Του Φωκίωνος Δανιηλίδη,
Η σημασία του Μεγάλου Αλεξάνδρου δύσκολα μπορεί να συγκριθεί με αυτή κάποιας άλλης μορφής στην Ιστορία. Για πολλούς αιώνες ήταν το πρότυπο του ηγεμόνα και το έργο του τον εξύψωσε στο επίπεδο των θεών. Όπως είναι γνωστό, ο Αλέξανδρος άφησε την τελευταία του πνοή το 323 π.Χ., με την κληρονομιά του, ωστόσο, να παραμένει ακέραια. Το σώμα του, ενώ μεταφερόταν στην Μακεδονία, κλάπηκε από τον στρατό του Πτολεμαίου και φυλασσόταν για αιώνες στην Αλεξάνδρεια.
Ο τάφος του λατρευόταν με τον ίδιο τρόπο που λάμβαναν τιμές τα αγάλματα των θεοτήτων, με αμέτρητους λαούς να συνεχίζουν να θαυμάζουν το μεγαλείο του. Οι Ρωμαίοι δεν αποτελούσαν εξαίρεση. Ο Ιούλιος Καίσαρας είχε ως πρότυπο τον Έλληνα κατακτητή και είχε επισκεφτεί το σώμα του για να τον τιμήσει. Ο Οκταβιανός, όπως είναι γνωστό, μετά την εδραίωση της εξουσίας του το 27 π.Χ., βάδισε στα χνάρια του Καίσαρα το 30 π.Χ., σύντομα, αφού είχε εξοντώσει τους τελευταίους του αντιπάλους στην Αλεξάνδρεια, τον Μάρκο Αντώνιο και τη Βασίλισσα Κλεοπάτρα. Αρχικά, ο Οκταβιανός, αν και πλέον κυρίαρχος στην Αίγυπτο, δεν διέταξε την αιχμαλωσία ούτε την εκτέλεση των κατοίκων. Η απόφασή του, προφανώς, δεν προέκυψε από οίκτο, αλλά αποτελούσε μία στρατηγική κίνηση για να κερδίσει την εύνοια του λαού. Ο ίδιος είχε χρησιμοποιήσει παρόμοιες τακτικές καθ’ όλη τη διάρκεια της πολιτικής του σταδιοδρομίας που οδήγησαν σε επιτυχία και η περίπτωση της Αλεξάνδρειας δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Οι Αλεξανδρινοί τον αποδέχθηκαν ένθερμα ως απελευθερωτή.
Έχοντας, πλέον, εξασφαλίσει την εύνοια των ντόπιων, αποφάσισε να επισκεφτεί τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ξεκίνησε την λατρεία του εκφωνώντας έναν δυναμικό λόγο πάνω από το σώμα του στην ελληνική γλώσσα, καθώς κατανοούσε πλήρως πως η λατινική δεν ήταν διαδεδομένη στην Αίγυπτο και πως ήταν απαραίτητο οι ακροατές να τον κατανοήσουν. Σε αυτόν εξυμνούσε τις ντόπιες θεότητες, όπως τον Σεραπίς, πολλές εκ των οποίων επινοήθηκαν επί της ελληνικής κυριαρχίας στην περιοχή και συνιστούσαν, κατά κάποιον τρόπο, ένα μείγμα της ελληνικής και της αιγυπτιακής λατρείας. Επιπλέον, μίλησε για τον Άρειο, έναν λόγιο που καταγόταν από την πόλη και που είχε υπηρετήσει, ουσιαστικά, ως ο προσωπικός φιλόσοφος του Οκταβιανού. Τέλος, όπως ήταν αναμενόμενο, τίμησε τον Αλέξανδρο. Δεν σώζεται καμία πηγή που να αναφέρει ακριβώς τα περιεχόμενα της ομιλίας του, όμως πιθανότατα αναφέρθηκε στα κατορθώματα του βασιλιά και τον απόηχό τους.
Μόλις η εκφώνηση του λόγου του είχε ολοκληρωθεί, ο Οκταβιανός ακούμπησε το πρόσωπο του Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με τον ιστορικό Δίωνα τον Κάσσιο, αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αποσπάσει ένα κομμάτι από τη μύτη του σώματός του. Η καταγραφή αυτή είναι πολύ πιθανόν να ευσταθεί, καθώς ο Κάσσιος είναι ευνοϊκός απέναντι στον Αύγουστο στο έργο του. Επομένως, η αναφορά του γεγονότος μάλλον δεν συνιστά μία προσπάθεια εκ μέρους του ιστορικού να αμαυρώσει το όνομα του Αυτοκράτορα. Σε κάθε περίπτωση, οι παρευρισκόμενοι Αλεξανδρινοί έμειναν ευχαριστημένοι με την επίσκεψή του και του ζήτησαν να τιμήσει και τους τάφους των Πτολεμαίων, δηλαδή τους βασιλείς της ελληνιστικής δυναστείας που κυβερνούσαν την Αίγυπτο μεταξύ του Αλεξάνδρου και των Ρωμαίων. Εκείνος, όμως, λέγεται πως απάντησε «ήρθα εδώ για να δω έναν βασιλιά, όχι ένα σωρό από πτώματα».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Paul Zanker (1988), The power of images in the Age of Augustus (μετάφραση Alan Shapiro), Μίσιγκαν, εκδ. The University of Michigan Press.
- Mary Beard (2017), SPQR: Ιστορία της αρχαίας Ρώμης (μετάφραση Κώστας Κουρεμένος), Αθήνα, εκδ. Αλεξάνδρεια.
- Α. Χανιώτης, (2021), Η εποχή των κατακτήσεων: Ο ελληνικός κόσμος από τον Αλέξανδρο στον Ανδριανό (336 π.Χ-146 μ.Χ.), Ηράκλειο, εκδ. Πανεπιστημίου Κρήτης
- Διονύσης Δ. Χατζόπουλος (2015), Ιστορία του Ρωμαϊκού Κράτους (επιμέλεια Φωτεινή Β. Πέρρα), Αθήνα, εκδ. Ηρόδοτος.
- Δίων Κάσσιος, (1917), Roman History, Νέα Υόρκη, εκδ. Harvart University Press.
