Της Μιχαέλας Βαλερά,
Πριν από 15 χρόνια, μια γεραρή και επιβλητική παρουσία στον χώρο της μουσικής, του χορού και της μόδας αποχαιρέτησε την επίγεια πραγματικότητα, αφήνοντας πίσω της ως μόνη παραμυθία την αβυσσαλέα και αλησμόνητη κληρονομιά της. Αυτή η προσωπικότητα δεν είναι άλλη πέρα από τον Michael Jackson, που, αν και κατηγορήθηκε για πολλά, παραμένει έως σήμερα παραγγελιοδόχος μιας θρυλικής μουσικής βιομηχανίας. Το εντυπωσιακό στην ιστορία του ένδοξου καλλιτέχνη δεν σταματά στις μουσικές του επιτυχίες, αλλά συνεχίζει μέχρι και το άδοξο τέλος του. Σε αυτήν την ιστορία, την αιτία του πρώιμου αποχαιρετισμού του έρχεται να διαλευκάνει μια περίπλοκη και μυστηριώδης φαρμακολογική συνέργεια.
Λίγο πριν τον θάνατό του, ο Jackson προετοιμαζόταν για μια σειρά από συναυλίες, γεγονός που δεν ευδοκίμησε, αφού στις 25 Ιουνίου 2009 βρέθηκε στην κρεβατοκάμαρά του αναίσθητος. Ο προσωπικός του γιατρός, Conrad Murray, κατηγορήθηκε για ακούσια ανθρωποκτονία, λόγω χορήγησης υπερβολικής δόσης συνδυασμού υπνωτικών και αναισθητικών. Ο «βασιλιάς της Pop» έπασχε από δριμύτατες αϋπνίες και λάμβανε αρκετά φάρμακα, αγχολυτικά και υπνωτικά, με την προποφόλη να είναι εκείνο που απασχόλησε περισσότερο τους ερευνητές.
Ο θάνατός του αποδόθηκε, τελικά, σε υπερδοσολογία προποφόλης, ή ευρέως γνωστό και ως «γάλα αμνησίας». Η προποφόλη είναι ένα ηρεμιστικό και υπνωτικό φάρμακο που χορηγείται ενδοφλεβίως και χρησιμοποιείται, γενικά, για την εισαγωγή και διατήρηση της αναισθησίας. Αποτελεί φάρμακο πρώτης επιλογής για την επαγωγή γενικής αναισθησίας και νάρκωσης, έχοντας αντικαταστήσει τη θειοπεντάλη, ένα διαδεδομένο και επικίνδυνο βαρβιτουρικό. Το ψευδώνυμο του φαρμάκου προέρχεται από την εμφάνισή του, που μοιάζει με γάλα, καθώς παρέχεται σαν ένα γαλάκτωμα που περιέχει σογιέλαιο και φωσφολιπίδιο αυγού. Για να αποφευχθεί ο πόνος που προκαλείται από την ενδοφλέβια έγχυση, συγχορηγείται και λιδοκαΐνη, ένα τοπικό αναισθητικό.
Ο ιατροδικαστής που εξέτασε την υπόθεση του Jackson τεκμηρίωσε πως ο θάνατός του προκλήθηκε από οξεία δηλητηρίαση από προποφόλη, που επιδεινώθηκε από τη λοραζεπάμη και λιγότερο σημαντικά από τη μιδαζολάμη, τη διαζεπάμη, τη λιδοκαΐνη και την εφεδρίνη. Οι βενζοδιαζεπίνες χρησιμοποιούνται συνδυαστικά με τα αναισθητικά, με σκοπό την πρόκληση καταστολής και αμνησίας. Ωστόσο, οι βενζοδιαζεπίνες είναι πιθανό να προκαλέσουν καταστολή του αναπνευστικού συστήματος, ειδικά όταν χορηγούνται ενδοφλεβίως. Ο δικηγόρος του Murray υποστήριξε πως την ημέρα του θανάτου του, ο Jackson είχε λάβει τόσα δισκία λοραζεπάμης ικανά να κοιμίσουν 6 ανθρώπους.
