Του Ιωάννη Περγαντή,
Ο χώρος της Μέσης Ανατολής, από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, χαρακτηρίζεται από τον νομαδικό τρόπο ζωής. Ομάδες ανθρώπων, χωρίς ένα μέρος για να αποκαλούν «σπίτι», περιφέρονται στις πεδιάδες αναζητώντας κατάλληλες συνθήκες για μια βραχύβια διαβίωση. Από αυτούς τους νομαδικούς πληθυσμούς προέκυψαν όλοι οι μεγάλοι λαοί της Ανατολής, οι οποίοι συγκρότησαν κράτη, θεσμούς και αργότερα αυτοκρατορίες. Στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε στον λαό ο οποίος ξεκίνησε από κάποιους ασήμαντους νομάδες, τους Πέρσες, και κατέληξε να δημιουργήσει την πρώτη μεγάλη αυτοκρατορία της αρχαιότητας, την Αχαιμενιδική.
Η ιστορία των Περσών, αν και καταγεγραμμένη, δημιουργεί επιφυλάξεις ως προς την ιστορικότητά της. Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, οι Πέρσες προήλθαν από την περσική φυλή των Πασαργάδων, στα νότια του σημερινού Ιράν. Στις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ. αρχηγός της φυλής ήταν ο Αχαιμένης, πιθανότατα μυθικό πρόσωπο. Οι Πασαργάδες ήταν υποτελείς της αυτοκρατορίας του Ελάμ, μέχρι την εξέγερσή τους που υποκινήθηκε από τον γιο του Αχαιμένη, τον Τεΐσπη. Ο θάνατος του Τεΐσπη έφερε τη διάσπαση του μικρού κρατιδίου στα δύο, το καθένα μέρος υπό έναν γιο του, το ένα υπό τον Κύρο Α΄ και το άλλο υπό τον Αριαράμνη.
Τα δύο κρατίδια, των Ασνάν και των Παρσί, ακολούθησαν τη δική τους πορεία, παρ’ όλα αυτά, το πρώτο είναι αυτό το οποίο τελικά θα επικρατήσει. Οι δύο διάδοχοι του Κύρου Α΄, ο Καμβύσης Α΄ και Κύρος Β΄, θα προβούν σε συγκρούσεις με το γειτονικό βασίλειο των Μήδων, όπου τελικά θα επικρατήσουν. Ειδικότερα, ο Κύρος Β΄ θα πετύχει την ολοκληρωτική επικράτηση των Περσών, χρίζοντας τον εαυτό του βασιλέα των Μήδων και Περσών, λαμβάνοντας και το προσωνύμιο Μέγας. Μετά τον θάνατό του, το 530 π.Χ., τον διαδέχεται ο γιος του Καμβύσης Β΄, αλλά μια επανάσταση που έλαβε χώρα το 523 π.Χ. θα τον ανατρέψει για χάρη του αδελφού του Σμέρδι. Ούτε, όμως, και ο Σμέρδις θα διατηρήσει τον θρόνο, καθώς σχεδόν το ίδιο έτος θα ανατραπεί από τον Δαρείο.
Ο Δαρείος, αν και δεν είχε ισχυρή διεκδίκηση στον θρόνο (ήταν τρίτος ξάδελφος των νόμιμων διαδόχων), κατάφερε να διατηρήσει την εξουσία ακόμη και μετά τις μεγάλες επαναστάσεις σε όλες τις επαρχίες της αυτοκρατορίας, οι οποίες έληξαν με δεκάδες χιλιάδες εκτελέσεις. Επί του Δαρείου ισχυροποιήθηκαν όλες οι κτήσεις της αυτοκρατορίας (από τον Ινδό μέχρι την Μικρά Ασία), καθώς και επεδίωξε την αύξηση της επικράτειας προς τα δυτικά. Χαρακτηριστική είναι η επίθεση που εξαπέλυσε στις ελληνικές πόλεις-κράτη (στο πλαίσιο των Μηδικών Πολέμων), η οποία έληξε άδοξα το 490 π.Χ. στη μάχη του Μαραθώνα.
