Της Ματίνας Ναδάλη,
Tα τελευταία χρόνια, η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας έχει οδηγήσει στην πρωτόγνωρη διόγκωση του υπολογιστικού τομέα και την κατακόρυφη αύξηση του αριθμού των εργαζομένων του. Ωστόσο, παρά τη μεγάλη ζήτηση για εργατικό δυναμικό στον συγκεκριμένο κλάδο, παγιωμένες ανισότητες και εσωτερικευμένα στερεότυπα εμποδίζουν ως και σήμερα την ένταξη και ανέλιξη των γυναικών σε αυτόν. Η κατάσταση, όμως, δεν ήταν πάντα η ίδια. Στις απαρχές της επιστήμης των υπολογιστών, ο προγραμματισμός πρόβαλε ως μία διεκπεραιωτική εργασία χαμηλού κύρους, κατάλληλη για την απασχόληση των γυναικών που είχαν αρχίσει να διεκδικούν πιο δυναμικά τη θέση τους στην αγορά εργασίας. Οι αρμοδιότητες του προγραμματιστή, άλλωστε, περιορίζονταν αρχικά στην επαναλαμβανόμενη εκτέλεση αυστηρά καθορισμένων εντολών μέσα από την κατάλληλη σύνδεση καλωδίων· ό,τι πρέπει για τα ευλύγιστα και λεπτεπίλεπτα γυναικεία δάκτυλα.
Σύντομα όμως, οι προοπτικές του κλάδου ξεπρόβαλαν λαμπρές, το κύρος των επαγγελματιών του αυξήθηκε, όπως και οι μισθοί τους. Παράλληλα, ο προγραμματισμός από μηχανική διαδικασία, έλαβε το κύρος μίας ανώτερης πνευματικής απασχόλησης που απαιτεί υψηλές νοητικές δεξιότητες, μαθηματικό υπόβαθρο και αλγοριθμικό τρόπο σκέψης, τον οποίο στερεοτυπικά οι γυναίκες ανέκαθεν στερούνταν. Έτσι, ξεκίνησε μία μαζική σεξιστική προπαγάνδα εναντίον τους· οι γυναίκες προγραμματίστριες προβάλλονταν στα μέσα ως αντικείμενο χλευασμού, απογυμνωμένες από κάθε στοιχείο θηλυκότητας ή ελκυστικότητας, με αποτέλεσμα οι θέσεις τους στον κλάδο να μειωθούν δραματικά.
Εκτός αυτού, από την ιστορία δεν λείπουν περιπτώσεις γυναικών επιστημόνων στον κλάδο της τεχνολογίας και της πληροφορικής, των οποίων το έργο υποκλάπηκε από άνδρες συναδέλφους τους ή δεν έλαβε τη δέουσα αναγνώριση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ada Lovelance (1815–1852), μία από της πρώτες γυναίκες μαθηματικούς και (συν-)εφευρέτρια της Αναλυτικής Μηχανής, του προγόνου των σύγχρονων υπολογιστών, η επινόηση, όμως, της οποίας αποδίδεται ως και σήμερα αποκλειστικά στον σύζυγό της, Charles Babbage (Μηχανή Babbage). Έναν αιώνα αργότερα, η ιστορία της μαθηματικού Katherine Johnson έρχεται να επιβεβαιώσει ότι τα έμφυλα στερεότυπα στον κλάδο ήρθαν για να μείνουν. Η σπουδαία αυτή Αμερικανίδα επιστήμονας επαλήθευσε την ανάλυση τροχιάς του Alan Shepard, του πρώτου Αμερικανού που ταξίδεψε στο διάστημα και διόρθωσε τους υπολογισμούς της τροχιάς του John Glenn γύρω από τη Γη. Κι όμως, η συμβολή της σε αυτό το εγχείρημα-σταθμό στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν αναγνωρίστηκε επίσημα μέχρι το 2015.
Επανερχόμενοι στο σήμερα, μία ματιά στην ποσόστωση των σχολών και των εταιρειών πληροφορικής σε γυναίκες ενδεχομένως να αρκούσε για να αντιληφθούμε ότι η εκπροσώπηση τους στον κλάδο παραμένει εξαιρετικά χαμηλή. Συγκεκριμένα, παρά τα σημαντικά βήματα που έχουν σημειωθεί, 3 στις 4 θέσεις εργασίας του τεχνολογικού τομέα εξακολουθούν να καλύπτονται από άνδρες, ενώ οι γυναίκες αντιστοιχούν μόλις στο 18% των νέων αποφοίτων πληροφορικής. Εξίσου περιορισμένες προβάλλουν και οι ευκαιρίες τους για επαγγελματική και μισθολογική ανέλιξη, καθώς, σε διευθυντικές θέσεις στον τομέα τις πληροφορικής προάγονται μόλις 52 γυναίκες για κάθε 100 άνδρες, με τις απολαβές τους να παραμένουν κατά μέσο όρο 17.5% χαμηλότερες σε σύγκριση με τους άντρες συναδέλφους τους.
Οι δυσκολίες, ωστόσο, για τις ίδιες δεν σταματούν εκεί. Η μειωμένη εκπροσώπηση των γυναικών στους κλάδους της πληροφορικής και της τεχνολογίας στερεί από τα νεαρά κορίτσια μία πηγή έμπνευσης, ένα πρότυπο, μία σπουδαία προσωπικότητα του χώρου με την οποία μπορούν άμεσα να ταυτιστούν. Μέσα σε ανδροκρατούμενο περιβάλλον, λοιπόν, οι γυναίκες νιώθουν συχνά υποχρεωμένες να καταπνίξουν τη θηλυκότητά τους, προκειμένου να γίνουν αποδεκτές ως ισότιμες συμφοιτήτριες, συνάδελφοι και εργοδότριες. Ταυτόχρονα, φορτώνονται άθελά τους την ευθύνη να αποδείξουν όχι μόνο τις δικές τους ικανότητες, αλλά και την αβασιμότητα των στερεότυπων εναντίον των ίδιων και των υπόλοιπων γυναικών.
Με στόχο τη γεφύρωση αυτών των χασμάτων, κατά καιρούς θεσμοθετούνται λύσεις που επιφανειακά τάσσονται ενάντια στις ανισότητες, στην πραγματικότητα, όμως, τις διαιωνίζουν. Από τους μαθητικούς διαγωνισμούς για κορίτσια και τις πανεπιστημιακές υποτροφίες σε φοιτήτριες ως τα βραβεία για γυναίκες επιστήμονες και τις παγκόσμιες ημέρες για την αναγνώριση του έργου τους, διαφαίνεται και πάλι μία τάση διαχωρισμού και διάκρισης, έστω και ευνοϊκής, χωρίς, όμως, ουσιαστικό έρεισμα. Εξάλλου, ζητούμενο δεν είναι η πλεονεκτική μεταχείριση, η επιεικής αξιολόγηση ή η εύνοια στο ακαδημαϊκό και επαγγελματικό περιβάλλον, αλλά η αναγνώριση τόσο από τις ίδιες τις γυναίκες όσο και από το κοινωνικό σύνολο της ικανότητάς τους να αποδείξουν επί ίσοις όροις την αξία τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- White, S, K.(2024), Women in tech statistics: The hard truths of an uphill battle | CIO, CIO, cio.com. Διαθέσιμο εδώ
- Williamson, T. (2023), History of computers: A brief timeline | Live Science, Live Science, livescience.com. Διαθέσιμο εδώ
-
Cameron, L., Martinez, Michael, (2017), The Epic Journey of Women in Computing, IEEE Computer Society, computer.org. Διαθέσιμο εδώ
