Του Δημήτρη Μπουτσικάρη,
Ο βιασμός της Λουκρητίας είναι ρωμαϊκός θρύλος που τοποθετείται και συνδέεται με την κατάργηση του πολιτεύματος της βασιλείας στη Ρώμη το 509 π.Χ. Στη λεηλασία της Ρώμης το 390 π.Χ. από τους Γαλάτες, καταστράφηκαν τα προγενέστερα ιστορικά αρχεία και έτσι όλα τα γεγονότα, κυρίως της περιόδου της βασιλείας, διατηρήθηκαν με τη μορφή θρύλων.
Η ιστορία έχει να κάνει ως εξής: Η Λουκρητία είναι παντρεμένη με τον στρατηγό Κολλατίνο, συγγενή του βασιλιά. Κατά τη διάρκεια μιας μακράς πολιορκίας, κάποιο βράδυ, οι στρατηγοί πιάνουν κουβέντα για τις γυναίκες τους. Ο Κολλατίνος επαινεί την αρετή της γυναίκας του, η οποία ξεπερνά όλες τις υπόλοιπες της Ρώμης. Αυτό το καύχημα εξήρε τον γιο του βασιλιά, Σέξτο Ταρκύνιο. Ο Ταρκύνιος φεύγει τη νύχτα και πηγαίνει στην οικία της Λουκρητίας, τάχα για να μεταφέρει νέα, και αυτή τον υποδέχεται όπως αρμόζει σε έναν πρίγκιπα και συμπολεμιστή του άντρα της. Τότε ο Ταρκύνιος περιμένει να πέσουν όλοι για ύπνο και μπαίνει στην κάμαρα της Λουκρητίας και της ζητάει να κάνουν έρωτα, όμως αυτή αρνείται κατηγορηματικά και προσπαθεί να τον συνεφέρει με νουθεσίες. Αυτός είναι ανένδοτος και την απειλεί πως αν δεν πλαγιάσουν θα την σκοτώσει και θα σκοτώσει και ένα δούλο της και θα τον φέρει στο κρεβάτι της. Έτσι θα έλεγε πως τους σκότωσε για λόγους τιμής, επειδή τους έπιασε μαζί, για να σώσει την τιμή του Κολλατίνου από την προδοσία της Λουκρητίας. Η Λουκρητία ενέδωσε, ο Ταρκύνιος τη βιάζει και φεύγει πριν ξημερώσει. Η Λουκρητία ενημερώνει τον σύζυγό της και τον πατέρα της, στους οποίους αποκαλύπτει τι έγινε, τους βάζει να ορκιστούν για εκδίκηση και εκείνη τότε αυτοκτονεί. Οι άντρες μιλούν δημόσια για το γεγονός και ο λαός στέκεται μαζί τους. Η δυναστεία των Ταρκυνίων διώκεται, η βασιλεία τελειώνει, η Ρώμη γίνεται Δημοκρατία και παίρνουν την εξουσία οι ύπατοι.
Την ιστορία της Λουκρητίας ως θρύλο την συναντάμε σε πολλούς Ρωμαίους συγγραφείς όπως ο Λίβιος (59 π.Χ.-17 μ.Χ.), ο Οβίδιος (43 π.Χ.-17 μ.Χ.), ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς (60 π.Χ.- 7 μ.Χ.), αλλά και μεταγενέστερους όπως ο Ιερός Αυγουστίνος (354 – 430). Η σύνθεση της Λουκρητίας από τον Σαίξπηρ ήταν μεταξύ 1592 και 1594. Εκείνη την περίοδο μάστιζε η πανούκλα στο Λονδίνο κάτι το οποίο είχε ως αποτέλεσμα το κλείσιμο των θεάτρων. Έτσι, πολλοί ευγενείς ζητούσαν από δημιουργούς τη γραφή μακροσκελών ποιημάτων για την αντικατάσταση των χαμένων παραστάσεων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο κόμης του Σαουθάμπτον ήταν αυτός που του αφιερώθηκε η Λουκρητία από τον Σαίξπηρ. Κιόλας μαζί με το πεζό κείμενο στην αρχή του ποιήματος που διηγείται την πλοκή, υπάρχει και μια αφιέρωση στον κόμη.
