Της Ευθυμίας Καραδήμου,
Όλοι ζούμε στη δική μας εκδοχή της πραγματικότητας που περιορίζεται από τις αισθήσεις μας, το ταπεραμέντο μας και τις εμπειρίες μας. Όμως, είναι σημαντικό για την ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου να κατανοεί την εμπειρία της πραγματικότητας των άλλων ανθρώπων γύρω του. Πώς θα το πετύχει αυτό; Η απάντηση «κρύβεται» πίσω από τον ορισμό της λέξης «ενσυναίσθηση». Τι είναι, λοιπόν, η ενσυναίσθηση;
Ο Αμερικάνος ψυχολόγος Carl Rogers ανέδειξε έναν από τους πιο περιεκτικούς και κατανοητούς ορισμούς της έννοιας. Συγκεκριμένα, ανέφερε πως ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να «αντιλαμβάνομαι» το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς ενός άλλου ανθρώπου με ακρίβεια σαν να ήμουν εκείνο το άτομο, χωρίς, όμως, να χάνω αυτή τη «σαν να» συνθήκη. Είναι η διαδικασία κατά την οποία υπεισέρχομαι στον ιδιωτικό κόσμο του άλλου και τον βιώνω σαν να ήμουν εκείνος. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πως η ενσυναίσθηση αποτελεί βασικό όρο, αναφορικά με τη συναισθηματική ταύτιση των ατόμων και διαφέρει εκ δια μέτρου με την απλή συμπάθεια ή συμπόνια προς κάποιο άλλο άτομο.
Πώς, όμως, αποκτούμε ή καλλιεργούμε αυτήν την πολυπόθητη ενσυναίσθηση; Έρευνες έχουν δείξει πως το 10% του επιπέδου ενσυναίσθησης που κατέχει ο κάθε άνθρωπος οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες, ενώ το υπόλοιπο 90% σε άλλους παράγοντες, όπως για παράδειγμα, ο τρόπος ανατροφής και τα εξωτερικά ερεθίσματα που δέχεται ο κάθε άνθρωπος. Επιπλέον, επιστήμονες έχουν τονίσει τη σημασία των λεγόμενων νευρώνων καθρεπτών στη διαδικασία απόκτησης της ενσυναίσθησης, καθώς μέσω αυτών μιμούμαστε τις συμπεριφορές των άλλων και αντικατοπτρίζουμε τα συναισθήματά τους. Παρ’ όλα αυτά, εάν θέλουμε να αναπτύξουμε την ικανότητα αυτή, μπορούμε να ξεκινήσουμε να παρατηρούμε τον κόσμο γύρω μας και να μην περιοριζόμαστε στο δικό μας προσωπικό συναίσθημα, αλλά να εστιάζουμε στο συναίσθημα των άλλων. Επίσης, σημαντικό είναι να μην ασκούμε μια δογματική και πλαισιωμένη ζωή, αλλά να ακούμε προσεχτικά τους γύρω μας και να έχουμε «ανοιχτό» το μυαλό μας σε νέες ιδέες και αντιλήψεις, με σκοπό να ανακαλύψουμε κοινά με τον κόσμο, ακόμα και με αυτούς που έχουν διαφορετική στάση ζωής από τη δική μας. Έτσι, η ενσυναίσθηση θα είναι εκείνη που θα μας βοηθήσει να γίνουμε κοινότητα και να επεκτείνουμε την παγκόσμια ηθική, χωρίς να κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους του κύκλου μας και συνειδητοποιώντας, ταυτόχρονα, πως η ανθρώπινη εμπειρία είναι διαμοιραζόμενη.
Τα πλεονεκτήματα της διαδικασίας αυτής είναι πολυάριθμα. Αρχικά, οι άνθρωποι που έχουν καλλιεργήσει αυτή την ικανότητα χαίρουν, συχνά, καλής ψυχικής υγείας, ενώ παράλληλα είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν κάποιο ψυχοσωματικό νόσημα, καθώς οι ίδιοι έχουν καλύτερη κατανόηση τόσο των συναισθημάτων και των συμπεριφορών τους όσο και των ανθρώπων γύρω τους. Επιπλέον, αποτελούν άτομα με πολύ καλές επικοινωνιακές δεξιότητες, γεγονός που τους επιτρέπει να συνεργαστούν εύρυθμα τόσο σε διαπροσωπικό πλαίσιο, όπως επίσης και σε ένα εργασιακό ή οικογενειακό περιβάλλον. Τέλος, οι άνθρωποι με αναπτυγμένο το αίσθημα της ενσυναίσθησης παρουσιάζουν μειωμένα επίπεδα άγχους, στρες αλλά και του αισθήματος της μοναξιάς.
Γενικότερα, η ενσυναίσθηση αποτελεί βασικό πυλώνα της προσωπικότητας ενός ατόμου, στηρίζοντάς τον κατά τη διάρκεια του βίου του, αλλά και βοηθώντας τον στη διατήρηση και τη δημιουργία των διαπροσωπικών σχέσεων. Θεωρείται τόσο ως η παθητική ανάκλαση ενός άλλου όσο και ως η ενεργητική προσπάθεια να «μπει» κάποιος μέσα σε ένα άλλο. Υπάρχει σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής μας ζωής, «είναι μια τάση να μοιραζόμαστε και να κατανοούμε τα συναισθήματα των άλλων», φανερώνοντας τις μικρές εναλλαγές του καθένα μας στην κοινά αποδεκτή μας πραγματικότητα.
