Της Αλεξίας Κυριαζοπούλου,
Το έτος 1944 θεωρείται έτος ορόσημο για την παγκόσμια ιστορία, καθώς εκείνη την περίοδο οι σύμμαχοι πέτυχαν να πλήξουν ανεπανόρθωτα τις δυνάμεις του τρίτου Ράιχ και να ανοίξει ο δρόμος για το τέλος του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου. Αρχικά, οι Βρετανοί πίεζαν τους συμμάχους για μια συμμαχική απόβαση σε ευρωπαϊκό έδαφος από την άλλη πλευρά ο Στάλιν ασκούσε δικές του πιέσεις και θεωρούσε πως ήταν αναγκαία η δημιουργία ενός δεύτερου μετώπου ώστε να ανακουφίσει το ρωσικό, οι Αμερικάνοι αρχικά ήταν δύσπιστοι καθώς γνώριζαν πως μια τέτοια επιχείρηση χρειαζόταν πολύ καλή προετοιμασία για να αποφευχθεί μια τραγική ήττα, αποφάσισαν τελικά την δημιουργία μιας επιχείρησης με στόχο να πετύχουν την ανάπτυξη ενός δεύτερου μετώπου στην δυτική Ευρώπη, με σκοπό να ενισχυθεί το ανατολικό μέτωπο και να δημιουργηθεί μια δίοδος καταλαμβάνοντας την Καν και το λιμάνι του Χερβούργου, όπου θα μπορούσαν να έχουν μια σχετικά πιο γρήγορη πρόσβαση στην καρδιά της Γερμανίας.
Πρόκειται για την γνωστή απόβαση στη Νορμανδία με κωδική ονομασία Operation Neptune (επιχείρηση Ποσειδώνας). Οι σύμμαχοι πολύ πριν την εισβολή άφησαν να εννοηθεί πως άλλο επρόκειτο να είναι το μέρος της απόβασης, η επιχείρηση σωματοφύλακας ήταν ένα σχέδιο αποπροσανατολισμού της ανώτερης γερμανικής διοίκησης της Βέρμαχτ, υπήρξε γενική παραπληροφόρηση πως η απόβαση θα γινόταν κάπου στην βορειοδυτική Ευρώπη και όχι στην Νορμανδία και σε διαφορετική χρονική στιγμή, αυτή η τακτική παραπλάνησε τους Γερμανούς ως προς την ημερομηνία και την θέση της συμμαχικής απόβασης.
Στην τρίτη διάσκεψη της Τεχεράνης τον Νοέμβριο του 1943 αποφασίστηκε η απόβαση στην Νορμανδία, ο αρχιστράτηγος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ ορίστηκε ανώτατος διοικητής και ο στρατηγός Μπέρναρντ Μοντγκόμερυ διοικητής των χερσαίων δυνάμεων που συμμετείχαν στην εισβολή. Η ακτή της Νορμανδίας στη βορειοδυτική Γαλλία επιλέχθηκε ως τόπος εισβολής, με τους Αμερικανούς να αποβιβάζονται σε παραλίες με την κωδική ονομασία Γιούτα και Ομάχα, τους Βρετανούς στο Σουόρντ και Γκόλντ και τους Καναδούς στο Τζούνο. Αναπτύχθηκαν ειδικές τεχνολογίες για την αντιμετώπιση των αναμενόμενων δυσκολιών συμπεριλαμβανομένων δύο τεχνητών λιμανιών, οι λιμένες Μπάλμερι και του υποθαλάσσιου πετρελαιαγωγού PLUTO.
Η βρετανική Πολεμική Αεροπορία εξαπέλυσε, επίσης, βομβαρδισμούς εναντίον γερμανικών εγκαταστάσεων σε μελλοντικές περιοχές μάχης, συμπεριλαμβανομένων σταθμών ραντάρ ελεγχόμενων από τη Γερμανία, σιδηροδρομικών δικτύων και γεφυρών. Το στρατηγικό σχέδιο για τη Γαλλία προέβλεπε την αρχική απόβαση 150.000 στρατιωτών στις νορμανδικές παραλίες της Μάγχης, ενώ στην εξέλιξη της επιχείρησης θα ακολουθούσαν σχεδόν 500.000 άνδρες ακόμα. Επίσης, θα χρειαζόταν να εκφορτωθούν περίπου τέσσερα εκατομμύρια τόνοι υποστηρικτικού υλικού, κάποια πλωτά κιβώτια και τα παλιά πλοία που είχαν βυθιστεί στα ανοιχτά των ακτών θα λειτουργούσαν σαν τρία αυτοσχέδια λιμάνια. Από την πλευρά τους, οι Γερμανοί στρατηγοί πίστευαν ότι η πιθανότερη τοποθεσία για μια σαρωτική επίθεση των Συμμάχων θα ήταν κοντά στο Καλαί στα βόρεια, καθώς εκεί βρίσκονταν τα πλησιέστερα σημεία διέλευσης από την Αγγλία.
