Της Παρασκευής Κωστίνου,
529: Εκδίδεται ο Ιουστινιάνειος Κώδικας (Corpus Iuris Civilis) από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄ (527-565). Πρόκειται για μία σύνθεση αυτοκρατορικών νόμων, που αποτελείται από 4 βιβλία, τα οποία συγκεντρώνουν ορισμένους σπουδαίους νόμους από τη Ρωμαϊκή εποχή έως και την εποχή του Ιουστινιανού. Το συγκεκριμένο έργο αποτέλεσε σταθμό για τη δημιουργία ενός κράτους δικαίου και συνετέλεσε στη δικαιότερη απόδοση της δικαιοσύνης.
Ο Ιουστινιανός Α΄ ανέλαβε την αυτοκρατορία σε κομβική εποχή. Διαδέχτηκε τον θείο του Ιουστίνο Α΄ (518-527), ο οποίος ανέβηκε στον θρόνο σε μεγάλη ηλικία και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο χρειαζόταν έναν σύμβουλο. Αυτός ο σύμβουλος ήταν ο Ιουστινιανός, ο οποίος κατάφερε να στιγματίσει τον 6ο αιώνα με τα έργα του. Από αρκετούς μελετητές η περίοδος βασιλείας του κρίνεται ως επιτυχημένη, διότι κατάφερε να ανακτήσει ζωτικής σημασίας εδάφη, να αποκρούσει εχθρούς και να διαμορφώσει ένα ισχυρό κράτος δικαίου.
Ένα από τα σημαντικά μέτρα που έλαβε από την αρχή της αυτοκρατορίας του ήταν να ενισχύσει το εσωτερικό του κράτους. Είχε καταλάβει, φυσικά, τις ελλείψεις, που κυρίως αφορούσαν τη νομοθεσία, τη διοίκηση και την απονομή της δικαιοσύνης. Δημιούργησε, λοιπόν, μία επιτροπή με πρόεδρο τον Τριβωνιανό, ο οποίος ήταν ένας από τους νομομαθείς της επιτροπής. Η πρώτη επιτροπή συστάθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 528 και είχε αναλάβει την πρώτη έκδοση του Corpus Iuris Civilis.
Το Corpus Iuris Civilis, όπως αναφέρθηκε ήδη, αποτελείται από τέσσερα βιβλία. Το πρώτο ονομάζεται Πανδέκτης (ή Περίληψη), το οποίο είναι γραμμένο στα Λατινικά και αφορά σημαντικές γνωμοδοτήσεις παλαιότερων νομοδιδασκάλων. Η επιτροπή που είχε ορίσει ο αυτοκράτορας με επικεφαλής τον Τριβωνιανό, εξέτασε όλα τα γραπτά αναγνωρισμένων νομοθετών από το 100 π.Χ. έως το 250 μ.Χ. και ξεχώρισαν όσα είχαν νομική ισχύ. Όλα αυτά τα συγκέντρωσαν σε ένα βιβλίο, που αποτέλεσε στην ουσία μια συλλογή της νομικής φιλολογίας.
Το επόμενο βιβλίο ονομάζεται Εισηγήσεις και αφορούσε κυρίως τους φοιτητές των νομικών σχολών, λειτουργούσε, δηλαδή, σαν ένα εγχειρίδιο. Πρόκειται στην ουσία για ένα σχεδιάγραμμα των νομικών θεσμών. Όπως ο Πανδέκτης, έτσι και οι Εισηγήσεις ήταν γραμμένες στα Λατινικά, με μόνη εξαίρεση κάποιες διατάξεις της εποχής του Ιουστινιανού, που ήταν στα Ελληνικά. Ακολουθεί ο Ιουστινιάνειος Κώδικας, ο οποίος αφορούσε όλους τους νόμους, που ίσχυαν από την εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού (117-138) έως και τον Ιουστινιανό.
Το τελευταίο βιβλίο του Corpus Iuris Civilis ονομάζεται Νεαρές και είναι το μοναδικό βιβλίο γραμμένο στα Ελληνικά, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι η ελληνική γλώσσα είχε επικρατήσει και στον δημόσιο βίο. Αφορά τους πρόσφατους νόμους, που είχε εκδώσει ο αυτοκράτορας από την έναρξη της ηγεμονίας του και σχετίζονται με τη διοίκηση, την οικονομία, το ατομικό δίκαιο, ακόμη και την Εκκλησία. Δημοσιεύτηκε αμέσως μετά τον Ιουστινιάνειο Κώδικα το 534. Ενδιαφέρον παρουσιάζει βέβαια το γεγονός, ότι το Corpus Iuris Civilis στο δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας μεταφράστηκε στα Λατινικά. Φυσικά, αυτό αποτελεί ένδειξη της σημαντικότητας του συγκεκριμένου έργου.
Αναμφισβήτητα, η αξία του Corpus Iuris Civilis είναι ανεκτίμητη, διότι χρησιμοποιήθηκε από τη βυζαντινή αυτοκρατορία και αποτέλεσε βάση για τους μελλοντικούς αυτοκράτορες, αλλά επηρεάστηκε και η Δύση. Φυσικά, η σημασία αυτού του έργου φαίνεται και στο ότι η δικαιοσύνη στο Βυζαντινό κράτος πλέον δεν εξαρτάται από προσωπικές αυθαιρεσίες, αλλά εκπορεύεται από την κεντρική εξουσία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ιουστινιάνειος Κώδικας (527-565), chilonas.com, Διαθέσιμο εδώ
- Τριβωνιανός, constantinople.ehw.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Ι. Καραγιαννόπουλος, Το Βυζαντινό Κράτος, Εκδόσεις Βάνιας Θεσσαλονίκη, 2001
- Ιουστινιανός: Ένας σπουδαίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, protothema.gr, Διαθέσιμο εδώ
