Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Στις μέρες μας, η Άκρα Δεξιά έχει επανέλθει, δυστυχώς, στο πολιτικό προσκήνιο, απειλώντας τη διατάραξη της πολιτικής ισορροπίας και φέρνοντας μαζί της απρόβλεπτες συνέπειες, οι οποίες θα επηρεάσουν την ειρήνη και την ευημερία. Η ιδεολογία της Άκρας Δεξιάς εκφράζεται όχι μόνο μέσα από τα στόματα των υποστηρικτών τους, αλλά και μέσα από τα «πνευματικά» τους παράγωγα.
Τα παράγωγα αυτά στην Ελλάδα ήδη από το 1974 και την αυγή της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας χαρτογραφεί η Άννα Καρακατσούλη στο νέο της βιβλίο Το ξίφος του πνεύματος – Βιβλίο, πολιτισμική ηγεμονία και Άκρα Δεξιά στην Ελλάδα μετά το 1974, το οποίο βγήκε στο προσκήνιο από τις Εκδόσεις Gutenberg τον Φεβρουάριο του 2024. Η συγγραφέας, Άννα Καρακατσούλη, είναι καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Ιστορίας και Πολιτισμού, ενώ έχει αναλάβει τη διεύθυνση του Εργαστηρίου Ιστορίας του Βιβλίου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ως απόφοιτη της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, μελετά τη διακίνηση των ιδεών στον ευρωπαϊκό χώρο, ενώ έχει επεκτείνει το γνωστικό της αντικείμενο και στις Ρωσικές Σπουδές. Στα συγγράμματά της περιλαμβάνονται μελέτες για την Ελληνική Επανάσταση και για την ιστορία του Βιβλιοπωλείου της Εστίας.
Μέσα από τις σελίδες του συγκεκριμένου βιβλίου σκιαγραφούνται με κάθε λεπτομέρεια οι εκδοτικές πρωτοβουλίες που συνδέθηκαν με την πολιτική άνοδο της Άκρας Δεξιάς στον ελλαδικό χώρο από το 1974 έως τις μέρες μας. Όπως η ίδια η συγγραφέας αναφέρει, το βιβλίο «εξετάζει την πολιτισμική διάσταση του ηγεμονικού σχεδίου της σύγχρονης άκρας δεξιάς όπως αυτή παρατηρείται στην ελληνική πολιτική και κοινωνία». Υιοθετώντας μια πρωτότυπη και διεπιστημονική προσέγγιση, η συγγραφέας μέσα από μακρά μελέτη αναδεικνύει τη συμβολή των εντύπων (εκδόσεις, βιβλία) που αξιοποιήθηκαν, για να διαδώσουν τις ακροδεξιές ιδέες με τη δυναμική που αναπτύσσει στην πραγματικότητα η Άκρα Δεξιά στις εκλογές διαχρονικά. Η πορεία των συγκεκριμένων πολιτικών ιδεών και φορέων στην Ελλάδα έχει ασφαλώς επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης, καθώς ο συγκεκριμένος πολιτικός χώρος, που σε ορισμένες στιγμές ήταν πιο περιθωριοποιημένος πολιτικά και κοινωνικά, εκφράστηκε έντονα μέσα από την εκδοτική δραστηριότητα που χρησιμοποιήθηκε για τη διάδοση της ιδεολογίας του στο κοινό.
