Του Χάρη Χρυσανθόπουλου,
Τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Ναζί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο συγκλονίζουν όσους μελετούν την Ιστορία και στιγματίζουν μέχρι και σήμερα την ανθρωπότητα. Μια από τις πιο άγνωστες ιστορίες των εγκλημάτων των ναζί είναι αυτή της βύθισης του SS Cap Arcona, η οποία ξεχωρίζει για την ιδιαιτερότητά της.
Η γερμανική μηχανική εταιρεία Blohm & Voss, κατασκεύασε στο Αμβούργο το Cap Arcona το 1927. Ήταν ένα υπερσύγχρονο για την εποχή του υπερωκεάνιο, άξιο παράδειγμα των μέγιστων δυνατοτήτων της μηχανικής στον Μεσοπόλεμο, που προκάλεσε την υπερηφάνεια στη γερμανική κοινωνία σε μια περίοδο αρκετά προβληματική για αυτήν. Διέθετε έναν εξαιρετικό εξοπλισμό πλοήγησης και επικοινωνίας και ανέσεις για την εποχή (όπως ένα μικρό γηπεδάκι τένις). Πραγματοποίησε το παρθενικό του ταξίδι στις 29 Οκτωβρίου 1927, κάνοντας το δρομολόγιο Αμβούργο – Μπουένος Άιρες. Για τα επόμενα χρόνια το πλοίο μετέφερε ανθρώπους και εμπορεύματα από τη Γερμανία στη Νότια Αμερική και το αντίστροφο.
Mε την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, το 1939, η Γερμανία βρέθηκε σε τεράστια ανάγκη πολεμικών πλοίων, προκειμένου να είναι σε θέση να ανταγωνιστεί το πολύ ισχυρότερο βασιλικό ναυτικό. Το Cap Arcona πάρθηκε από το γερμανικό ναυτικό το 1940, μετατράπηκε σε πλοίο στρατώνα (πλοίο το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως στρατώνας για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα) και χρησιμοποιήθηκε στη Βαλτική θάλασσα.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το 1942, το Cap Arcona χρησιμοποιήθηκε στην προπαγανδιστική ναζιστική ταινία Τιτανικός οπού προβλήθηκε ως το διάσημο ναυάγιο (άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι ο πρώτος σκηνοθέτης της ταινίας συνελήφθη από τους Ναζί για τις πεποιθήσεις του και βρέθηκε κρεμασμένος στο κελί).
Στις αρχές του 1945, και ενώ ο Κόκκινος Στρατός προχωρούσε προς τη Γερμανία πραγματοποιήθηκε από τους Γερμανούς η Επιχείρηση Hannibal. Επρόκειτο για μια εκκένωση δια θαλάσσης στρατιωτών και αμάχων από την ανατολική Πρωσία και Πομερανία (ο σχεδιασμός της επιχείρησης έγινε κρυφά από τον Χίτλερ, καθώς αυτός αντιτάχθηκε στην ιδέα της εκκένωσης αυτών των περιοχών). Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες θαλάσσιες εκκενώσεις στην Ιστορία. Το Cap Arcona έλαβε μέρος σε αυτήν την επιχείρηση και χρησιμοποιήθηκε για την μεταφορά πάνω από 25.700 ανθρώπων από την ανατολική Πρωσία στην δυτική Γερμανία. Τα πλοία που χρησιμοποιήθηκαν στην επιχείρηση αντιμετώπιζαν εξαιρετικό κίνδυνο, με πολλά από αυτά μάλιστα να βυθίζονται από τους Σοβιετικούς. Στις 20 Φεβρουαρίου ο καπετάνιος του Cap Arcona αυτοκτόνησε στην καμπίνα του, ενώ το πλοίο ήταν αγκυροβολημένο στην Κοπεγχάγη.