Το ποίημα έχει 1.855 στοίχους, είναι χωρισμένο σε επτάστιχες στροφές με ρίμα ΑΒΑΒΒΓΓ και είναι γραμμένο σε ιαμβικό πεντάμετρο. Το ξεκίνημα της ιστορίας στο ποίημα παραλείπει την πολιορκία και τη συζήτηση των στρατηγών για τις γυναίκες τους, αρχίζοντας με τον Ταρκύνιο ιππεύοντας μέσα στη νύχτα κατευθυνόμενος για την οικία της Λουκρητίας, αφού έχει ακούσει το εγκώμιο του Κολλατίνου.
Ολόκληρο το ποίημα είναι ένα κράμα ελισαβετιανών συμβολισμών αλλά και μανιχαϊστικών αντιπαραθέσεων. Ξεκινάει αμέσως με τη σύγκρουση του κάλλους και της αρετής πάνω στη Λουκρητία και τα συμβολίζει με δύο στρατούς, έτοιμους για τη μάχη, όπου ο ένας αποτελείται από κόκκινα ρόδα και ο άλλος από λευκά κρίνα. Το κόκκινο είναι το χρώμα του πάθους και το λευκό το χρώμα της αγνότητας και το προδοτικό βλέμμα του Ταρκυνίου είναι αυτό που θα κρίνει την έκβαση της μάχης. Άλλες δύο πολύ ενδιαφέρουσες αντιπαραθέσεις είναι αυτές της αρχαίας θρησκείας και του Χριστιανισμού, αλλά και η σύγκριση της Λουκρητίας με τον Νέο Κόσμο και του Ταρκυνίου με τους αποικιοκράτες της σύγχρονης του Σαίξπηρ πατρίδας. Στην αντιπαράθεση αρχαίας θρησκείας – Χριστιανισμού αναφέρεται για τη στάση της Λουκρητίας απέναντι στον Ταρκύνιο και στο δίλλημα που της έβαλε πριν τη βιάσει. Η Λουκρητία πλέον έχει να επιλέξει ανάμεσα στην υστεροφημία και την αγνότητα του ονόματός της σαν μια γνήσια Ρωμαία εκείνης της εποχής ή στην αγνότητα της ψυχής και σώματός της σαν μια γνήσια χριστιανή μάρτυρας της εποχής των διωγμών.
Το άλλο πολύ ενδιαφέρον σημείο του ποιήματος είναι για την αναχρονιστική σύγκριση για την εξερεύνηση του νέου κόσμου. Ο Σαίξπηρ παρομοιάζει την ανυπεράσπιστη Λουκρητία που κοιμάται στην κλίνη της με τον γεμάτο πλούτη και ανεξερεύνητα τοπία Νέο Κόσμο και τον βιαστή Ταρκύνιο με τον πεινασμένο για χρυσό αποικιοκράτη. Όμως, το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι πέρα από την ψυχολογική σύνθεση που μας δίνει για την Λουκρητία-Ιθαγενή, μας δείχνει και την πλευρά του Ταρκύνιου όπου μέσα του κρύβεται η ντροπή και ο πόθος για ματωμένα πλούτη της Ελισαβετιανής Αγγλίας του 15ου αιώνα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Λένια Ζαφειροπούλου, 2021, Ο Βιασμός της Λουκρητίας, Αθήνα: Εκδ. Gutenberg
- Βίλχελμ Μύλμαν, 1997, Ευρωπαϊκή λογοτεχνία και παγκόσμιος πολιτισμός, Αθήνα: Εκδ. Νεφέλη
-
Χάρολντ Μπλούμ, 2007, Δυτικός Κανόνας, Αθήνα: Εκδ. Gutenberg
