Της Δήμητρας Βασιλειάδου,
Η στεφανιαία νόσος χαρακτηρίζεται ως μείζον πρόβλημα υγείας και αποτελεί, αναμφισβήτητα, πλήγμα για τη σύγχρονη κοινωνία. Πρόκειται για μια εξαιρετικά επικίνδυνη πάθηση, που με τα χρόνια έγινε η πρώτη αιτία θανάτου και μάλιστα το 2019 σημείωσε ρεκόρ, κοστίζοντας τη ζωή περίπου 9.100.000 ανθρώπων παγκοσμίως. Επομένως, η έγκαιρη διάγνωση της στεφανιαίας νόσου κρίθηκε υψίστης σημασίας και ο σχεδιασμός της αποτέλεσε αντικείμενο εντατικής μελέτης για χρόνια. Πλέον, είναι εδραιωμένη η χρήση διαφόρων τεχνικών για τη διάγνωση της στεφανιαίας νόσου, μεταξύ των οποίων εντοπίζεται μια σημαντικά ακριβής μέθοδος, η αξονική στεφανιογραφία.
Ο όρος «στεφανιαία νόσος» χρησιμοποιείται για να περιγράψει συγκεκριμένες αλλοιώσεις που εντοπίζονται στις αρτηρίες του καρδιακού μυ και τις συνέπειές τους στη λειτουργία του. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, οι στεφανιαίες αρτηρίες αιματώνουν το μυοκάρδιο, τροφοδοτώντας το με οξυγόνο και άλλα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, διασφαλίζοντας την ομαλή λειτουργία του. Ως εκ τούτου, επιτυγχάνεται ο χτύπος της καρδιάς και διατηρείται η παροχή αίματος σε ολόκληρο το σώμα. Η διαταραχή προκαλείται όταν οι στεφανιαίες αρτηρίες στενεύουν ή αποφράσσονται λόγω αθηρωματικών πλακών. Οι τελευταίες αποτελούν βλάβες που οφείλονται στη συγκέντρωση χοληστερόλης, λιπωδών στοιχείων και ασβεστίου στον αυλό των αρτηριών. Το αποτέλεσμα είναι ο περιορισμός της στεφανιαίας αιματικής ροής και η ελάττωση παροχής οξυγόνου στον καρδιακό μυ, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο την υγεία του. Ιδιαίτερα, ο κίνδυνος πολλαπλασιάζεται σε συνθήκες αυξημένης καρδιακής λειτουργίας, όπως η σωματική άσκηση.
Το φάσμα της συμπτωματολογίας είναι αρκετά διευρυμένο και ιδιάζων καθώς, κατά τα αρχικά στάδια και όχι μόνο, η νόσος περιορίζεται στην απουσία συμπτωμάτων, έπειτα εκδηλώνεται με στηθαγχικό πόνο, δηλαδή αίσθημα δυσφορίας στο κέντρο του θώρακα, και αν τελικά η ροή του αίματος στη στεφανιαία αρτηρία διακοπεί απότομα, επέρχεται νέκρωση τμήματος του μυοκαρδίου, το γνωστό και ως έμφραγμα.
Το ευτύχημα είναι πως, παρά τα υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας, η ταχύτατη πρόοδος στον τομέα της καρδιολογίας ενθαρρύνει τόσο την ιατρική κοινότητα όσο και τους ασθενείς, αφού καθιστά τη στεφανιαία νόσο συχνά αντιμετωπίσιμη, ακόμα και θεραπεύσιμη. Όπως πάντα, η έγκαιρη διάγνωση, πριν την εμφάνιση εμφράγματος, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την εξέλιξη της διαταραχής και σίγουρα σώζει ζωές. Επιτυγχάνεται μέσω διάφορων τεχνικών, με την επεμβατική στεφανιογραφία να επιβεβαιώνεται ως η ακριβέστερη και πιο ευρέως καθιερωμένη. Η προσέγγιση αφορά την ανατομική μελέτη και εκτίμηση στενώσεων ή αποφράξεων των στεφανιαίων αρτηριών και ταυτόχρονα προσφέρει τη δυνατότητα άμεσης θεραπείας με αγγειοπλαστική, σε όσους ασθενείς χρειάζεται. Πραγματοποιείται με την παρακέντηση μιας αρτηρίας έπειτα από τοπική αναισθησία, την εισαγωγή και προώθηση ενός καρδιακού καθετήρα μέχρι την καρδιά και, τέλος, την έγχυση ειδικής σκιαγραφικής ουσίας στις στεφανιαίες αρτηρίες.
Ωστόσο, παρ’ όλο που η συμβατική επεμβατική στεφανιογραφία αποτελεί και παραμένει το πιο αξιόπιστο διαγνωστικό μέσο κατά της στεφανιαίας νόσου, υπήρξε η ανάγκη εξέλιξης και άλλων, λιγότερο επεμβατικών μεθόδων. Έτσι, έπειτα από πολλά χρόνια έρευνας και κλινικών δοκιμών αναπτύχθηκε η αξονική στεφανιογραφία (Coronary computed tomography angiography – CCTA), ένα πολύτιμο διαγνωστικό και προληπτικό εργαλείο.