Οι πρώτες ώρες της Απόβασης θα ήταν ίσως και οι πιο κρίσιμες. Οι Σύμμαχοι έπρεπε να καταλάβουν και να προφυλάξουν μια παραλία που θα επέτρεπε στο μεγαλύτερο μέρος των στρατευμάτων τους να φτάσει γρήγορα στην ξηρά, ενώ τα αεροπλάνα θα έριχναν μοίρες αλεξιπτωτιστών πίσω από τις γερμανικές γραμμές. Ο Χίτλερ ανέθεσε στον Ρόμελ να οργανώσει την άμυνα των ναζί ενάντια στη Συμμαχική Απόβαση, ο Ρόμελ ήταν υπεύθυνος για την κατασκευή μιας εκτεταμένης σειράς παράκτιων οχυρωματικών έργων σε όλο το μήκος των ακτών της δυτικής Ευρώπης, το τοίχος του Ατλαντικού. Οι Γερμανοί ανέμεναν την ταχεία άφιξη τεθωρακισμένων μονάδων για να στηρίξουν τις πυροβολαρχίες και τις μονάδες πεζικού τους που βρίσκονταν κοντά στις ακτές, ώστε να προσπαθήσουν να κρατήσουν τις θέσεις τους απέναντι στους επιδρομείς.
Η θύελλα που ξέσπασε στα παράλια προκάλεσε τη μονοήμερη αναβολή της Επιχείρησης, η οποία τελικά ξεκίνησε τα ξημερώματα της 6ης Ιουνίου 1944. Πλοία κάθε είδους βρίσκονταν συγκεντρωμένα σε διάφορα σημεία στη νότια Αγγλία. Περίπου 1.200 πολεμικά πλοία από την Βρετανία, τις ΗΠΑ, τον Καναδά και άλλες συμμαχικές χώρες, ανάμεσα τους και η Ελλάδα με δύο πλοία του τότε βασιλικού πολεμικού ναυτικού, οι κορβέτες «Τομπάζης» και «Κριεζής» με πλήρωμα 155 ανδρών. Κυβερνήτης του πρώτου πλοίου ήταν ο πλωτάρχης Γεώργιος Παναγιωτόπουλος και του δεύτερου ο Δημήτριος Κιοσσές, μετέπειτα ναύαρχος και αρχηγός του γενικού επιτελείου Ναυτικού (ο ύπαρχος του «Κριεζής» Γρηγόριος Πουλάκης, τιμήθηκε το 2004 με τον τίτλο του ιππότη της τιμής της γαλλικής δημοκρατίας, σε επετειακή τελετή που έγινε στην Γαλλία), 4.000 αποβατικά διαφόρων τύπων και 1.000 αμφίβια σκάφη, τα οποία κινήθηκαν προς την Νορμανδία. Τις πρώτες πρωινές ώρες τα πλοία βρίσκονταν στη θέση τους, κοντά στις ακτές της απόβασης.
Οι Συμμαχικοί στρατιώτες προσέγγισαν με δυσκολία την ξηρά διασχίζοντας τα ρηχά νερά με τα αποβατικά τους σκάφη διαμορφώνοντας προγεφυρώματα στη Νορμανδική ακτογραμμή. Η Γερμανική αντεπίθεση ήταν σχετικά πιο αργή. Ο άσχημος καιρός είχε κάνει τους διοικητές να πιστεύουν πως ήταν απίθανη η εκδήλωση μια τέτοιας επιχείρησης εκείνες της μέρες, οι γερμανικές δυνάμεις ήταν εντελώς ανοργάνωτες, μόνο στην άκρη Omaha οι αμερικανικές δυνάμεις συνάντησαν μεγάλη αντίσταση και υπέστησαν μεγάλες απώλειες. Τελικά, όμως, η απόβαση ήταν επιτυχής, τουλάχιστον εν μέρει, χάρη κυρίως στη σαρωτική αεροπορική δύναμη των Συμμάχων, σε αναλογία 20 προς 1.
Τα γερμανικά στρατεύματα άρχισαν να οπισθοχωρούν από τη στιγμή που όλο και περισσότεροι άνδρες, τανκς, φορτηγά και υλικό έβγαιναν στη στεριά. Παρά την ισχυρή αντίσταση των αντιπάλων τους, οι Σύμμαχοι κατάφεραν μέχρι τα τέλη του Ιουνίου να ελέγξουν το μεγαλύτερο μέρος της Νορμανδίας. Μέσα σε επτά εβδομάδες, αποβίβασαν σχεδόν 1,3 εκατομμύρια στρατιώτες και είχαν περισσότερες από 120.000 απώλειες. Στην προσπάθειά τους να υπερασπιστούν τη Νορμανδία, οι Γερμανοί έχασαν τουλάχιστον 500.000 άνδρες.
