Της Νικολίνας Κουλούρη,
Μία απλή, καθημερινή βόλτα στους δρόμους της πόλης σου σε φέρνει αντιμέτωπο με δυσάρεστες εικόνες, οι οποίες φαντάζουν μακρινές ή απίθανες, όμως, είναι πράγματι πολύ πιο κοντά από όσο πιστεύεις. Θα δεις μια γυναίκα, να αναζητά καταφύγιο από το τσουχτερό κρύο, με τα ελάχιστα υπάρχοντά της κάτω από κάποιο στέγαστρο, έναν άνδρα στο παγκάκι του τοπικού πάρκου, σκεπασμένο με πεταμένα χαρτόκουτα από τα διπλανά μαγαζιά, ένα αθώο παιδί με σκισμένα ρούχα να περιπλανιέται μόνο του, αναζητώντας πράγματα, που οι περισσότεροι θεωρούν δεδομένα. Λίγο φαγητό, νερό, παιχνίδια, ένα σπίτι ζεστό. Οι άστεγοι δεν αποτελούν απλώς ένα πρωτοσέλιδο των ειδήσεων και των εφημερίδων. Είναι μια σκληρή πραγματικότητα που εκτυλίσσεται στους δρόμους των πόλεών μας καθημερινά, αποτελώντας ένα θέαμα στο οποίο είμαστε και μάρτυρες. Η έλλειψη στέγης δεν πρέπει να θεωρείται αποκλειστικό αποτέλεσμα ατομικών αποτυχιών ή προσωπικών ελλείψεων – αλλά η απόρροια διαφόρων κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων.
Αλλά πίσω από αυτές τις ορατές εκδηλώσεις της έλλειψης στέγης κρύβονται βαθύτερα, πιο πρακτικά ζητήματα που συχνά δεν είναι εύκολο να διακρίνει κανείς, αν δε τα βιώσει με τον ίδιο τρόπο. Με την οικονομική κρίση στα ύψη, η κάλυψη των «προς το ζην» καθίσταται μία «περίπλοκη εξίσωση», η οποία μπορεί να αναγκάσει τον «λύτη» να εγκαταλείψει την κατοικία του, λόγω αδυναμίας να καλύψει ογκώδη έξοδα.
Μέσα από αυτό το άρθρο, επιθυμώ να ευαισθητοποιήσω εσένα, που διαβάζεις αυτό το άρθρο, σκεπτόμενος πως τέτοια σενάρια συμβαίνουν μόνο στις οθόνες μας. Ας εμβαθύνουμε, λοιπόν, στα βαθύτερα αίτια της έλλειψης στέγης, εξετάζοντας τις συνιστώσες που οδηγούν τα άτομα και τις οικογένειες σε επισφαλείς καταστάσεις διαβίωσης.
Μια από τις κύριες αιτίες της έλλειψης στέγης είναι η έλλειψη προσιτής στέγης. Τα τελευταία χρόνια, ειδικότερα μετά την πανδημία του κορονοϊού, παρατηρείται μία κατακόρυφη αύξηση τόσο των ενοικίων όσο και των πωλήσεων ακινήτων. Η αύξηση του κόστους στέγασης, σε συνδυασμό με τη στασιμότητα των μισθών, δυσκολεύει τα άτομα και τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα να εξασφαλίσουν σταθερή στέγαση. Μάλιστα, διαπιστώνεται πως ένα σημαντικό μέρος αυτών που περιπλανιούνται στους δρόμους αφορούν άτομα, τα οποία παλεύουν με διάφορες ψυχικές ασθένειες και διαταραχές που σχετίζονται με την κατάχρηση παράνομων ουσιών. Η ελλιπής πρόνοια για θεραπεία, για οικονομική και ψυχολογική υποστήριξη, τους ωθεί σε μεγαλύτερο κίνδυνο αναφορικά με τη στέγη τους.
Επιπλέον, οι οικογενειακές συγκρούσεις, η ενδοοικογενειακή βία και η έξοδος από ένα σύστημα αναδοχής μπορεί να αφήσουν τους νέους χωρίς σταθερή στέγαση και δίκτυα υποστήριξης, αυξάνοντας την ευπάθειά τους στην έλλειψη στέγης.