Η αξονική στεφανιογραφία αποτελεί πρωτοπορία για την ιατρική επιστήμη και την πρόληψη της στεφανιαίας νόσου. Πρόκειται για μια εντελώς αναίμακτη ακτινοδιαγνωστική μέθοδο που επιτρέπει την αναλυτική ενδοαγγειακή απεικόνιση και τον εντοπισμό αθηρωματικών πλακών και στενώσεων. Διεξάγεται με τη χρήση πολυτομικού αξονικού τομογράφου, τουλάχιστον 64 τομών, με ενδοφλέβια έγχυση σκιαγραφικού υλικού, χωρίς να απαιτείται πρόσβαση σε αρτηρία και τοπική αναισθησία, παρακάμπτοντας τους κινδύνους της αντίστοιχης επεμβατικής διαδικασίας. Όταν το σκιαγραφικό φτάσει στις αρτηρίες, εκτελείται η λήψη λεπτομερών διαγνωστικών εικόνων, που είναι συγχρονισμένη με την καταγραφή ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ECG gated) από ηλεκτρόδια τοποθετημένα στο στήθος του ασθενούς. Εκτός από τις αρτηρίες, μπορούν να εκτιμηθούν, περιορισμένα, και άλλες εγγύς καρδιακές, πνευμονικές και οστικές δομές. Η διάρκεια της εξέτασης ανέρχεται σε λίγα μόλις λεπτά, ενώ μετά το πέρας της οι ασθενείς είναι σε θέση να επιστρέψουν στην κανονική τους δραστηριότητα, δίχως να υπάρχει ανάγκη νοσηλείας.
Η διαγνωστική ακρίβεια της μεθόδου έχει επαληθευτεί στο παρελθόν και μάλιστα βελτιώνεται συνεχώς με ποιοτική αναβάθμιση των λήψεων και μείωση της δόσης ακτινοβολίας. Σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας του 2019, η αξονική στεφανιογραφία αναγνωρίζεται ως μία πρώτης γραμμής εξέταση για τη διάγνωση της αποφρακτικής στεφανιαίας νόσου παγκοσμίως.
Αντίστοιχη διαγνωστική και προληπτική αξία έχει το στάδιο της αξονικής στεφανιογραφίας που προηγείται της έγχυσης του σκιαγραφικού. Τυπικά, τότε διερευνάται η εναπόθεση ασβεστίου στις στεφανιαίες αρτηρίες και υπολογίζεται το σκορ ασβεστίου (Coronary Calcium Score), γνωστό και ως Agatston score. Ο εντοπισμός ασβεστίου δηλώνει υπάρχουσα αθηρωματική πλάκα και το σκορ εκτιμά το σύνολο των επασβεστώσεων σε ολόκληρο το στεφανιαίο δίκτυο. Μηδενικό σκορ σημαίνει απουσία ασβεστίου και μεταφράζεται ως πολύ μικρή πιθανότητα εμφάνισης καρδιακών νοσημάτων στο μέλλον, ενώ, εν παρουσία ασβεστίου, όσο υψηλότερο είναι το σκορ, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος επικείμενων καρδιακών παθήσεων.
Η αξονική στεφανιογραφία θεωρείται απαραίτητη για μια σημαντική μερίδα του πληθυσμού. Ενδείκνυται για ασυμπτωματικούς ασθενείς που φέρουν παράγοντες ρίσκου εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου, μερικοί από τους οποίους είναι το κληρονομικό ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων, η υπέρταση, η αυξημένη χοληστερίνη, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, ακόμη και το κάπνισμα. Μια άλλη σύσταση αφορά ασθενείς χαμηλού ή ενδιάμεσου κινδύνου, που παρουσιάζουν συμπτώματα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το στηθαγχικό άλγος ή έχουν μη φυσιολογικά αποτελέσματα σε άλλες εξετάσεις, όπως το τεστ κοπώσεως. Ορισμένες αντενδείξεις περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την εγκυμοσύνη, τη νεφρική ανεπάρκεια και το ιστορικό αναφυλακτικής αντίδρασης στη σκιαγραφική ουσία.
Η στεφανιαία νόσος είναι απρόβλεπτη, αιφνίδια και μπορεί να αποβεί θανατηφόρα. Κρίνεται, λοιπόν, απαραίτητη η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινωνικού συνόλου για την πάθηση, η στροφή κατά ένα υγιεινό τρόπο ζωής και η πραγματοποίηση συστηματικών προληπτικών εξετάσεων, τόσο για τις ομάδες κινδύνου όσο και για όλους. Ειδικότερα, για τις προληπτικές εξετάσεις, πλέον καθίστανται σε μεγάλο βαθμό διαθέσιμες και σημαντικά αποτελεσματικές, με την αξονική στεφανιογραφία να γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής στην καρδιολογία. Η τελευταία αναγνωρίζεται ως μια αξιόπιστη, ακριβής και πρώτης γραμμής απεικονιστική τεχνική για τη διάγνωση της στεφανιαίας νόσου.
Τελικά, στην εποχή που η ιατρική επιστήμη και η πρόληψη είναι δυναμικοί σύμμαχοι της ανθρωπότητας, η κατανόηση των παραγόντων κινδύνου και η υπευθυνότητα των ασθενών θα τελειοποιήσουν το πλάνο αντιμετώπισης της ασθένειας και τότε οι πιθανότητες θα στραφούν υπέρ της ανθρώπινης ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Global Heart & Circulatory Diseases Factsheet, British Heart Foundation. Διαθέσιμο εδώ
- Coronary Artery Disease, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Coronary CT Angiography, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Coronary artery calcium score: current status, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