Ο Jackson, εκτός από «βασιλιάς της Pop», θα μπορούσε να κατονομασθεί δικαιωματικά και «βασιλιάς της αϋπνίας». Το μεγάλο ιστορικό της κατάχρησης υπνωτικών και ναρκωτικών επιβεβαιώνει τη μεγάλη ανοχή και τον εθισμό που ανέπτυξε. Αυτό εξηγείται καθώς η χρόνια χρήση υπνωτικών μικραίνει τη διάρκεια του ύπνου REM, δηλαδή του σταδίου του ύπνου που ο εγκεφαλικός φλοιός βρίσκεται σε εγρήγορση. Κατ’ επέκταση, ο εθισμός συνδέεται με ανωμαλίες, όπως λιγότερα όνειρα και κινήσεις οφθαλμών που συμβαίνουν φυσιολογικά και σε μεγάλο βαθμό κατά τη διάρκεια του σταδίου REM, αλλά γίνονται αισθητές μετά τη διακοπή της χορήγησής τους.
Εξετάζοντας τη βιοχημική πλευρά του ζητήματος, οι βενζοδιαζεπίνες δρουν ως θετικοί αλλοστερικοί τροποποιητές (αγωνιστές PAM) του υποδοχέα του γ-αμινοβουτυρικού οξέος GABAA. Το GABA αποτελεί τον κύριο ανασταλτικό νευροδιαβιβαστή του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Η δέσμευση των βενζοδιαζεπινών γίνεται σε μια περιοχή που βρίσκεται στην επιφάνεια της υπομονάδας α και γ του πενταμερούς υποδοχέα GABAA, μια θέση διαφορετική από τη θέση σύνδεσης του GABA. Με τη διάνοιξη του δίαυλου GABAA, εισέρχεται ένας καταιγισμός ιόντων χλωρίου που υπερπολώνει τη μεμβράνη του νευρώνα και μειώνει τη νευροδιαβίβαση μέσω αναστολής του σχηματισμού των δυναμικών ενέργειας, ερμηνεύοντας έτσι και τις κατασταλτικές δράσεις των φαρμάκων αυτών. Οι δράσεις των βενζοδιαζεπινών είναι δοσοεξαρτώμενες και σε υψηλές δόσεις εμφανίζουν εκλεκτικότητα για τους α1- GABAA υποδοχείς, προκαλώντας μέχρι και ύπνωση, ένα είδος τεχνητά παραγόμενου ύπνου.
Σε αυτό το σημείο, είναι αξιοσημείωτο να τονισθεί πως η διάρκεια δράσης των βενζοδιαζεπινών καθορίζει τη θεραπευτική τους χρήση. Οι βενζοδιαζεπίνες που έλαβε ο Michael Jackson κατατάσσονται, δυστυχώς για αυτόν, στις μακράς δράσης, δηλαδή σχηματίζουν ενεργούς μεταβολίτες με μεγάλο χρόνο ημίσειας ζωής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η διαζεπάμη, που συνήθως χορηγείται κάθε δεύτερη μέρα, και όχι περισσότερο από 2 βδομάδες, σε ασθενείς με αγχώδεις διαταραχές, λόγω του μειωμένου ρυθμού διάστασης της και της αυξημένης κατανομής της στον λιπώδη ιστό. Αρκεί σε αυτό το σημείο να αναλογιστεί κανείς την επίδραση που είχε η χορήγηση 2 βενζοδιαζεπινών μακράς δράσης, 1 βραχείας δράσης, 1 γενικού αναισθητικού και 1 τοπικού, την ίδια μέρα, στον ίδιο άνθρωπο.
Ο γιατρός του Murray κατέθεσε πως προσπάθησε να τον επαναφέρει από την κωματώδη κατάσταση με ενδοφλέβια χορήγηση ενός ανταγωνιστή του GABA υποδοχέα, τη φλουμαζενίλη, και με ταυτόχρονη καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ). Δυστυχώς για εκείνον, αλλά και για εμάς, η προσπάθεια επαναφοράς του στη ζωή ματαιώθηκε και άφησε την τελευταία του πνοή στις 25 Ιουνίου 2009. Μπορεί η φυσική παρουσία του Michael Jackson να διήρκησε μόνο 50 χρόνια, αλλά πρέπει να είμαστε σίγουροι πως τα καλλιτεχνικά του επιτεύγματα μάς έχουν στιγματίσει για το υπόλοιπο της ανθρώπινης αιδιότητας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Propofol: the drug that killed Michael Jackson, Harvard Health Publishing, διαθέσιμο εδώ
- Death of Michael Jackson, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
- Whalen K., Felid C., Radhakrishnan R., 2023, Lippincottt’s Illustrated Reviews: Pharmacology, Seventh Edition, Εκδόσεις Παρισιανού, Αθήνα
- The drugs found in Michael Jackson’s body after he died, BBC, διαθέσιμο εδώ