Η συγγραφέας ανοίγει τη μελέτη της με τον ορισμό της «Νέας Δεξιάς», πολιτικό όρο, τον οποίο προσεγγίζει από διαφορετικές οπτικές. Μετά τον ορισμό και την περιγραφή των παραμέτρων της ιδεολογίας, εστιάζει στη θέση της «Νέας Δεξιάς» στην Ελλάδα, αναφέροντας την Αρχαία Ελλάδα ως βασική και πρώτη χρονολογικά πηγή της, από την οποία εντοπίζει διαχρονικά τις πηγές «έμπνευσης», φτάνοντας μέχρι τη Δικτατορία των Συνταγματαρχών (1967 – 1974). Στο δεύτερο κεφάλαιο, το βιβλίο κάνει αναφορά στο πώς διαφέρει η Άκρα Δεξιά του Μεσοπολέμου με τα χαρακτηριστικά της Άκρας Δεξιάς στα μεταπολεμικά χρόνια. Παρουσιάζεται μια ανασκόπηση στα τέσσερα κύματα της ακροδεξιάς ιδεολογίας, που ξεκινούν από τον σκοπό του αντικομμουνισμού και την προσήλωση σε μια «αυτοκρατορική» Ευρώπη, περνούν μέσα από τον δεξιόστροφο «λαϊκισμό» που αφορά κυρίως μεσαία στρώματα, ενώ, στη συνέχεια, επανέρχονται στο προσκήνιο ήδη από τη δεκαετία του 1970, για να ενισχυθούν, εν τέλει, περισσότερο μετά από την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, οπότε οι ακροδεξιές οντότητες αξιώνουν και συχνά επιτυγχάνουν τη συμμετοχή τους στον κοινοβουλευτισμό.
Μεταβαίνοντας στους «γενάρχες» διανοούμενους του εθνικισμού στην Ελλάδα, γίνεται σημαντική μνεία στον Ίωνα Δραγούμη, στον Αργύρη Εφταλιώτη, στο Νεοκλή Καζάζη και σε πολλούς ακόμα ομοϊδεάτες εκφραστές, οι οποίοι άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στην εποχή τους με τον λόγο τους. Εν συνεχεία, στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στο πώς η ελλιπής «αποχουντοποίηση» οδήγησε πολλούς από τους ακροδεξιούς σχηματισμούς στο να αποδεχθούν τη συμμετοχή τους στον κοινοβουλευτισμό. Το πέμπτο και το έκτο κεφάλαιο εξετάζουν την εκδοτική παραγωγή της ακροδεξιάς ιδεολογίας, αφενός κατά την εποχή που η Ν.Δ. έρχεται σε ρήξη με τους υπερμάχους της Δικτατορίας και αφετέρου στον 21ο αιώνα. Ασφαλώς, στα πλαίσια των νέων τεχνολογιών δε λείπουν και οι κοινωνοί των ακροδεξιών ιδεών που δεν εκφράζονται μέσα από τα έντυπα, αλλά από την τηλεόραση, όπως οι περιπτώσεις του Α. Γεωργιάδη και του Κ. Βελόπουλου. Τέλος, τάσεις που παρατηρεί η συγγραφέας να διέπουν την έκφραση αυτών των ιδεών στο σήμερα είναι τα έντυπα και βιβλία που προωθούν ρατσιστικές ιδέες, με παράδειγμα τις εκδόσεις της Χρυσής Αυγής.
Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι μια πολύτιμη πηγή για όποιον μελετά την πολιτική ιστορία της Ελλάδας, σε σχέση με τα ιστορικά γεγονότα, αλλά και με τις παρόμοιες τάσεις σε άλλα κράτη, αναφορικά με την εκδοτική δραστηριότητα που διαδίδει τις ιδέες της Άκρας Δεξιάς. Ασφαλώς, πρόκειται για ένα σύγγραμμα που θα συγκινήσει περισσότερο ένα πιο ειδικό κοινό, καθώς συνιστά αποτέλεσμα ενδελεχούς και συστηματικής έρευνας, η οποία αποδεικνύει ότι η «προετοιμασία» της ελληνικής κοινωνίας για την ανάδειξη της Ακροδεξιάς δεν ξεκίνησε από την οικονομική κρίση, αλλά έχει μια πολύ πιο μακρόχρονη διάρκεια ζωής, ώστε να μπορούν να στοιχειοθετηθούν ακόμη και ανησυχίες για πολιτισμική ηγεμονία αυτού του χώρου, καθώς αφηγήματά του τείνουν να υιοθετούνται στον δημόσιο λόγο.