Όπως είναι φυσικό, η διαβίωση υπό αυτές τις συνθήκες φέρνει διάφορα δυσάρεστα αποτελέσματα για το ίδιο το άτομο. Αρχικά, η έλλειψη στέγης συνδέεται με μια «αλυσιδωτή» σειρά προβλημάτων υγείας, όπως υποσιτισμός, μολυσματικές ασθένειες, διαταραχές της ψυχικής υγείας και προβλήματα κατάχρησης ουσιών. Η διαβίωση στους δρόμους εκθέτει τα άτομα σε σκληρές περιβαλλοντικές συνθήκες και αυξάνει τον κίνδυνο σωματικής βλάβης. Το άτομο βρίσκεται εκτεθειμένο σε ακραία καιρικά φαινόμενα, καύσωνες, παγωνιά, βροχοπτώσεις-χιονοπτώσεις κ.ά. Δεν εκλείπουν μάλιστα και τα κοινωνικά αποτελέσματα, αφού η έλλειψη στέγης μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση και έλλειψη κοινοτικής υποστήριξης. Χωρίς σταθερή στέγαση, τα άτομα μπορεί να δυσκολεύονται να διατηρήσουν σχέσεις ακόμα και με το οικογενειακό τους περιβάλλον, να έχουν πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες και να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή.
Τα παιδιά που βιώνουν την έλλειψη στέγης αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια στην εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένων των ασταθών συνθηκών διαβίωσης, της έλλειψης πρόσβασης σε σχολικά είδη και των προκλήσεων στη μεταφορά. Αυτά τα εμπόδια μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την ακαδημαϊκή τους επιτυχία και τις μελλοντικές τους ευκαιρίες. Επίσης, τα άστεγα άτομα αντιμετωπίζουν συχνά νομικές προκλήσεις που σχετίζονται με την περιπλάνηση, την επαιτεία και άλλες δραστηριότητες επιβίωσης. Σε πολλές περιπτώσεις, τα «τιμωρητικά μέτρα» επιδεινώνουν την περιθωριοποίησή τους και δυσχεραίνουν την πρόσβασή τους σε στέγαση και υπηρεσίες υποστήριξης.
Αντιλαμβανόμενοι, λοιπόν, τη σοβαρότητα του ζητήματος, οφείλουμε να μελετήσουμε πως η πολιτεία μπορεί να ενισχύσει αυτού του είδους τις ευπαθείς ομάδες. Οι πόλεις μπορούν να επεκτείνουν την πρόσβαση σε υποστηρικτικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της θεραπείας ψυχικής υγείας, της συμβουλευτικής κατάχρησης ουσιών και της διαχείρισης περιπτώσεων ατόμων με εξάρτηση σε παράνομες ουσίες. Με την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της έλλειψης στέγης, οι πόλεις μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα να σταθεροποιήσουν τη ζωή τους και να μεταβούν σταδιακά σε μόνιμη στέγαση.
Η αντιμετώπιση της έλλειψης στέγης απαιτεί μια συντονισμένη και συνεργατική προσέγγιση με τη συμμετοχή κυβερνητικών υπηρεσιών, μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, επιχειρήσεων και κοινοτικών φορέων. Οι πόλεις μπορούν να δημιουργήσουν ομάδες εργασίας, και συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για το συντονισμό των υπηρεσιών, την ανταλλαγή πόρων και την εφαρμογή ολοκληρωμένων λύσεων.
Καθώς ολοκληρώνω αυτήν τη σύντομη ανασκόπηση αναφορικά με την έλλειψη στέγης, είναι σημαντικό να επισημανθεί πως έχει σημειωθεί πρόοδος. Οι κοινότητες έχουν ενωθεί, για να παρέχουν καταφύγιο και υποστήριξη, μέσω συσσιτίων και δομών στέγασης, σε όσους βιώνουν την έλλειψη στέγης. Εθελοντές, συνήγοροι και αρμόδιοι έχουν συνεργαστεί για την αντιμετώπιση του ζητήματος.
Ωστόσο, οι προκλήσεις εξακολουθούν να υφίστανται. Η οικονομική αστάθεια, τα πρακτικά εμπόδια και τα ζητήματα ψυχικής υγείας εξακολουθούν να εμποδίζουν την πρόοδο. Παρά τις προκλήσεις αυτές, υπάρχει μια αίσθηση ανθεκτικότητας μεταξύ των ατόμων που πλήττονται. Η ιστορία κάθε ατόμου αποτελεί απόδειξη της δύναμης και της αποφασιστικότητάς του. Για αυτόν τον λόγο, ας συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε την αλλαγή και ας προσπαθήσουμε να μειώσουμε τις ευάλωτες ομάδες, στο μέγιστο δυνατό ποσοστό, ώστε να φθάσουμε στο σημείο, όπου οι άστεγοι θα αποτελούν το παρελθόν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πώς μπορώ να βοηθήσω έναν άστεγο, klimaka.org.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Γ. Σταμάτης, γ.γ. Κοινωνικής Αλληλεγγύης: Πάνω από 500 άστεγοι έχουν μπει σε σπίτια και διασυνδέονται με την εργασία, ertnews.gr, Διαθέσιμο εδώ