Στις 15 Αυγούστου 1944, άλλος ένας Συμμαχικός στρατός αποβιβάστηκε στις γαλλικές ακτές της Μεσογείου και άρχισε να ανεβαίνει μέσω της κοιλάδας του Ροδανού προς τον βορρά, συναντώντας αμελητέα αντίσταση. Την ίδια στιγμή, ο κύριος όγκος των Συμμαχικών δυνάμεων προέλαυνε από τη Νορμανδία προς το Παρίσι. Γνωρίζοντας πόσο κοντά βρίσκονταν τα απελευθερωτικά στρατεύματα, οι κάτοικοι της γαλλικής πρωτεύουσας βγήκαν στους δρόμους στις 19 Αυγούστου. Ύστερα από σχετική απαίτηση του Ντε Γκωλ, οι γαλλικές δυνάμεις ήταν οι πρώτες που μπήκαν στο Παρίσι, στις 22 Αυγούστου 1944. Τον Οκτώβριο, η Βρετανία αναγνώρισε τον Ντε Γκωλ και τους συνοδοιπόρους του ως τη νόμιμη κυβέρνηση της Γαλλίας.
Η επιτυχία της μάχης στην Νορμανδίας οφείλεται εξολοκλήρου στην συμμαχική απόβαση καθώς ήταν η μεγαλύτερη που είχε γίνει ποτέ στην ιστορία, 3.000.000 στρατιώτες Αμερικανοί, Βρετανοί, Νεοζηλανδοί, Γάλλοι, Πολωνοί, Βέλγοι, τσεχοσλοβάκοι, Ολλανδοί, Νορβηγοί και Έλληνες επιστρατεύτηκαν για αυτό το σκοπό, περισσότεροι από 150.000 αποβιβάστηκαν στην Νορμανδία την πρώτη μέρα. Επιπλέον ένα δεύτερο ισχυρό μέτωπο στην Δυτική Ευρώπη ήταν ένα τέταρτο πλήγμα για τον γερμανικό στρατό καθώς έτσι διευκολύνθηκε η σοβιετική προέλαση. Η αισιοδοξία που προκάλεσε η επιτυχία της απόβασης έκανε πολλούς να πιστεύουν πως ο πόλεμος θα τελείωνε μέχρι το τέλος του 1944, δεν μπορούσε κανείς να γνωρίζει πως θα περνούσαν δέκα ακόμα μήνες πολέμου έως την οριστική συνθηκολόγηση της Γερμανίας και την αυτοχειρία του Χίτλερ.
Μνημεία για την μάχη βρίσκονται σε όλη τη Νορμανδία, συμπεριλαμβανομένων των πολλών μεγάλων στρατιωτικών νεκροταφείων, μνημείων, στηλών ή άλλων πινάκων πληροφοριών που υπάρχουν σε πολλές από τις τοποθεσίες μάχης. Υπάρχουν πολλά μουσεία εδώ, όπως το μεγάλο στις Κάννες, και στους δρόμους είναι χαραγμένα τα ονόματα των συμμαχικών ηγετών ή μεραρχιών που συμμετείχαν στην απελευθέρωση της περιοχής. Οι παραλίες της Νορμανδίας είναι ακόμα γνωστές ως κωδικές ονομασίες των αποβιβάσεων. Μερικές γερμανικές άμυνες στο Τείχος του Ατλαντικού παραμένουν ανέπαφες. Τα ερείπια του λιμανιού Μάλμπερι εξακολουθούν να βρίσκονται στην ακτή του Arromance. Ακόμη και σήμερα, το ακρωτήριο Οκ, το οποίο έχει παραμείνει αμετάβλητο από το 1944, είναι γεμάτο με κρατήρες έκρηξης εκπληκτικού μεγέθους. Κάθε χρόνο από τα τέλη Μαΐου έως τις 10 Ιουνίου, πολλές δραστηριότητες πραγματοποιούνται στις συμμαχικές παραλίες αποβίβασης για να τιμήσουν τη μνήμη των ηρώων του πολέμου που έχασαν τη ζωή τους στη Μάχη της Νορμανδίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- John Merriman (2022), Ιστορία της νεότερης Ευρώπης από την αναγέννηση μέχρι σήμερα, μετάφραση Ανδρέας Κίκηρας, Αθήνα: εκδόσεις Πεδίο.
- Antony Beevor (2009), D-Day: η απόβαση στην Νορμανδία, μετάφραση Κοκκορογιάννης Κώστας, Αθήνα: εκδόσεις Γκοβόστης
- Η απόβαση στην Νορμανδία, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