Ο θάνατός του το 486 π.Χ. έφερε στον περσικό θρόνο τον δευτερότοκο γιο του, Ξέρξη Α΄. Θέλοντας να εκδικηθεί την αποτυχία του πατέρα του, προέβη σε στρατιωτικές προετοιμασίες που διήρκησαν 4 χρόνια, ετοιμάζοντας ένα στράτευμα που, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, απαριθμούσε 1 εκατομμύριο στρατιώτες. Όμως, όπως συνέβη και με τον Δαρείο, ο Ξέρξης απέτυχε να επιβληθεί επί των Ελλήνων, γνωρίζοντας το 479 π.Χ. δύο απανωτές ήττες, μια στις Πλαταιές και μια στη Μυκάλη. Η αποτυχία αυτή κλόνισε απίστευτα τον Ξέρξη, ο οποίος μέχρι και τον θάνατό του, το 465 π.Χ., έλαβε αρκετές παρανοϊκές αποφάσεις, όπως τη δολοφονία πολλών μελών της οικογένειάς του. Τέλος σε αυτήν την κατάσταση έβαλε ο σφετεριστής Αρτάβανος, υπεύθυνος για τη δολοφονία του.
Από το 465 π.Χ. μέχρι και το 358 π.Χ. η αυτοκρατορία πέρασε μια μεγάλη περίοδο αστάθειας και παρακμής. Οι διαδοχές των αυτοκρατόρων ήταν αλλεπάλληλες, καθώς οι δυναστικές έριδες οδηγούσαν σε συνεχείς συνομωσίες και δολοφονίες. Η έκβαση του Πελοποννησιακού Πολέμου (431 π.Χ.-404 π.Χ.) δεν έτυχε εκμετάλλευσης από τους Πέρσες, διατηρώντας έτσι τη στασιμότητα της αυτοκρατορίας. Η μοναδική στιγμή ανάκαμψης ήταν το 386 π.Χ. με την Ανταλκίδειο Ειρήνη, που Μικρά Ασία και Κύπρος περνούν υπό τον έλεγχό τους, αλλά και πάλι, η Περσία δεν έδειχνε κανένα σημάδι ανοδικής πορείας. Η μόνη περίπτωση ευημερίας και εξέλιξης ήρθε το 385 π.Χ. με τον Αρταξέρξη Γ΄, ο οποίος κατάφερε να διατηρήσει την εδαφική ακεραιότητα της αυτοκρατορίας, καθώς και να ανακαταλάβει την Αίγυπτο. Η αυταρχικότητα και η σκληρότητά του, όμως, ώθησαν μέλη του κοντινού περιβάλλοντός του να τον δολοφονήσουν το 338 π.Χ.
Ο τελευταίος αυτοκράτορας της Περσίας αναδείχθηκε ο Δαρείος Γ΄, στον οποίο πολλοί ιστορικοί βλέπουν πολλές διοικητικές και στρατιωτικές ικανότητες. Η έλευση του Δαρείου έφερνε μια νέα δυναμική στην Περσία, η οποία ανεστάλη απότομα λίγα χρόνια αργότερα από τον νέο βασιλιά της Μακεδονίας, τον Αλέξανδρο. Στις δύο πρώτες αναμετρήσεις τους (Γρανικός και Ίσσος), ο Δαρείος ηττήθηκε κατά κράτος, ωθώντας τον να υποχωρήσει στα ενδότερα του κράτους, γνωρίζοντας τη μοίρα των περισσοτέρων αυτοκρατόρων της Περσίας, τη δολοφονία από κοντινούς σε αυτόν αξιωματούχους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Achaemenian Dynasty, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- Achaemenid Empire, worldhistory.org, Διαθέσιμο εδώ
- Persian Empire, education.nationalgeographic.org, Διαθέσιμο εδώ
- Persian Empire, history.com, Διαθέσιμο εδώ