Τον Απρίλιο του 1945, ένα από τα ηγετικά μέλη του ναζιστικού κόμματος, ο Χάινριχ Χίμλερ, αποφάσισε την απελευθέρωση των εθνικά Σκανδιναβών αιχμαλώτων από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκεντρώσεις, καθώς όπως δήλωσε δεν αποτελούσαν κίνδυνο για τη Γερμανία. Αργότερα τον ίδιο μήνα οι Ναζί ξεκίνησαν μεταφορά ανθρώπων από στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Γερμανία σε νέα στρατόπεδα στη Νορβηγία. Το Cap Arcona συμμετείχε στην μεταφορά. Οι αιχμάλωτοι εντός των πλοίων δεν λάμβαναν ούτε τροφή ούτε ιατρική περίθαλψη και πολλοί από αυτούς πέθαιναν πάνω στην μεταφορά. Στις αρχές Μαΐου, η γρήγορη προέλαση των συμμάχων εμπόδισαν τα σχέδια των ναζί για μετεγκατάσταση αιχμαλώτων οδηγώντας τους σε εκκαθαρίσεις. Όπως αποκαλύφθηκε αργότερα σε δικαστήρια εγκλημάτων πολέμου, οι Ναζί σχεδίαζαν την βύθιση διάφορων πλοίων, τα οποία θα είχαν γεμίσει με αιχμάλωτους. Στις 3 Μαΐου, μια μόλις μέρα πριν την παράδοση των γερμανικών στρατευμάτων, το Cap Arcona, μαζί με άλλα δυο πλοία, εντοπίστηκε από την βασιλική αεροπορία της Αγγλίας. Οι αιχμάλωτοι εντός των πλοίων ήταν κρυμμένοι κάτω από τα καταστρώματα, κάνοντας αδύνατο για τους πιλότους των βρετανικών αεροπλάνων να τους εντοπίσουν. Αν και ορισμένοι αξιωματούχοι του Ερυθρού Σταυρού είχαν ενημερώσει τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες ότι πολλά από τα γερμανικά πλοία που έφευγαν από τον κόλπο του Lübeck μετέφεραν αιχμαλώτους πολέμου, οι πληροφορίες αυτές δεν διαβιβάστηκαν.
Οι Βρετανοί, μάλιστα, υποψιάζονταν την παρουσία μελών της ναζιστικής ηγεσίας σε αυτά τα πλοία, οι οποίοι προσπαθούσαν να δραπετεύσουν. Τα βρετανικά αεροπλάνα άρχισαν να πυρπολούν τα πλοία. Τα περισσότερα μέλη των SS κατάφεραν να εγκαταλείψουν εγκαίρως το πλοίο, ενώ σκότωσαν πολλούς αιχμαλώτους που προσπάθησαν να κάνουν το ίδιο. Οι άνθρωποι αυτοί βρέθηκαν στα παγωμένα νερά της βόρειας θάλασσας (υπολογίζεται ότι η θερμοκρασία εκείνη τη στιγμή ήταν 7 βαθμοί κελσίου) υποσιτισμένοι. Πολλοί από αυτούς που κατάφεραν να βγουν στη στεριά εκτελέστηκαν από Γερμανούς στρατιώτες. Από τους 5.000 αιχμαλώτους στο Cap Arcona, μόνο 350 επέζησαν από την βύθιση του πλοίου. Από τα άλλα πλοία σώθηκαν λίγες δεκάδες μόνο. Πολλές εθνικότητες απάρτιζαν τους νεκρούς κρατούμενους, ανάμεσά τους και Έλληνες.
Μέχρι και το 1971 ξεβράζονταν πτώματα αιχμαλώτων του Cap Arcona καθώς και των SS. Το περιστατικό αποτελεί μια από τις πιο θανατηφόρες τραγωδίες που έχουν καταγραφεί στην θάλασσα. Στις 4 Μαΐου 1945, ένα βρετανικό αναγνωριστικό αεροπλάνο τράβηξε φωτογραφίες το ναυάγιο του Cap Arcona στον ρηχό κόλπο του Neustadt. Το ναυάγιο εν τέλει καταστράφηκε το 1949. Η τραγωδία επισκιάστηκε από το γενικότερο χάος του πολέμου καθώς και από την συνθηκολόγηση της Γερμανίας. Η ιστορία συνάντησε περισσότερη αναγνώριση τις τελευταίες δεκαετίας με την έρευνα διάφορων ιστορικών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Why the RAF destroyed a ship with 4,500 concentration camp prisoners on board, theconversation.com, διαθέσιμο εδώ
- The Cap Arcona, crimemuseum.org, διαθέσιμο εδώ
- Tragedy of the prison ships sunk by the RAF – 75 years on, thenational.scot, διαθέσιμο εδώ
