό που πραγματοποιούν είναι η δημιουργία της τέλειας εικόνας, η οποία δεν ανταποκρίνεται εντελώς στην πραγματικότητα, αλλά βασικός της στόχος αποτελεί η παρουσίαση ενός άρτιου αποτελέσματος, όπως ακριβώς και το κίνημα του Πικτοριαλισμού.
Ανακεφαλαιώνοντας, η φωτογραφία έχει εξελιχθεί ραγδαία από τον 20ο αιώνα ως τη σημερινή εποχή, δίνοντας ουσιαστικά τη δυνατότητα άμεσης επαφής και αξιοποίησής της στην καθημερινή ζωή. Αρχικά, με την ανακάλυψή της χρειαζόταν ολόκληρη διαδικασία μεταφοράς της ογκώδους φωτογραφικής μηχανής και στη συνέχεια αναμονής, ώστε να γίνει η αποτύπωση των εικόνων. Τώρα, τα σημαντικά γεγονότα δεν αργούν να αποτυπωθούν. Πατάμε ένα κουμπί, ή μάλλον αγγίζουμε ένα εικονίδιο στα υπερσύγχρονα smartphone που όλοι πλέον έχουμε στην κατοχή μας, και η φωτογραφία είναι έτοιμη. Με αυτόν τον τρόπο απαθανατίζουμε στιγμές και δημιουργούμε αναμνήσεις, οι οποίες δεν θέλουμε να χαθούν. Δημιουργούμε λευκώματα με τις διάφορες στιγμές μας, ένα ουσιαστικά εικονογραφημένο αρχείο της ζωής μας, το οποίο μας συνοδεύει κατά την πορεία μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Πικτοριαλισμός, fkth.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, momus.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ο Πικτοριαλισμός, nexusmedia.gr, διαθέσιμο εδώ.
